Morgunblaðið - 31.10.1958, Blaðsíða 1

Laxness sárbænir Krúsjeff
um oð milda illvígar árásir
á Pasternak
í FRÉTTAAUKA með kvöld-
fréttum Ríkisútvarpsins í
gær var skýrt frá því að Hall-
dór Kiljan Laxness, Nóbel-
skáld íslendinga, hefði þá um
daginn sent Nikita Krúsjeff,
forsætisráðherra Sovét-Rúss-
lands, skeyti vegna ofsókn-
anna gegn Nóbelskáldinu
Boris Pasternak.
Síðan las Laxness skeytið
sjálfur á íslenzku fyrir út-
varpshlustendur. Það hljóð-
aði svo:
„Ég sný mér til yðar há-
göfgi og sárbæni yður sem
skynsaman stjórnarleiðtoga
að beita áhrifum yðar til að
milda illvígar árásir óum-
burðarlyndra kreddumanna
á gamlan rússneskan rithöf-
und, sem hefur unnið sér
verðskuldaðan heiður, Boris
Pasternak.
Hvers vegna gera sér leik
að því að egna upp reiði
skálda, rithöfunda, mennta-
manna og sósíalista heimsins
gegn Ráðstjórnarríkjunum í
slíku máli?
Fyrir alla muni þyrmið
vinum Ráðstjórnarríkjanna
við þessu óskiljanlega og
mjög svo ósæmilega fargani“.
Pasternak hefur haldið á lofti kyndli
frjálsrar hugsunar og óháðrar listar
Ávarp GiSs Guðmundssonar formanns
rithöfundasambands Islands í útvarpið
í gœrkvöSdi
EFTIR að Halldór Kiljan Laxness
hafði lesið upp í útvarpinu skeyti
sitt til Nikita Krúsjeff, tók til
máls Gils Guðmundsson, formað-
ur rithöfundasambands íslands
og fórust honum svo orð um
Pasternak-málið:
Eftir að tilkynnt var fyrir fá-
um dögum hvaða rithöfundur
hefði í ár hlotið merkustu bók-
menntaverðlaun vorra tíma,
Nóbelsverðlaunin, hafa gerzt at-
★-------------------------★
JÍl0rpinMtóií&
yöstudagur 31. október
Efni blaðsins er m.a.:
Bls. 3: Samkomulag um biskupafrum-
vörpin á Kirkjuþingi?
— 6: Vandræðaástand í mörgum ver-
stöðvum. — Frá umræðum á
Alþingi í gær.
— 8: Síða Sambands ungra Sjálf-
stæðismanna.
«— 9: Vitsmunir og tilfinningar. —
Grein eftir Gunnar Bjarnason,
Hvanneyri.
mm 10: Ritstjórnargreinin nefnist:
„Sporin í moldinni“.
Ford-T olli þáttaskilum í bíla-
sögunni (Utan úr heimi).
—• 11: Á reiðhjóli um átta lönd.-Sam-
tal við tvo íslenzka ferðalanga.
—• 13: Sjóður stofnaður til þess að
stuðla að jafnvægi í byggð
landsins. Frá Alþingi.
— 18: íþróttir.
burðir, sem hljóta að orka mjög
á alla þá rithöfunda um víða
veröld, sem líta svo á að frelsi
til að túlka viðhorf sín og skoð-
anir sé eigi aðeins nauðsynlegt
til listrænnar sköpunar heldur
sjálft frumskilyrði þess að ein-
staklingar og þjóðir fái lifað
mannsæmandi lífi.
Um það er naumast deilt, að
rússneski rithöfundurinn Boris
Pasternak er mikið skáld, sem á
40 ára listferli hefir auðgað bók-
menntir þjóðar sinnar og alls
heimsins með ágætum listaverk-
úm. Hin furðulega meðferð, sem
hann hefir mátt sæta hina síð-
ustu daga í föðurlandi sínu, virð-
ist af því einu sprottin, að hann
hefir haft karlmennsku og djörf-
ung til að hafna forskrift frá
valdhöfum um það hvernig
skáldi beri að yrkja.
Hann hefir leyft sér að fara
eigin götur, leyft sér að gagnrýna
og halda uppi merki frjálsrar
hugsunar, en slíkt er aðal mikilla
skálda. Fyrir það er hann nú for-
dæmdur í föðurlandi sínu og
hefir neyðzt til að afsala sér þeim
verðlaunum, sem honum höfðu
verið veitt og allir sanngjarnir
menn telja, þeir er skáldskap
hans þekkja, að hann væri vel að
kominn. En hver, sem kunna að
verða örlög Pasternaks og
hvernig, sem valdhafar þjóðar
hans og þjónar þeirra hamast að
Hér sést skeytiff sem sænsku akademíunni barst i fyrraðag frá
Boris Pasternak, þar sem hann hafnar Nóbels-verfflaununum.
Skeytiff er á frönsku og hljóðar svo: — Þegar þess er gætt,
hvernig þessi heiffur hefur veriff túlkaður í því þjófffélagi sem
ég bý í, þá ber mér aff hafna þeim óverðskulduffu verðlaunum
sem mér hafa veriff veitt. Takið því ekki illa er ég af frjálsum
vilja afsala mér þessum verðlaunum. Pasternak.
honum, mun hann aldrei sviptur
þeirri sæmd, sem er hvað mest-
ur vegsauki hverju skáldi, að
hafa haldið á lofti kyndli frjálsr-
ar hugsunar og óháðrar listar.
Ég þykist vita, að íslenzkir rit-
Framh. á bls. 2.
Fyrir örfáum dögum hittu blaffamenn Boris Pasternak í garff-
inum heima hjá honum og var þessi mynd þá tekin. Þá sagði
Pasternak: — Ég er mjög, mjög glaffur. í fyrradag sendi hann
svo skeytið, þar sem hann hafnar verfflaununum.
■*
Skorað á rússneska rithöfunduté-
lagið að vernda rétt Pasternaks
Upplýst oð hann hefur komið til mála
v/ð úthlutun Nóbelsverðlauna frá /947
STOKKHÓLMI, 30. október
— NTB — Sænska rithöf-
undafélagið sendi rússneska
rithöfundafélaginu í dag bréf,
þar sem það biður rússneska
rithöfunda að standa á verði
um andlegt frelsi og styðja
að því, að Pasternak megi
endurskoða ncitun sína á við-
töku Nóbelsverðlaunanna.
í bréfinu segist sænska rithöf-
undafélagið ekki vilja blanda
sér í innanfélagsmál rússneska
rithöfundafélagsins, en vill samt
ekki láta hjá líða að lýsa þeirri
skoðun sinni að ákvörðun
sænsku akademíunnar um að
veita Pasternak Nóbels-verð-
launin var eingöngu byggð á bók
menntalegu mati. Má benda á
það í þessu sambandi, að Paster-
nak hefur verið nefndur í hópi
hugsanlegra verðlaunamanna
síðan 1947.
Sænska rithöfundafélagið seg-
ir, að allt af hafi að vísu mátt
búast við að blöð um víðan heim
myndu nota verðlaunaveitinguna
til pólitísks áróðurs, en akademí-
an hafi ekki viljað láta slíkt
hræða sig frá að veita verðugum
listamanni verðlaunin, heldur
hafi hún treyst á frjálslyndi
sovétþjóðfélagsins gagnvart rit-
höfundum.
Þá segist sænska rithöfunda-
félagið vera þeirrar skoðunar, að
það sé hlutverk þess og hins
rússneska systuríélags þess að
standa vörð um frelsi orðsins og
um rétt rithöfunda til þess að
láta í ljós skoðanir sínar á
mestu vandamálum samtímans.
Að lokum segir í bréfinu:
„Sænska rithöfundafélagið
skorar einróma á yður, að standa
vörð um réttindi Pasternaks og
hjálpa honum til þess að honum
verði gert kleift að endurskoða
afstöðu sína til Nóbelsverðlaun-
anna. í þeirri von, þykjumst við
enn mega vænta þess, að hann
komi til Nóbels-hátíðarinnar,
sem haldin verður í Stokkhólmi
10. desember nk, og hann taki
þar við verðlaununum."
Rússar neita oð stöðva afóm-
sprengjutilraunir frá I. nóv.
Moskva, 30. okt. —
(NTB/Reuter).
SÁ ALVARLEGI atburð-
ur gerðist í dag, að ríkis-
stjórn Sovétríkjanna hafn
aði algerlega tillögu Breta
og Bandaríkjamanna um
að stöðva tilraunir með
kjarnorkuvopn frá og
með 1. nóv.
Það var tillaga Vestur-
veldanna, að tilraunir
yrðu fyrst í stað bannað-
ar í eitt ár, en síðan mætti
framlengja það bann, ef
vel reyndist og það kæmi
í ljós að allir aðilar
hlýddu banninu.
í hinni endanlegu neit-
un rússnesku stjórnarinn
ar segir, að stefna Breta
og Bandaríkjanna í þessu
máli gefi Rússum fullkom
inn siðferðislegan rétt til
að halda áfram kjarn-
orku- og vetnissprenging-
um, þar til þeir hafa
s p r e n g t jafnmargar
sprengjur og Bretar og
Bandaríkjamenn h a f a
samtals sprengt síðan 31.
marz.
Rússar bæta því hins
vegar við, að ef Bretar
og Bandaríkjamenn vilja
undirrita sáttmála um að
stöðva atómsprengjutil-
tilraunir um aldur og
ævi, þá skuli Rússar
hætta sínum tilraunum
strax og það enda þótt
þeir séu ekki búnir að
sprengja jafnmargar
sprengjur og hinir.