Morgunblaðið - 12.10.1958, Blaðsíða 13

Sunnudagur 12. okt. 1958
Jll ORGZJNBL AÐ1Ð
Haustveðrið hefir verið með afbrigðum gott fram að þessu — raunverulegur sumarauki. Ungir og gamlir hafa notið góðviðris-
ins, hver á sinn hátt. — Ljósmyndari blaðsins tók þessa mynd fyrir nokkrum dögum við Reykjavíkurhöfn.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 11 okL
Andlát Piusar páfa
Kaþólska kirkjan er sennilega
elzta starfandi stofnun á Vestur-
löndum. Aðbúnaður æðsta manns
hennar, páfans, er með meiri
glæsileik og hátíðleik en menn
annars staðar sjá. Sá maður, sem
í slíku umhverfi lifir, fær óhjá-
kvæmilega af því aukinn virðu-
leik, svo sem tilætlunin er. Pius
páfi, sem nú er nýlátinn, var í
senn virðulegur maður og góð-
legur. Mönnum hlaut að þykja
mikið til hans koma, bæði hans
sjálfs vegna og stöðu hans. Áður
en hann varð páfi var hann þekkt
ur „diplomat", talinn hinn fær-
asti í þeirri grein innan kaþólsku
kirkjunnar, sem löngum hefur
verið talin eiga marga framúr-
skarandi menn í þeim efnum.
Hann nefndist þá Pacelli kardi-
náli og var einn þeirra, sem ötul-
ast reyndi á milli heimsstyrjald-
anna að vinna fyrir áframhald-
andi frið í élfunni, þó að þær til-
raunir tækjust ekki. íslendingar
eru fæstir kaþólskir og mætti því
ætla, að okkur skipti ekki sérlega
miklu, hver gegnir hinu virðu-
lega starfi páfa. Svo er þó ekki.
Páfinn er með áhrifaríkustu
mönnum heimsins. Góður mað-
ur í þeirri stöðu getur látið margt
gott af sér leiða, svo sem talið
er, að hinir síðari páfar hafi gert.
Umdeilt leikrit
Leikrit Kristjáns Altbertsson-
ar, Haust, er umdeilt. Leikdóm-
arar höfðu sitthvað að athuga við
það, sem ýmsum leikhúsgestum
hefur virzt hótfyndni. Ofætlun
er, að ætlast til þess, að Kristján
Albertsson gerir fulla grein.fyrir
sálarlífi einræðisherra nútímans.
Það fyrirbrigði er og verður að
ýmsu óráðin gáta. En í leikritinu
er glögglega sýnt hvernig þessi
manntegund slitnar úr tengslum
við venjulega mennska menn.
Trúin'á innantómar kennisetning-
ar og ímynduð óhagganleg vís-
indalögmál sviptir þá skilningn-
um á góðu og illu, lætur þá af-
klæðast mannlegum tilfinningum
og persónuleika. Jafnframt því
sem þeir níðast á öllu, sem þeim
hefur verið trúað fyrir, hyggja
þeir sig sjálfa vera að tryggja
„sakleysi" þeirra, sem undir þá
eru seldir. Ef hér væri ekki
um að ræða sárbitran sannleika,
mætti gera úr þessu gamanleik,
en blóðugur veruleikinn hlýtur
að gera úr því sorgarleik, þar
sem einstaklingurinn stendur
máttvana gegn ofurvaldi kúgun-
arinnar.
Hér hefur íslenzkur höfundur
tekið til meðferðar eitt ömurleg-
asta fyrirbæri okkar tíma. Fyrir-
bæri, sem jafnt getur gerzt á Is-
landi og annars staðar, og hverj-
um íslendingi ber þess vegna að
gera sér grein fyrir. Eðlilegt er,
að kommúnistar reyni að óvirða
leikrit Kristjáns Albertssonar
sem mest. Hvatir þeirra eru auð-
skjldar. Smekkur annarra er
misjafn, en viðbúið er, að sumir,
sem nú hafa sitthvað út á það að
setja, mundu taka öðru vísi til
orða, ef höfundurinn væri ekki
íslendingur heldur einhver viður-
kenndur erlendur leikritahöf-
undur.
AlþýSusambands-
k
osnuigarnar
Um þessa helgi verður kosið í
þremur stórum verkalýðsfélögum
hér í bæ til Alþýðusambands-
þings. Munu þær kosningar ráða
miklu um, hvernig til tekst um
meirihluta þingsins. Um úrslitin
skal engu spáð að sinni. í heild
hafa þau verið lýðræðissinnum
meira í hag til þessa. Kommún-
istum, Hannibalistum og Fram-
sóknarmönnum hefur gengið ver
en þeir höfðu vonað. Þykir og
flestum sú frekja Framsóknar-
manna, að ætla að hremma til
sín úrslitaráð í Alþýðusamband-
inu, vera yfirgengileg. Þeir hafa
nú þegar með rangindum náð
meira stjórnmálavaldi og pen-
ingavaldi í hendur fárra manna
en nokkru sinni áður hefur
þekkzt á íslandi. Þegar þeir ætla
til viðbótar að gerast raunveru-
legir ráðamenn Alþýðusambands-
ins, þar sem þeir hafa sáralítið
fylgi, þykir flestum mælirinn
vera orðinn fullur.
Enginn efi er á, að hægt er að
stöðva þessa fyrirætlun, svo
fremi allir þeir, sem raunveru-
lega eru hennir andstæðir taka
höndum saman gegn henni. En
Framsóknarmenn eru vanir að
lifa á sundrungu annarra og svíf-
ast einskis til að koma áformum
sínum fram. Þeir lögðu á ráðin
með Hannibal Valdimarssyni sl.
vor, þegar svo var látið heita að
Alþýðusambandið styddi bjarg-
ráðin illræmdu, þó að það væru
aðeins fulltrúar fyrir 18% af
meðlimum verkalýðssamtakanna,
sem fengust til þess að gjalda
þeim jáyrði, en fulltrúar 82%
voru á móti. Framsóknarmönnum
finnst ekkert að því, heldur sjálf-
sagt, að svo séu höfð endaskipti
á hlutunum, að 18% ráði meira
en 82%. Þar kemur einmitt fram
hin sanna lýðræðishugmynd
þeirra.
Trygging réttra
úrslita
í lýðræðisþjóðfélagi ráða kosn-
ingar og ýmiss konar atkvæða-
greiðslur úrslitum óteljandi mála.
Einhver endir verður að vera allr
ar þrætu og sjálfsagt er að beygja
sig fyrir löglegum úrslitum. En
svo mikla þýðingu sem ýmiss
konar stéttafélagsskapur hefur
hér á landi nú orðið, fer því
fjarri, að þess sé nógsamlega
gætt, að samtökin séu byggð upp
eftir lýðræðislegum reglum. —
Stundum er svo í pottinn búið, að
lítill hópur kann að hafa marg-
föld ráð miðað við allan fjöld-
ann. Fullkomnu jafnrétti verður
e. t. v. seint náð. Eftir því ber
samt stöðugt að keppa. Hver Is-
lendingur er jafngóður, hvar sem
hann er búsettur í landinu.
Þetta er þó ekki eina hættan,
sem að steðjar. Innan einstakra
félaga er oft ekki tryggt, að rétt-
ar lýðræðisreglur ráði. Um kosn-
ingar til Alþingis er reynt að búa
þannig með margþættri og flók-
inni löggjöf, að allir standi jafnt
að vígi á kjördegi, án tillits til
þess hver með völdin fer hverju
sinni. í einstökum félögum er
þessu allt öðru vísi háttað. Þar
hafa stjórnir félaganna samn-
ingu kjörskrár í hendi sér.
Kommánisíar
að fá að sjá kjörskrár a. m. k
fram á síðustu stund og fella jafn
vel úrskurði um atkvæðisrétt án
þess að gera nokkra fullnægjandi
grein fyrir á hverju þeir séu
byggðir. Svo fór t. d. Dagsbrún
arstjórnin að á dögunum, þegar
hún lét svo sem ekki hefðu nógu
margir Dagsbrúnarmenn krafizt
allsherjaratkvæðagreiðslu \
fulltrúakjör á Alþýðusambands-
þing. Auðvitað bar stjórninni
sjálfsögð skylda til að gera aðil
um tafarlaust grein fyrir í hverju
undirskriftunum var áfátt, úr
því að hún taldi svo vera. 1 þess
stað voru einungis hálfyrði veitt
Veikleika málstaðar síns viður
kenndu kommúnistar jafnframt
með því að boða í fyrsta skipti
allsherjaratkvæðagreiðslu um
slíkt fulltrúaval. Það hefðu þeir
áreiðanlega ekki samþykkt nema
til-neyddir.
Við allsherjaratkvæðagreiðsl
una, sem hófst í dag, laugardag,
neituðu kommúnistar lýðræðis
sinnum um aðgang að kjörskrá
fyrr en í sama mund og kosn
ing var aS hefjast.
Þau ranfKndi, sem hér hefur
verið vikið að, eru þess eðlis, að
hvert einstakt félaga ætti að sjá
sóma sina í því að bæta úr. Ef
það er ekki gert, hlýtur að koma
til álita, að Alþingi skerist í leik
inn og setji tryggilega löggjöf
um fyrirkomulag og umbúnað
kosninga í öllum almennum fé
lagsskap í landinu. Æskilegt væri
að komast hjá slíkum afskiptum
Því meira vald, sem einstök félög
vilja tiíeinka sér innan þjóðfélags
ins, því meiri nauðsyn er á, að
öruggt sé að réttum reglum verði
fyigt.
Ný kjörtlæraa-
samir v
ið
sig
Allir muna, hvernig Iðju-
stjórnin fór að meðan kommún-
istar höfðu þar völdin. Sams
konar aðferðum er allt of víða
beitt. Stjórnir einstakra félaga
I gera stundum meira en að hag-
ræða kjörskrám sér í vil. Þær
I neita andstæðingum sínum um
skip
nn
Hér er um aðkallandi mál að
ræða, en þó er enn brýnni þörf
á því, að Alþingi hefjist nú -handa
um setning nýrrar kjördæma
skipunar. Hræðslubandalags
hneykslið frá síðustu kosningum
getur endurtekið sig í enn ömur
legri mynd. Litlu mátti muna, að
þau rangindaáform heppnuðust
þá, að h. u. b. þriðjungur þjóðar
innar fengi hreinan meirihluta
Alþingi. Víst er, að ekki vantar
Framsókn viljann til að halda
rangindunum áfram. Tíminn hef-
ur í sumar harmað, að enn skuli
ekki vera í gildi kjördæmaskip
un, sem tryggt hefði Framsókn
arflokknum með rúm 15% kjör
fylgi með þjóðinni hreinan meiri-
hluta á Alþingi. Allir vita
hvernig Framsóknarmenn beita
ofurveldi SÍS í fjármálum.
13
Sennilega er engum nauðsyn-
legra en þeim landshlutum, þar
sem Framsóknarmenn nú hafa
náð yfirráðum, að rangindaveldi
Framsóknar ljúki sem fyrst. Ef
ekki verður að gert, myndast sá
klofningur og heiftarhugur innan
þjóðarinnar sem stórhættulegur
Það Alþingi, sei.i nú er að
koma saman, verður að taka kjör
dæmamálið til úrlausnar. Enginn
efi er á, að þar er meirihluti fyrir
réttlátari skipun en nú gildir.
Framsóknarmenn munu hér sem
ella gera allt, sem þeir megna
til að lifa á sundrungunni og
vona að með henni geti þeir stöðv
að umbæturnar. Allur almenning
ur verður að láta þingmenn sína
skilja, að hann unir ekki lengur
aðgerðarleysi í þessum efnum.
Ba*tt
landhelgisgæzla
Hér í blaðinu var í vikunni
skýrt frá fyrirhugaðri tillögu
Sjálfstæðismanna á Alþingi um
bætta landhelgisgæzlu. Tillagan
hefur nú þegar verið lögð fram.
Ætla hefði mátt, að ríkisstjórnin
tæki fegins hendi þessu framtaki
stjórnarandstöðunnar, ekki sízt
þar sem stjórnin sjálf hefur af
einhverjum ástæðum verið óskilj
anlega athafnalaus í þessum efn-
um. Það var eitt af síðustu verk-
um Bjarna Benediktssonar, sem
dómsmálaráðherra, að fá sam-
þykkta á Alþingi tillögu um að
hafizt skyldi handa um smíði nýs
varðskips. Áður hafði hann
tryggt landhelgisgæzlunni flug-
vél og gerbreytti þar með allri
aðstöðu til gæzlunnar. Skipakost-
urinn var orðinn gersamlega ó-
fullnægjandi áður en landhelgin
var stækkuð. Nú eru þó liðin
nær 3 ár frá því að Alþingi sam-
þykkti þessa tillögu, en ekki er
vitað, að neitt hafi enn verið að-
hafzt í málinu. Hefur þó ekki
skort eftirrekstur af hálfu Sjálf-
stæðismanna, t. d. flutti Pétur
Ottesen á síðasta þingi tillögu um
að afla kafbáts til gæzlunnar. í
umræðunum um þá tillögu og
meðferð hennar kom enn fram
eindreginn vilji Alþingis til að
við svo búið væri ekki látið
standa.
Áhendingar
varSskipsraanna
í sumar benti MorgunblaðiS á
það hvað eftir annað, að svo ófull
nægjandi sem skipakosturinn
hefði verið áður, þá yrði skortur-
inn þó enn tilfinnanlegri eftir a8
hin nýju fiskveiðitakmörk tækju
gildi. 1 stað þess að taka undir
þessar ábendingar MorgunblaSs-
ins, helltu stjórnarblöðin sér yfir
það fyrir að segja frá þessu og
töldu það sök Morgunblaðsins, aS
erlend blöð töldu einnig til ti8-
inda andvarleysið, sem um þessi
mál ríkti af hálfu íslenzkra
stjórnarvalda.
í umræðunum, sem orðið hafa
síðustu vikurnar. hafa margir
varðskipsmannanna, sem »ú
verða daglega að leggja líf sitt
í hættu við ósæmilegan útbúnað,
bent á, að úr þessu yrði að bæta.
Vonandí verður það gert, en ekki
spáir góðu að Tíminn telur
það sl. fimmtudag vitni um skort
á vilja Sjálfstæðismanna til þjóð-
areiningar um landhelgismálið,
að þeir skulu flytja tillögu um
bættan skipakost til landheTgis-
gæzlunnav!
S''num þjóðar-
ein offu í verki
ö
Þetta h.ial Tímans er mjög ann-
ars eðlis en orð forseta íslands,
herra Ásgeirs Ásgeirssonar við
þingsetningu, er hann sagði:
„íslenz’: varðskip hafa farið
með löndum af varfærni og þó
með festu. Þjóðin fagnar ein-
róma d engilegri framkomu
í landli isgæzlu og mættum
Framh. á bls. 14