Morgunblaðið - 31.10.1958, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 31.10.1958, Blaðsíða 3
Föstudagur 31. okt. 1958 WORGUNBL4Ð1Ð 3 Um 300 þúsirnd manns höfðu þyrpzt saman á Péturstorginu í Ró m, þegar tilkynning var gefin út um það að nýr páfi hefði verið kosinn. Myndin sýnir, þegar hinn nýkjörni páfi, Jóhannes XXIII kom fram á svalir Péturskirkjunnar og blessaði mannfjöldann. Ný bók eftir dr. Guðna Jónsson: Saga Hraunhverfis á Eyrarbakka DR. GUÐNI JÓNSSON prófessor hefur gefið út nýja bók, sem hlot- ið hefur nafnið „Saga Hrauns- hverfis á Eyrarbakka“. Höfundur helgar rit þetta xninningu for- eldra sinna, sem bjuggu á Gamla- Hrauni í fyrrnefndu hveríi. — Á fundi með fréttamönnum í fyrradag lýsti dr. Guðni þessari nýju bók sinni og sagði m. a., að í henni væri mest sagt frá ís- lenzku alþýðufólki, lífi þess og störfum. Hraunshverfi er mitt á milli Stokkseyrar og Eyrarbakka, en það er nú að mestu komið í eyði. Um aldamótin síðustu bjuggu þar um 150 manns, en nú eru þar aðeins tveir bæir. í ritinu er rætt um bændur hverfis ins frá upphafi íslandsbyggðar og einnig eru teknir með þurra- búðamenn, en auðvitað eru heim- ildir slitróttar með köflum. Dr. Guðni gat þess til fróðleiks, að fólki á Eyrarbakka og Stokkseyri hefði stöðugt farið fækkandi frá aldamótum, en þó mun íbúataia Eyrarbakka hafa staðið í stað síðustu tvo áratugina. Nú eru helmingi færri íbúar í báðum þessum fyrrnefndu plássum en voru þar um aldamótin. „Þetta er að nokkru leyti saga um eydda byggð“, sagði höfundur. Þá gat hann þess, að skemmtilegt hefði verið að kynnast, því, hve margir Brotizt inn í hænsnabú HAFNARFIRÐI — Einhvern tíma milli kl. 6 á miðvikudagskvöld og 8 í gærmorgun var stolið í kringum 20 kg af eggjum úr hænsnabúi Gísla Sigurðssonar upp á Öldum. Um morguninn þeg ar komið var í „búið“, kom í ljós að um 15 kg af eggjum (10 bakk- ar) höfðu verið tekin úr geymslu í hænsnabúinu, og einnig var ekkert egg í stíunum (í tveimur húsum) þegar að var komið. Bendir allt-til þess að tekin hafi verið um 20 kíló. — Ekki saknar eigandinn annars en eggjanna og kassa, sem þau hafa verið sett í. Það eru eindregin tilmæli til þeirra sem orðið hafa varir við grunsapilegar mannaferðir við hænsnabúið á fyrrnefndum tíma, að gefa sig sem fyrst fram við lögregluna hér í bæ. —G. E. bændur á þessum slóðum kunnu að skrifa nafn sitt fyrr á öldum og létu þá gjarna fylgja á eftir þessa athugasemd: meh, sem merkir „með eigin hendi“. — Þá benti hann á, að fólkið í Hrauns- hverfi hafi orðið að treysta á sjó- inn og fjöruna og má sjá af ör- nefnunum, að hún hefur gegnt mikilvægu hlutverki í lífi fólks- in. Af tæpum 300 örnefnum er um helmingur í fjörunni og sýnir það, að menn umgengust hana sem hvert annað nytjaland, enda lá við borð, „að fólkið lifði á fjörunni“, eins og dr. Guðni komst að orði. Þá gat hann þess, að aftast í bókinni væru allar þær þjóðsögur, sem har.n vissi um og rætur eiga að rekja til hverfisins. Eru þar einna fyrir- ferðarmestar sögur af Sels-Móra, eða Skerflóðs-Móra, sem er fræg- KIRKJUÞING gat ekki í gærdag lokið umræðui^im um þau tvö I frumvörp um biskupa þjóðkirkj unnar, sem þar hafa verið til um- ræðu tvo síðustu daga. Ekki staf- ar þetta af því að kirkjuþings- fulltrúar séu í sjálfu sér svo skiptir í málinu. Kirkjuráðsmað- ar, Hermann Jónasson kirkju- j málaráðherra, kom ekki til fund- ar í gærdag, svo sem þinginu hafði verið tilkynnt, til að taka þar þátt í þriðju umræðu um málið og afgreiðslu þess. Klukkan 4 í gær, eftir nokkr- ar umræður um frumvörpin bæði, en annað gerir ráð fyrir 3 biskupum en hitt tveim, var frekari umræðum frestað þar til í dag. Þetta óvænta hlé mun verða not að til þess að samrýma sjónar- miðin sem komið hafa fram á þinginu um frumvörpin tvö, svo og breytingatillögur þær sem lagðar voru fram á fundinum í gærdag. Allmargir kirkjuþingsmanna tóku þátt í umræðum í gærdag. Voru það m.a. fulltrúar þeir, er flutt hafa breytingatillögur. Ás- mundur Guðmundsson biskup tal aði lengi um frumvörpin bæði og Guðni Jónsson asta ættarfylgja á Suðurlandi, kenndur við Efra-Sel í Stokks- eyrarhreppi. „Hann var upprunn- inn í Hraunshverfinu og heima- gangur þar og víðar í Stokks- eyrarhreppi hinum forna í meira en hálfa aðra öld. Víða varð hans einnig vart utan átthaganna, þá er ættin fjölgaðist, sú er hann fylgdi, og dreifðist í ýmsar áttir. Hafði þá sá mórótti í mörg horn lýsti því yfir, að hann væri fús til samkomulags í þeirri viðleitni að sameina þingið um málið. Var hann, til samkomulags, fús til að falla frá 3 biskupa frum- varpinu og styðja 2 biskupa- frumvarpið í aðalatriðum. — Persónulegir hagsmunir koma hér ekki til greina, heldur hvað verða má kirkju vorri og þjóð fyrir beztu, sagði hann. Biskup lagði áherzlu á, að í þessu máli yrði þingið að túlka stefnu sína gagnvart Alþingi, en það kom fram í ræðum annarra, að hér [ væri fyrst og fremst um að ræða ábendingu kirkjuþings fyrir Alþingi, er setja skal lögin. Biskum ræddi ýtarlega rök stuðninginn fyrir því að biskups stóllinn yrði fluttur úr Reykja- vík að Skálholti, samkv. svo- nefndri 14-manna ályktunar- tillögu á Alþingi. — Kvað hann rökin mjög óraunhæf og kvaðst vera henni algjörlega andvígur. Með því væri beinlínis verið að leggja stein í götu kirkju lífsins í landinu. Kirkjuþingsmenn voru skipt- ir í málinu sem fyrr og vitnuðu sumir til samþykkta að líta. Síðast mun hans hafa orðið vart fyrir skömmu í kjall- ara í húsi nokkru á Stokkseyri og munu húsráðendur hafa flúið undan ásóknum hans. Svo magn- aður þótti Sels-Móii. ★ Bókinni ei skipt í þrjá kafla. Fyrsti kafli heitir Hraunshverfi og er þar fjallað um búendur og býli í hverfinu og sagnir um hvort tveggja. í þessum kafla er mikil mann- og ættfræði, meira að segja grafnar upp ættir, sem gleymdar voru með öllu. Þá er í þessum kafla rætt um fjöru- gögn og örnefni í hverfinu. í öðr- um kafla, sem heitir Gamla- Hraunsmenn, er rakin saga einn- ar ættar sem bjó þarna í fjóra liðu. Er það ætt höfundar. Þá er einnig í þessum kafla niðjatal og átján ættarskrár. Þriðji kafli heit ir Sögur úr Hraunshverfi og eru þar ýmsar frásagnir eins og fyrr getur. Aftast í bókinni er skrá yfir mannanöfn, en í henni koma fyrir 2300 nöfn. „Saga Hraunhverfis á Eyrar- bakka“ er 470 bls. að stærð, prent uð í Hólaprenti. Frágangur er ágætur og hefur Hafsteinn Guð- mundsson prentsmiðjustjóri séð um hann. héraðsfunda og skírskotuðu til hins almenna áhuga á þvi að biskupar skuli sitja á Hólum og í Skálholti. Breytingatillögurnar, sem lagð ar voru fram í gær, gengu í þá átt að gera Skálholt og Hóla að biskupsgörðum, en hér í Reykja- vík og á Akureyri verði biskup- um sköpuð skilyrði til dvalar. Önnur tillaga gekk í þá átt að heimila kirkjumálaráðherra að ákveða að Hólabiskup skuli sitja á Hólum, jafnvel þó Skálholts- biskup sitji í Reykjavík, að feng- inni samþ. þjónandi presta og safnaðarfulltrúa. — Enn voru tillögur um að biskuparnir fari sameiginlega með mál kirkj unnar gagnvart stjórnarvöldun- um og loks að Skálholtsbiskup skuli fá í sínar hendur kirkju- málaráðuneytið með sérstökum ráðuneytisstjóra. Meðal ræðumanna var próf. Magnús Már Lárusson, er kvað kirkjumálanefnd hafa gert laus- lega kostnaðaráætlun yfir fram- kv. lagafrumvarpanna beggja og m.a. hvað biskupsgarðar í Reykjavík og Akureyri myndu kosta. Kvað prófessorinn kostn- aðinn mundu verða 3—5 milljón- ir króna. Biskup kvaðst fús oð falla frá þriggja biskupa frv., til samkomulags Máíið ekki afgreitt i gærdag STAK8TEIHAR Hótanir Surkovs Aldrei hefur islenzkur almenn- ingur fengið eins gott tækifæri og nú til þess að kynnast af- stöðu kommúnista og sovétstjórn- arinnar til andlegs frelsis. Boris Pasternak var neyddur til þess að afsala sér bókmenntaverð- launum Nobels, vegna þess að síðasta ritverk hans feliur ekki kommúnistaklíkunni í Moskvu í geð. Merkur svissneskur biaðamað- ur, Francois Bondy, ritaði fyrir skömmu ágæta grein um Paster- nak, Zhivago lækni og tilraunir Alexis Surkovs til að hindra útkomu bókarinnar á Ítalíu. Var sú grein birt í Félagsbréfi Al- menna bókafélagsins. Er þar m. a. komizt að orði á þessa leið: „Surkov lætur sér heldur ekki nægja hótanir í einkasamtölum og hægláta íhlutun á bak við tjöldin. Á fundi ítalskra og rúss- neskra rithöfunda, sem nýiega var haldinn, hélt hann opinbera ræðu um Pasternak-málið. Og hvað lét hann sér þá um munn fara? Því væri erfitt að trúa, ef ræða hans hefði ekki verið birt í blaði ítalskra kommúnista, Unitá, hinn 22. október sl. (1957), undir fyrirsögninni: „Pasternak og járntjaldið“. Hér er orðréttur kafli úr þeirri ræðu: Hugmyndir Rússa um ftrelsið „Pasternak var vel kunnugt um forvitni okkar(!) og sendi handrit til eins af útgáfustofnunum okk- ar. Þar lásu allir handritið, og er þeir sendu það aftur til höfund- arins rituðu þeir honum alHr sameiginlegt bréf, þar sem þelr útskýrðu í einstökum atriðum, hvers vegna þeir væru höfundln um ósammála. Pasternak iét í ljósi fúsan vilja til að fallast á vissa gagnrýni, og (bætti Surkov við) ég get ekki láð honum það, bók hans kastar skugga efasemda á gildi rússnesku byltingarinnar, sem hann að meira eða minna leyti lýsir sem stærsta glæpi í sögu Bússlands-------. En útgefandinn hefur valið þann kostinn að ganga I berhögg við óskir höfundarins og þar (hrópaði Surkov og baðaði út báðum höndum) sjáum við fyrir okkur hið vestræna frelsi. Við Rússar höfum aðrar hugmyndir um frelsið-----“. Líflát Pilnyaks Siuan bætti Surkov við, sam- kvæmt frásögn Unitá: „Þetta er í annað skiptið í bók. menntasögu okkar, að rússnesk bók kemur fyrst fram í erlendri útgáfu, en í fyrsta skipti átti þetta sér stað með bók Boris Pilnyaks, „Bois des Iles-“. Og hver var tilgangurinn með þessari bitru áminningu? Piln/aU, sem var einn af inestu rithöfundum Sovétríkjanna, rit- aði bók, er fyrst kom út í Berlín árið 1929, undir nafninu ’Mahóní*. Franska þýðingin kom út undir heitinu „Boi des IIcs“ (Skógur eyjanna). Bókin var bönnuð í Sovétríkjunum. í skáldsögu sama höfundar, sem rituð var meira samkvæmt forskrift flokksins og nefnist „Volga streymir í Kaspía hafið“, birti hann nokkur brot úr „Mahóní“, sem þó höfðu verið nákvæmlega ritskoðuð. Skómmu síðar var Pilnyak tekinn höndum og ástæðan var smásaga, sem einræðisherranum Stalín, féll ekki í geð. Pilnyak var siðar tekinn af lífi“. Það er athyglisverk að Surkov minnist einmitt á þcnnan líflátna rithöfund í sambandi við Paster- nak. Eiga örlög nóbelsvcrðlauna- skáldsins e. t. v. að verða þau sömu og Tilnyaks?

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.