Morgunblaðið - 29.10.1958, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIh
Miðvikudagur 29. okt. 1958
iiftMitfrife
Utg.: H.f Arvakur. Reykjavik.
6'ramkvæmdastióri: Sigfús Jónsson.
ASamtstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason fró Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi ?,á04t
Auglýsmgar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480
AsKriftargjald kr 35.00 á mánuði innaniands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
LAXNESS OG PASTERNAK
UTAN UR HEÍMI
Sonorama" franski
á hljómplötum
Halldór kiljan lax-
NESS hefur ætíð verið
ómyrkur í máli um það,
sem hann hefur talið miður fara
í íslenzku þjóðfélagi. Sumum
hefur stundum þótt þjóðfélags-
ádeila hans bera listina ofurliði.
Enginn hefur þó efazt um, að
Halldór hafi flutt þær skoðanir
einar, sem sannfæring hans segir
til um. Enda hefur hann hér inn-
anlands yfirleitt ekki farið dult
með, hverjum megin hann væri
í stjórnmálaátökunum. Hann hef-
ur hvað eftir annað lánað komm
únistadeildinni hér á landi, und-
ir hvaða heiti, sem hún þá kann
að hafa gengið, nafn sitt henni
til prýði, t. d. við framboð til
Alþingis. Halldór hefur þannig
gengið í lið með flokki, sem meg-
inþorri íslendinga telur þjóðinni
óhollan og beinlínis berst fyrir
annarlegum hagsmunum.
Þrátt fyrir þessar stjórnmála-
skoðanir skáldsins hefur vegur
þess stöðugt farið vaxandi.
Viðhorf þjóðarinnar í þessu
kom glögglega fram, þegar Hall-
dór Kiljan hlaut Nóbelsverðlaun-
in. Þá töldu allir, að heiður Hall-
dórs væri heiður íslenzku þjóð-
arinnar. Háir sem lágir, and-
stæðingar sem samflokksmenn,
allir kepptust við að votta skáld-
inu virðingu sína og þakka hon-
um sæmdina, er hann hafði aflað
íslandi.
Á þetta er ekki minnzt nú
vegna þess, að það sé í frá-
sögur færandi. — Annað hefði
beint verið þjóðarskömm, enda
andstætt eðli íslendinga. —
Við teljum sjálfsagt að meta af-
rek manna, eftir gildi þess, sem
gert er, en ekki hvernig okkur
líkar við einhverja aðra fram-
komu afreksmannanna. Eins að
hyllustum við kenningu frjáls-
byggjumannsins, er sagði: —
Ég er skoðun þinni innilega ó-
sammála, en ég vil leggja allt í
sölurnar til þess, að þú megir
halda henni fram.
★
Berum þetta saman við það,
sem síðustu dagana hefur gerzt
í Rússlandi. Einn fremsti rithöf-
undur þeirrar miklu þjóðar fær
Nóbelsverðlaun. Enginn neitar
honum um framúrskarandi hæfi-
leika. Skömmu áður en hann
hlaut verðlaunin, hafði einn
mesti valdamaður í Rússlandi
um bókmenntaefni dáðst í al-
manna óheyrn að ljóðum hans og
þýðingum úr erlendum málum.
En Pasternak, því að sá er
maðurinn, hafði gerzt svo djarfur
að skrifa skáldsögu, þar sem
bregður fyrir skoðunum, sem
einvöldunum í Rússlandi líka
ekki. Þjóðviljinn segir raunar,
að alltof mikið sé úr þessu gert.
í gær birti Þjóðviljinn t. d
feitletraða skammargrein tii
Morgunblaðsins fyrir það, sem
þar hafi staðið um Zivago lækni.
Upphaf Þjóðviljagreinarinnar
hljóðar svo:
„Aróðurshýenur Atlantshafs-
bandalagsins hafa eins og kunn-
ugt er reynt að gera sér mat úr
„Sívago lækni“, skaldsögu sov-
ézka nóbelsverðlaunaskáldsins
Pasternaks, og með því lagt
þeim lið sem hindrað hafa út-
gáfu bókarinnar í föðurlandi
hans. Aðferðin er sú að slíta úr
samhengi einstakar klausur úr
500 blaðsíðna verki. Kynning a
bókinni í Morgunblaðinu í fyrra-
dag ber merki áróðursmoldviðr-
isins, þar er beinlínis um fölsun
að ræða.“
í framhaldinu segir Þjóðvilj-
inn, að algerlega sé rangt, að
Pasternak hafi fordæmt þjóðnýt-
inguna í Rússlandi, heldur ein-
ungis samyrkjuskipulagið í land-
búnaðinum. Hann hafi þvert á
móti sagt í viðtali við þýzkan
blaðamann nýlega:
„Þýðingarmesti árangur bylt-
ingarinnar var afnám einka-
eignaréttarins (á framleiðslu-
tækjum). Það gerði okkur að
nýrri þjóð“.
★
Hér skiptir ekki máli, hvor
réttara hefur fyrir sér um skýr-
ingar á skoðunum Pasternaks,
Morgunblaðið eða Þjóðviljinn.
Sjálfsagt má eitthvað togast á
um hverjar þær eru, enda er
ætíð nokkuð hæpið að telja höf-
undinn sjálfan hljóta að vera
sammála öllu því, sem einhver
persóna í ritum hans er látin
segja. Víst er, að það, sem Past-
ernak hefur sagt til áfellis hinu
rússneska þjóðskipulagi, er
skuggi miðað við lýsingar Lax-
ness á hinu íslenzka.
Aðalatriðið er, að valdhafarn-
ir í Rússlandi hafa tekið veitingu
Nóbelsverðlauna til Pasternaks
með fullum fjandskap. Fyrst er
reynt að dylja veitingu verðlaun-
anna fyrir öllum almenningi. Síð
an er bókmenntarit látið hella úr
skálum reiði sinnar yfir skáldið.
Loks samþykkir rithöfundafélag-
ið þar í landi að reka Pasternak
úr félaginu, af því að hann hafi
farið óvirðingarorðum um þjóð-
félagið og nú fengið verðlaun
frá andstæðingum þess fyrir ó-
þokkaskap sinn!
Hvernig er andlegu frelsi
komið, þar sem annað eins getur
átt sér stað? Von er, að jafnvel
Þjóðviljinn sé hikandi í vörnum
sínum. En þó er athyglisvert, að
Þjóðviljinn segir í tilvitnuðum
orðum, að þeir af andstæðingum
kommúnista, sem reyni að gera
sér mat úr skoðunum Pasterrtaks,
„hafi með því lagt þeim lið, sem
hindrað hafa útgáfu bókarinnar
í föðurlandi hans.“ Vörn Þjóðvilj
ans byggist sem sagt á því einu, I
að Pasternak hafi ekki haldið
fram þeim skoðunum, sem and-
stæðingar kommúnista og vald-
hafarnir í Rússlandi auðsjáanlega
telja felast í bókum hans. Ef
„áróðurshýenur Atlantshafs-
bandalagsins“ skildu rit skáids-
ins rétt, er svo að sjá sem Þjóð-
viljinn hefði ekkert við að at-
huga bannið á skáldsögunni í
föðurlandi höfundarins!
Af þessu má sjá, að ókyrrð
kommúnista hér vegna yfirgengi
legs ofstækis og ofsókna flokks-
bræðra þeirra í Rússlandi, bygg-
ist ekki á raunverulegum skoð-
anamun, heldur sprettur einung-
is af því, að þeir telja ekki hag-
kvæmt að verja athæfi, sem
okkur er svo framandi og óskilj-
anlegt. Þeir um það.
En í hvoru þjóðfélaginu vilja
menn heldur lifa? Hinu rúss-
neska, sem tekur verðlaunaveit-
ingunni til Pasternaks af fullum
fjandskap? Eða hinu íslenzka,
sem fagnar sæmdum þeim, sem
Halldóri Kiljan Laxness eru
veittar?
UM þessar mundir er að hefja
göngu sína í París „talandi"
tímarit, o-m hlotið h;fur heitið
„Sonorama". Ef vel tekst til,
mun „Sonorama" marka þátta-
skil í sögu tímarita og einnig í
framleiðslu hljómplatna, því að
efni tímaritsins er lesið inn á
hljómplötur. „Sonorama“ á að
koma út mánaðarlega og flytja
de Gaulle
Frökkum „lifandi, sögulegar fra-
sagnir af þeim tímum, sem við
lifum á“. Segja má, að hér sé um
að ræða alveg nýja aðferð við að
flytja fólki frásagnir til fróðhiks
og skemmtunar.
Eintakið tiltölulega ódýrt
Hvert eintak af „Sonorama“
er albúm, sem í eru sex hljóm-
plötur og að auki stuttar greinar
og myndasíður. Þannig er frá
albúminu gengið, að hægt er að
láta það liggja opið á borði og
draga hljf mplöturnar auðveld-
lega út og smeygja þeim á sinn
stað aftur. Það tekur 40 mínútur
ján-Louis Barrault
að spila „greinarnar". „Sonor-
ama“ er samt tiltölulega ódýrt.
Eintakið kostar aðeins 500
franka, og er ástæðan sú, að
hljómplöturnar eru gerðar úr
nýju, ódýru plastefni. Plöt-
urnar eru allt að því gagnsæjar
og beygjanlegar. Útgefendur
„Sonorama" segja, að þrátt fyrir
þetta megi spila plöturnar á
venjulegan grammófón allt að
100 sinnum, án þess að vart verði
nokkurs slits á þeim.
— ♦ —
f fyrsta eintaki „Sonorama" er
uppreisninni í Alsír í maí s. 1.
og öllum þeim vandræðum, sem
af henni leiddi heima í Frakk-
landi, lýst á tveimur plötum.
Valdir eru kaflar úr ræðum og
yfirlýsingum de Gaulles, Pfliml-
ins, Cotys forseta og Massus hers
höfðingja. Þar að auki eru upp-
tökur frá óeirðunum í Algeirs-
borg og París. „Sonorama" flyt-
ur ekki aðeins fréttir og frásagn-
ir af nýafstöðnum atburðum,
heldur og greinar um menning-
armál og ýmislegt til skemmtun-
ar. f fyrsta eintakinu les t. d.
Jean-Louis Barrault formálann
að Soulier de Satin eftir Claudel,
og leikflokkur Barraults leikur
atriði úr Madame Sans-Gene.
Hinn vinsæli franski söngvari,
Gilbert Becaus, segir frá óperu,
sem hann er að semja og leikur
úr henni kafla á flygil. Einnig er
í þessu eintaki viðtal við Brigitte
Bardot og unnusta hennar, og
þessu fyrsta eintaki tímaritsins
lýkur með „jamsession" rokk-
hljómsveitar nokkurrar.
Hugmyndina að þessu „tal-
andi“ tímariti átti Claude nokk-
ÁFENGISVARNARÁÐ hefur
sent út fréttatilkynningu, þar
sem greint er frá sölu áfengis
eins og hún var fyrstu 9 mánuði
þessa árs, en þar er þess getið
m. a- að Áfengisverzlunin hafi
selt áfengi til neyzlu fyrir nær
101,2 milljónir króna.
í fréttatilkynningunni segir
m. a. svo:
„Samkvæmt upplýsingum frá
Áfengisverzlun ríkisins hefir sala
áfengis verið frá verzluninni
þriðja ársfjórðung (1. júlí til 30.
sept.) 1958, eins og hér segir:
Heildarsala: Selt í og frá Rvík
kr. 30.897.240,00; Akureyri kr.
4.518.633,00; ísaf. kr. 1.427.646,00;
Seyðisfirði kr. 1.207.756,00;
Siglufirði kr. 2.130.471,00. — Sam
tals kr. 40.181.746,00.
Sala í pósti til héraðsbann-
svæðis frá aðalskrifstofu í Rvik:
Vestmannaeyjar kr. 515.928,00.
Áfengi til veitingahúsa selt frá
aðalskrifstofu: kr. 813.720,00.
Á sama tíma 1957 var salan
sem hér segir: Selt í og frá Rvík
kr. 28.202.211,00; Akureyri kr.
4.165.429,00; ísaf. kr. 1.462.781,00:
Seyðisfirði kr. 925.289,00; Siglu-
firði kr. 2.153.039,00. Samtals kr.
36.908.749,00.
Sala í pósti til héraðsbann-
svæðis: Frá aðalskrifstofu i
Reykjavík. Vestmannaeyjar kr.
450.890,00.
Áfengi til veitingahúsa selt frá
aðalskrifstofu kr. 1.007.943,00.
★
Fyrstu níu mánuði ársins 1958
hefur sala áfengis til neyzlu frá
Áfengisverzlun ríkisins numið
alls kr. 101.792.515,00, en á sama
tíma 1957 kr. 93.326.195,00. Allt
I árið 1957 nam salan kr.
— tímarif
ur Maxe, sem undanfarin ár hef-
ur fengizt við auglýsingastarf-
semi. Tókst Maxe að vekja áhuga
forráðamanna Hachetteútgáfufyr
irtækisins — sem m.a. gefur út
stærsta dagblaðið í París, France-
Massu
Soir — á ,,Sonorama“, og fyrir at
beina Maxe stendur einnig Vega
fyrirtækið, sem framleiðir hljóm-
plötur, að útgáfu tímaritsins. Út-
varpsstöðin Evrópa nr. 1, sem
sendir um Saar, leggur að mestu
til efnið í „Sonorama“.
„Sonorama" mun fyrst koma
út í 50 þús. eintökum, og útgef-
endurnir eru svo bjartsýnir á
gengi tímaritsins, að þeir eru þeg-
ar teknir að undirbúa „alþjóða
útgáfu“, eins og þeir orða það.
— ♦ —
Svo kann að fara, að í framtíð-
inni verði auglýsingavígorð blaða
útgefenda eitthvað á þessa leið:
Kaupið ........blaðið, takið það
heim með yður — og hlustið á
það.
129.223.023,00. Það skal tekiðfram
að nokkur verðhækkun varð á
áfengum drykkjum 1. marz sl.
Rétt er að geta þess, að mikill
hluti af áfengiskaupum vínveit-
ingahúsa (en þau eru 5 að tölu
og öll í Reykjavík), fer ekki sér-
staklega gegnum bækur Áfengis-
verzlunarinnar, þar sem um kaup
er að ræða úr vínbúðunum.
Sala til veitingahúsa nemur því
raunverulega ailmiklu hærri upp-
hæð en framanrituð skýrsla ber
með sér.“
Tónlistarskóli
Isafjarðar
ÍSAFIRÐI, 22. okt. — Tónlistar-
skólinn hér byrjaði 11. starfsár
sitt 3. okt. sl. Aðsókn að skólan-
um er mjög góð og sóttu fleiri
um skólavist en hægt var að
veita inntöku. í vetur munu 40
nemendur taka þátt í píanó- og
orgelleik. Þá hafa borizt 30 um-
sóknir um kennslu á blásturs-
hljóðfæri og er vafamál, að öll-
um þeim umsóknum verði hægt
að sinna. í nóvember mun byrja
kennsla á blokkflautu fyrir börn
og verður það 6 mánaða nám-
skeið.
Skólastjóri tónlistarskólans er
Ragnar H. Ragnar. Auk hans
kenna Guðmundur Árnason,
Elísabet Kristjánsdóttir, Jónas
Tómasson og ísak Jónsson. ísak
réðist að skólanum í haust og
kennir á blásturshljóðfæri í stað
Harry Herlufsen, sem kenndi í
fyrravetur. Auk þess mun ísak
kenna á blokkflautunámskeiði
skólans — G. K.
Afengissalan rúmlega
100 milljónir króna