Morgunblaðið - 29.10.1958, Blaðsíða 3

MlðviKudagur 29. okt. 1958
MORGVTSBL 4 ÐIÐ
3
íslenzkir rithöfundar ræÖa um:
Pasternak, sænsku aka-
demiuna og r ússneskt vald
MORGUNBLAÐIÐ hefur
lagt eftirfarandi spurningu
fyrir nokkra íslenzka rithöf-
unda: Hvað hafið þér að segja
um veitingu bókmenntaverð-
launa Nóbels í ár og undir-
tektir rússneskra stjórnar-
valda og rithöfundasamtaka?
Jóhannes úr Kötlum kvaðst
ekki vilja segja neitt í bili.
Hann hefði ekki lesið skáld-
sögu Pasternaks. Hins vegar
hefði hann hugsað sér að skrifa
um málið og leggja þá fram sín
sjónarmið. Þórbergur Þórðarson
vildi ekki heldur segja neitt um
þetta mál. Hann kvaðst búast
við ao Pasternak hefði gefið
eitthvert tilefni til fordæmingar-
innar, sem hann hefði orðið fyr-
ir, komið fram með einhverja
krítík. „Ég hef líka ýmsa kritík
á Rússa, þó ég sé sammála skipu-
laginu. Það er nú svo sem ekki
allt í lukkunni hjá okkur held-
ur“, sagði Þórbergur.
Hér fara á eftir ummæli þeirra
manna, sem gáfu svör við spurn-
ingunni:
Guðmundur
Böðvarsson
skáld á Kirkjubóli svaraði
spurningunni á þessa leið:
Þvílík afskipti rússneskra
stjórnarvalda af einum fremsta
rithöfundi Rússa eru algjörlega
óviðurkvæmileg. Ég er hræddur
um, að okkur íslenzKum rithöf-
undum þætti nærri okkur höggv-
ið, ef íslenzkur höfundur hlyti
svipaðar undirtektir íslenzkra
stjórnarvalda. Um viðbrögð rit-
höfundasambands Sovétríkjanna
vildi ég segja það, að þau eru
jafnóskiljanleg og framkoma
So vétst j órnarinnar.
Guðmundur
Daníelsson
Ég hafði mikla ánægju af því
að sænska akademían skyldi
veita Pasternak þessi verðlaun,
en ég hafði spáð, að Rússar
mundu gretta sig illilega, þegar
það kæmi á daginn og spái því
nú, að Pasternak fái ekki að fara
til Stokkhólms að veita verð-
laununum viðtöku. Ég sé ekki,
að Vesturlönd geti betur verð-
launað hugrekki og frjálsa hugs-
un en með því að veita Paster-
nak Nóbelsverðlaunin.
Guðmundur G.
Hagalín
Hvað ég segi? Auðvitað koma
mér ekki á óvart viðbrögð rúss-
neska rithöfundasambandsins við
þeim heiðri, sem Pasternak hefur
verið sýndur. Ég hef í meira en
30 ár fylgzt eins nákvæmlega og
mér hefur verið unnt með undir-
okun bókmennta og hsta í Ráð-
stjórnarríkjunum. Hitt e.r svo
annað mál, að þeir r'thöfundar
hér á Islandi, sem fram að þessu
hafa látið skrökva þv: að sér, að
andlegt ófrelsi sé ekki til í Rúss-
landi, mættu sannfærast af hlut-
skipti Pasternaks. — Hins vegar
má vel vera, að ýmsir geri það
ekkl, segi sem fyrr þrátt fyrir
staðreyndir frá öðrum löndum:
Þetta getur ekki gerzt hér, þótt
kommúnisminn verði ofan á —
alveg eins og þjónar Rússa á
vettvangi stjórnmálanna hér láta
sér ekki til hugar koma; að þeirra
kynni að bíða undir kommún-
ísku skipulagi það sama og for-
ingjanna austan jávntjalds, sem
hafa verið hengdir eða skotnir.
Gunnar
Gunnarsson
— Kjör sænsku akademíunnar
að þessu sinni gat ekki verið
betra og viðbrögð sovézkra rit-
höfundasamtaka og valdhafa ekki
ákjósanlegri — frá vestrænu sjón
armiði. Skriffinnar láta sér ekki
nægja að fletta ofan af dæmafáu
þýlyndi, heldur sýna um leið svo
augljóslega, að ekki verður um
villzt, að sovézk menning er raun
verulega engin til. En bokkarnir
í valdasessi afhjúpa átakanlega
þá ömurlegu staðreynd, að um
stjórn á siðmennilegan mæli-
kvarða er alls ekki að ræða aust-
ur þar, aðeins fáránlegar tiltektir
ofstopaseggja, sem hegða sér
eins og naut í flagi óðara en ein-
hver gerist svo djarfur að liafa
aðra skoðun en þá, sem fyrir-
skipuð er í það skiptið, eða frem-
ur það ódæði að vera trúr sjálf-
um sér, sannleikanum og dýr-
keyptri lífsreynslu og segja frá
af óvenjulegri snilld og innblásn-
um heiðarleik, svo sem Boris
Pasternak í hinni miklu sögu
sinni „Zivago lækni“.
H. K. Laxness
— Ég hef nú ekki lesið annað
eftir Pasternak en þessa síðustu
bók hans, skáldsöguna og ljóðin
sem eru aftan við hana. Hún
hafði mjög geðug áhrif á mig, er
vel saman sett að mörgu leyti.
Hann er mjög gáfað skáld og
hefur frá mörgu að segja, það
er mikið efni í bókinni ,og hann
segir ákaflega vel frá, já gríðar-
vel fi'á sumum persónum og
sitúasjónum. En hann er ekki
mikill foriiisnillingur, fer stund-
um út úr rómanforminu yfir í
fílósófíu og prédikun. En bókin
er skáldleg og geðug.
Ég get nú ekki séð að þetta
hafi verið nein sérstök ádeila á
Sovétríkin. Þeir eru tilfinninga-
næmir þarna austur frá. Þessir
hlutir eru sagðir hundrað sinn-
um á dag hér vestra og kippir
sér enginn upp við það. En hann
kemur náttúrlega með yfirlýs-
ingar og lýsingar á hlutum sem
eru sóvétmönnum heilagir. Þetta
er að ýmsu leyti kritísk bók, en
hún er mjög mannleg í hugsun-
arhætti, mikil tragík í henni. Það
er rétt að ákveðin tegund mennta
manna hefur farið illa út úr fram
þróuninni í Sovétríkjunum, og
Pasternak lýsir öx-lögum eins slíks
manns.
Hvort hann hafi fengið Nóbels-
verðlaunin fyrir þessa bók eina?
Nei, það held ég sé af og frá.
Honum voru veitt verðlaunin sem
skáldi, hann er gamalt skáld,
fyrstu ljóð hans komu út fyrir
fyrri ■heimsstyrjöldina. Annars
bjuggust margir við, að Sjolokov
stæði nær verðlaununum, hann
er bezt metinn af sovéthöfund-
um bæði út á við og inn á við,
en þeir í akademíunni töldu að
Pasternak væri að einhverju
leyti bezti fulltrúi fyrir rússnesk-
ar bókmenntir yfirleitt. Ég held
þeir líti hvorki á málið frá
sovétsjónarmiði né anti-sovét-
sjónarmiði.
Já, um brottvikningu hans úr
rithöfundasamtökunum. Þetta er
innanfélagspólitík, en annars
þekki ég ekkert til þess, og get
ekkert um það sagt. Ég hef ekki
hitt Pasternak, þekki hann bara
af orðspori frá sovétrithöfund-
um, sem allir hafa talaða um
hann af mikilli virðingu.
Ég á bágt með að trúa öðru
en hann fari til Stokkhólms, þó
að rithöfundafélagsskapurinn sé
honum andvígur.
Kristján
Alberfsson
— Ég hefi ekki lesið bækur
Pasternaks, en á síðustu mánuð-
um marga dóma um hann á ýms-
um málum, og ber öllum saman
um, að hann sé einn af öndvegis-
höfundum vorra tíma. Allur
heimurinn veit nú, að hann er
auk þess sannkölluð hetja, þar
sem hann hefur þorað að greina
á við fyrirskipaðar skoðanir í
harðstjórnarlandi. Mér finnst
brottrekstur hans úr rússnesk-
um rithöfundafélögum vera enn
einn smánarblettur á því valdi,
f HÁSÆTISRÆÐU sinni í gær
sagði Elísabet II Englandsdrottn-
ing m. a.: Ráðherrar mínir munu
halda áfram að veita fiskiðnað-
inum aðstoð. Þeir styðja á vett-
vangi S.þ. tillögu um að önnur
ráðstefnan um réttarreglur á haf-
inu komi saman hið bráðasta. Það
er von þeirra, að hún leiði til
varanlegrar lausnar deilnanna
um lögsögu á höfum og fiskveiði-
takmörk, sem valda brezkum sjó-
mönnum miklum áhyggjum.
Sem kunnugt er flytur drottn-
ing jafnan hásætisræðu við setn-
ingu nýs þings og túikar ræðan
stefnu ríkisstjórnarinnar, sem
sem hefur hneppt rithöfunda
landsins í ánauð.
Tómas
Guðmundsson
Ég hef áðeins lesið síðustu bók
Pasternaks, Zivago lækni, og
varð mög hrifinn. Er mér óhætt
að segja, að ég hafi ekki í langan
tíma orðið eins hrifinn af skáld-
verki. Mér finnst bókin öll alveg
sérstaklega geðfelld. Breiddin
minnir á 19. aldar meistarana
rússnesku. Auk þess er Pastern-
ak ,eins og kunnugt er, eitt mesta
ljóðskáld Rússa á þessari öld. —
Ég er mjög ánægður með þessa
veitingu og undarlegt er það, að
skömmu eftir að ég hafði lesið
Zivago lækni og áður en ég
heyrði Pasternak bendlaðan við
Nóbelsverðlaunin, sagði ég við
kunningja minn: Þessum manni
á að veita Nóbelsverðlaun. —
Um viðbrögð rithöfundasam-
bands Sovétríkjanna er ekkert
að segja fram yfir þá lýsingu,
sem þau virðast gefa af ástandinu
í Sovétríkjunum.
situr að völdum hverju sinni.
Er drottning framlengdi síðasta
þing um nokkra daga með ræðu
hinn 23. þ. rft. minntist hún einnig
á landhelgisdeiluna og sagði:
Ríkisstjórn mín tók þátt í Gen-
far-ráðstefnunni um rétmrreglur
á hafinu og hefur undirritað sátt-
mála, sem gerður var þar varð-
andi reglur um úthafið, landhelgi,
landgrunn og fiskivernd. Hún
hefur haldið áfram tilraun til að
ná samkomulagi við ísland um
fiskveiðitakmörk og hefur boðizt
til að leggja málið fyrir Alþjóða-
dómstólinn. Á meðan veitir hún
vernd brezkum skipum, sem eru
að veiðum á opnu hafi umhverfis
ísland.

KTAKSTEI\AIÍ
Rumskað við
Öðru hverju rumska flokkar
vinstri stjórnarinnar við vegna
svika sinna við gefin loforð.
Tákn þess getur að líta í forystu
grein Þjóðviljans í gær. Ræðir
blaðið þar um „svikin“ við lof-
orðið um að reka ameríska varn-
arliðið af íslandi og kemst m.a.
að orði á þessa leið:
„Það er mjög athyglisvert að
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn bera ekki við að
færa rök fyrir því, hvers vegna
þeir hafa svikið samþykkt Al-
þingis frá 28. marz 1956, tillög-
una sem þessir flokkar fluttu
sjálfir, hvers vegna þeir hafa
brugðist heitum sínum úr kosn-
ingabaráttunni 1956, hvers vegna
þeir afneita í verki loforðum sín
um úr stefnuyfirlýsingu stjórn-
arinnar. Málgögn þessara flokka
hafa nú þagað gersamlega um
hernámsmálin í meira en ár og
fást ekki til þess að taka upp
neinar umræður, hvernig sem
eftir er leitað.
Aðferð þeirra er þumbarahátt-
urinn“.
Iðrun en ekki yfÍTbót
Auðsætt er af þessum skrifum
■að iðrun og ótti hefur slegið
kommúnistablaðið vegna svika
vinstri stjórnarinnar í varnar-
málunum. En enginn skyldi þó
halda að kommúnistar hafi yf-
irbót í huga. Þeir eru aðeins að
reyna að koma ábyrgðinni á svik
unum yfir á samstarfsmenn sína.
Eitt stjórnarbiaðið upplýsti ekki
alls fyrir löngu að ráðherrar
kommúnista hefði aldrei hreyft
kröfu um brottflutning varnar-
liðsins síðan samningur var gerð-
ur um áframhaldandi dvöl þess
hér á landi haustið 1956, nokkr-
um mánuðum eftir að vinstri
stjórnin tók við völdum.
Allur almenningur lætur þess
vegna ekki blekkjast þegar
kommar þykjast nú halda uppi
harðri baráttu fyrir framkvæmd
tillögunnar frá 28. marz 1956.
Hjarta, sem rúmar
mikinn kærleikn
Á Alþingi íslendinga eru dag-
arnir kyrrlátir um þessar mund-
ir. Eitt og tvö mál eru á dags-
skrá hverrar deildar daglega og
fundir standa aðeins örfáar mín-
útur. Frá stjórninni koma aðeins
rumvörp um framlengingu tolla
og skatta.
Þannig hefur þetta verið öll
þing vinstri stjórnarinnar. Al-
þingi hefur setið svo að segja
auðum höndum meginhluta þing
tímans. Það hefur beðið allan vet
urinn eftir „bjargráðum" vinstri
stjórnarinnar. En bjargráð hafa
aldrei komið, aðeins frumvörp
um nýja skatta og álögur á al-
menning. Þannig mun þetta að
öllum líkindum verða enn á
þessu þingi. Eysteinn kann engin
úrræði nema skattpininguna, þó
að hann hafi fengið kommúnista
sér til aðstoðar. Hann hefur í allt
haust verið að reikna út, hvern-
ig hann geti náð nokkrum hundr-
uðum milljóna kr. í nýjum skött-
um af þjóðinni á næsta ári. Und-
ir jólin, þegar þingi Alþýðusam-
bands íslands er lokið, kemur ár-
angur reikningslistarinnar i ljós.
Þá verður Hermann búinn að
hafa „samráð við vinnustéttirn-
ar“ og allt í lagi með nýju skatt-
ana.
Hermann þreytist aldrei á að
fórna sér fyrir „almúgann“. Hon-
um þykir svo vænt um hann og
er svo mikið áhugamál að bæta
lífskjör hans, sérstaklega með
því að gefa Eysteini tækifæri til
þess að heimta af honum nýja
skatta. Hjarta hins mikla veiði-
manns er stórt og rúmar mik-
inn kærleik til „vinnustéttanna"!
Það haustar einnig suður í Evrópu.
Deila, sem veldur brezk-
um sjómönnum áhyggjum
— sagði drotfning