Morgunblaðið - 06.11.1958, Qupperneq 3

Fimmtudagur 6. nóv. 1958
MORGTJIVBL 4 ÐIÐ
3
Ríkissijórnin hefur enn ekkert
lán fengið tii togarakaupa
holir illa að hevra skrif Þjóðviljans
Lúðvik Jósefsson
um málið
Frá umrœðum á
Alþingi í gœr
FYRSTA mál á dagskrá samein-
aðs þings í gær var fyrirspurn til
ríkisstjórnarinnar um togarakaup
frá Magnúsi Jónssyni. Fyrirspurn
Magnúsar er á þessa leið:
Hvað líður smíði þeirra
15 togara, sem ríkisstjórn-
inni var heimilað að láta
smíða með lögum nr. 94,
1956?
Hafa lán verið fengin til
þessara skipakaupa og þá
hve há og hvar?
Magnús fylgdi fyrirspurninni
úr hlaði. Gat hann þess í upphafi
máls síns, að þegar núverandi rík
isstjórn var mynduð, hafi eitl af
helztu atriðum í málefnasamningi
hennar verið að kaupa til lands-
ins 15 nýja togara. í samræmi
við þetta hefði ríkisstjórnin lagt
fram á Alþingi 1956 frv. um heim
ild fyrir ríkisstj. til skipakaupa,
lántöku og sérstakra ráðstafana
í útgerðarmálum til að stuðla
að jafnvægi í byggð landsins.
Þetta frv. hefði verið lögfest
á Alþingi fyrir áramót 1956, og
ríkisstj. heimiluð kaup á þessum
15 togurum. Gat Magnús þess, að .
er frv. var til meðferðar á Al-1
þingi, hefði verið lögð áherzla á
það af ríkisstj. að málinu væri
hraðað.
Fjáröflun á huldu
Síðan þetta gerðist, eru liðin
tvö ár, hélt Magnús áfram, og allt
er mjög á huldu um það, sem í
málinu hefur gerzt. Það, sem vit-
að er um frá opinberri hálfu
kom fram á Alþingi 11. nóv. í
fyrra, er lögð var fram frá þm.
N-ís. fyrirspurn þar sem spurzt
var fyrir um þetta mál og fram-
gang þess, og skýrði þá hæstv.
sjútvmrh. frá því, að næstu daga
eins og hann orðaði það, færi
nefnd utan til að gera smíða-
samninga um stóru togarana. Og
ennfremur sagði hann, að þar sem
nú hefði verið unninn allur nauð-
synlegur undirbúningur að þess-
um skipakaupum, hefði ríkisstj.
ákveðið að hefja nú þegar samn-
inga um smíði skipanna. Það kom
að vísu í ljós í sambandi við þess
ar umræður, að enn var mjög á
huldu um fjáröflun í þessu sam-
bandi, enda þótt að ráðherrann
upplýsti, að ákveðið væri að hefj
ast nú handa um smíði skipanna.
En síðan gerðist það, að skýrt
er frá því í Þjóðviljanum, blaði
sjútmrh., 16. febr. 1958, að verið
sé að semja um smíði á 15 stórum
togurum, og í undirfyrirsögn er
sagt: Verða smíðaðir í Bretlandi
og Vestur-Þýzkalandi og er nefnd
farin til þess að ganga frá samn-
ingum.
í sambandi við þessa frásögn
Þjóðviljans, þá skýrði málgagn
annars stjórnmálaflokks, Alþýðu-
blaðið, frá þvíð að hér væri rangt
með farið. Það væri að vísu rétt,
að nefnd hefði farið utan, en hefði
aðeins átt að semja um smíði á
8 togurum. En forsrh. gaf síðan
yfirlýsingu um málið, sem að
vísu var harla óljós, en í fram-
haldi af þeirri yfirlýsingu, þá
sagði Þjóðviljinn frá því, að það
hefði verið ákveðið að hraða sér-
staklega smíði á 8 þessara togara,
þannig, að þeir geti komið til
landsins eftir hálft annað ár, en
hinir 7 verði afhentir eftir þann
tíma. Þó er áformað, að allir 15
togararnir verði komnir til lands
ins innan tveggja ára.
Löng þögn um niðurstöður
samninga
Síðan frá þessu var sagt í
stjórnarblöðum, þá hefur ekkert
fregnazt opinberlega um niður-
stöður af samningum þessirar
nefndar, sem út var send, hvort
sem hún hefur nú átt að semja
um smíði á 8 togurum eða 15,
sem virðist hafa farið nokkuð á
milli mála í þessum frásögnum,
ekkert verið birt um það opin-
berlega, hver árangurinn hafi
orðið af för nefndarinnar. Nú er
liðinn svo langur tími að það
hlýtur að vera auðið nú í dag, að
gera grein fyrir því, hvað líður
endanlegum ákvörðunum um
smíði þeirra umræddu 15 togara,
sem ég hefi að vikið og heim-
ilað var að smíða með lögunum
frá 1956, og jafnframt hlýtur að
liggja fyrir, hvort lán hafi ver-
ið fengin til þessara skipakaupa
og þá hve há og hvar, en um
þetta hefi ég leyft mér að flytja
fyrirspurn.
Þegar ákvörðunin var tekin um
smíði togaranna þá er það eng-
um efa bundið, að það vakti
vonir víðs vegar úti um land,
þar sem við atvinnuörðugleika
hafði verið að stríða og sérstak-
lega erfiðleika með hráefnaöfl-
un til fiskiðjuvera, að úr íram-
kvæmdum á þessu máli yrði,
enda var því lýst yfir, eins og ég
í upphafi sagði í sambandi við
stofnun hæstv. núv. ríkisstj., að
hún væri ákveðin í því að fram-
kvæma þetta fyrirheit sitt.
Ég vænti þess því að hæstv.
ríkisstj., sjái sér fært að gera
grein fyrir þessu máli hér og
geti svarað þeim fsp., sem ég
hefi leyft mér um það að bera
fram á þskj. 34.
Hermann gat ekki mætt
Lúðvík Jósefsson, sjávarút-
vegsmálaráðherra, varð fyrir
svörum af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar. Skýrði hann frá því í byrjun,
að þar sem forsætisráðherra
hefði ekki haft aðstöðu til að
mæta á þingfundi, mundi hann
veita þær upplýsingar, sem hægt
væri að veita í þessu máli. —
(Hermann Jónasson dvaldist i
hliðarsölum Alþingis meðan á
þingfundi stóð).
Engin lán fengin
Gat Lúðvík þess fyrst, að enn
hefði ekki verið tekið lán til
togarakaupanna. Þó væri unnið
að lánsútvegun og hefði aðal-
bankastjóri Seðlabankans fram-
kvæmdir í málinu undir höndum
og hefði m. a. unnið að því síð-
ustu daga. — Þá rakti hann
gang málsins frá byrjun og gat
þess, að smíði hinna 12 minni tog
skipa væri senn lokið. Yrði það
fyrsta afhent 10. nóv., en það
næsta 12. nóv. Vegna þeirra
skipakaupa hefði verið gengið
frá 50 millj. kr. erlendu láni.
Þá vék Lúðvík að togurunum
15. Sagði hann, að á tíu fyrstu
mánuðum eftir að heimild til
kaupanna var veitt á Alþingi,
hefði verið unnið að undirbún-
ingi málsins, eins og fram hefði
komið á Alþingi í nóv. í fyrra.
Hefði stjórnin haft í hyggju, að
láta skipasmíðastöðvarnar þar
sem skipin yrðu smíðuð, beita
sér fyrir lánsútvegun. í byrjun
þessa árs hefðu legið fyrir nokk-
ur lánstilboð og hefði þá verið
ákveðið, að senda út samninga-
nefnd til að festa kaup á átta
skipum þá þegar. Þær vonir, sem
tengdar hefðu verið við þessi
lánstilboð, hefðu hins vegar
brugðizt.
Heimtar aðrar ráðstafanir
Kvað ráðherrann lánsmögu-
leika okkar í Bretlandi hafa far-
ið út um þúfur vegna landhelgis-
deilunnar, en hann vildi ekki
segja neitt um, hvort lánstilboð
í V-Þýzkalandi kynnu að reyn-
ast þannig, að fært þætti að
semja þar um smíði skipanna.
Að lokum gat ráðherrann þess,
að gefizt hefði kostur á að fá
lán þar, sem lán var veitt til
minni togskipanna. Hins vegar
hefði verið svo mikið annríki í
skipasmíðastöðvum þar um slóð-
ir, að það hefði varla verið hægt
að fá bæði togarana og minni
skipin smíðuð þar samtímis. —.
Lýsti Lúðvík að lokum yfir
þeirri skoðun sinni, að við ætt-
um að snúa okkur með togara-
kaupin til þeirra aðila, sem við
getum fengið lán hjá. Þá sagði
hann, að ef lánstilraunir seðla-
bankastjórans bæru ekki árang-
ur næstu daga, mundi hann
heimta að aðrar ráðstafanir yrðu
gerðar.
Magnús Jónsson tók aftur til
máls og þakkaði sjútvmrh. fyrir
upplýsingarnar.
Hvað verður að ári?
Eftir svörum hans að dæma
virðist það ljóst, að allt stendur
enn fast, varðandi þessi togara-
kaup, sagði Magnús. Þegar fsp.
var borin fram um þetta í fyrra,
fyrir ári síðan, þá var nefnd á
förum til útlanda til þess að
semja um smíði togaranna, og nú
þegar þessi fsp. er borin fram,
þá á að afgera málið alveg nú
á næstu dögum. Hvað verður svo
að ári liðnu, skal ég ekki um
segja. En hæstv. ráðh. upplýsti
það hér, að enginn lán hefðu enn
fengizt til smíði á togurunum og
nú væri sett allt traust á það, að
aðalbankastjóri seðlabankans
gæti útvegað nægilega peninga
til þess að smíða togarana.
Hann upplýsti það jafnframt,
að nefnd sú, sem send var utan
eftir áramótin nú síðast, hafi
ekki eins og Þjóðviljinn skýrði
frá átt að semja um smíði á 15
nýjum togurum, heldur 8. Og
virðist þá verða að draga nokk-
uð úr því hóli, sem málgagn
hæstv. ráðherra hafði um hann
sjálfan, þegar það skýrði frá
sendingu þessarar nefndar, því
að þá var birt af honum mynd
og jafnframt stóð undir mynd-
inni; að þessi hæstv. ráðh. hefði
nú þegar tryggt framkvæmd á
fyrirheiti ríkisstjórnarinnar um
kaup á 15 stórum togurum, auk
þess, sem 12 smærri skip komi
til landsins á þessu ári. Vissu-
lega er það góðra gjalda vert,
að fá þessi 12 minni skip — ég
skal ekki ■ ræða það nánar hér,
því að fsp. er aðeins bundinn
við 15 stærri togaranna, enda
lagði hæstv. sjútvmrh. á það
höfuðáherzlu, þegar frv. var úhl.
fyrir Alþingi, hversu nauðsyn-
legt væri að kaupa þá togara og
skýrði jafnframt frá því, að nú
væru síðustu forvöð að gera
samninga um smíði þeirra vegna
þess, hve skipasmíðastöðvar væru
bundnar og mundu verða það á
næstunni.
Ummæli Þjóðviljans
í sambandi við það, sem hæstv.
ráðh. hér upplýsti, út af þessu
máli og einkum lánamálinu, þá
langar mig til að víkja hér að
örfáum ummælum, sem birtust í
blaði hæstv. ráðh., Þjóðviljanum,
og væri þá mjög fróðlegt að
heyra frá honum, hvort þar væri
rétt frá skýrt eða á hverju slík
ummæli mundu vera byggð.
Vitnaði Magnús í ritstjórnar-
grein Þjóðviljans 13. febr. 1958,
þar sem Sjálfstæðismenn voru
víttir fyrir „að gagnrýna stjórn-
ina fyrir það, að of seint gangi
hjá henni að kaupa 15 nýja tog-
ara, vegna þess, að enn hafa
ráðamenn Alþýðuflokks og Fram
sóknar ekki fengizt til að taka
hagstæð lán, sem bjóðast til
þessara framkvæmda af einum
saman pólitískum heybrókar-
hætti.“ Ennfremur í ritstjórnar-
grein 14. febr. 1958: „Þeir tveir
ráðherrar, sem bera ábyrgð á
þessum óafsakanlegu vinnubrögð
um, eru Guðmundur í. Guð-
mundsson utanríkisráðherra og
Eysteinn Jónsson fjármálaráðh."
Og loks í ritstjórnargrein í Þjóð-
viljanum 25. júlí í sumar: „Loks
er svo ásökunin um, að fyrirheit-
ið um togarakaupin hafi verið
svikið. Ekki verður um það deilt,
enda hefur sú skammsýna af-
staða Framsóknar og Alþýðu-
flokksins verið harðlega gagn-
rýnd af Alþýðubandalaginu."
Ilefur loforð ríkisstjórnarinnar
verið svikið?
Það er nú að vísu svo í þeim
svörum, sem hæstv. sjátmrh. gaf
hér við fyrirspurn, kom nú ekki
fram nein sérstök gagnrýni af
hálfu hans á þeim vinnubrögð-
um, sem höfð hefðu verið í þessu
máli, en vissulega gefa þessi um-
mæli aðalmálgagns stærsta
stjórnarflokksins tilefni til þess
að spyrjast fyrir um það hjá
hæstv. sjátvmrh., sem í senn er
kunnugur meðferð málsins og
mun enda eiga innangengt hjá
þessu blaði, hvort það sé rétt,
að boðizt hafi hagstæð lán til
kaupa á þessum skipum og að
það hafi strandað á einhverjum
ákveðnum aðilum í ríkisstjórn,
gegn mótmælum hans og ráð-
herra Alþýðubandalagsins, að
taka þessi lán. Og sé það raun-
verulega svo eins og segir í þess-
ari síðustu ritstjórnargrein Þjóð-
viljans, sem ég vitnaði til, að
það megi telja, að þetta loforð
ríkisstjórnarinnar um 15 nýja
togara hafi verið svikið. Þetta
er vissulega fróðlegt að heyra,
vegna þess, að ég tel, að þjóðin
eigi heimtingu á að vita, hvað
í þessu hefur gerzt, hvort það er
raunverulega svo, að boðizt hafi
hagstæð lán til þessara kaupa,
en einhverjir sett þar fótinn fyr-
ir. Því að það er rétt, sem hæstv.
ráðherra sagði í lok síns máls,
að það er engum efa bundið að
það er mikils virði að efla okkar
togaraflota, og það eru bundnar
vonir við það, að þessi skip gætu
leyst úr ýmsum vanda i þessu
efni, auk þess sem það er vitan-
lega ljóst, að það verður að
stefna að því í sambandi við
togaraflotnn að endurnýja hann
á eðlilegan hátt. Það má að visu
segja, eins og oft hefur áður ver-
ið á minnzt, að það sé ekki
heppilegt að gera það í svo stór-
um stökkum eins og gert hefur
verið, heldur ætti að kaupa þrjá
til fjóra togara árlega. Það er
önnur saga, sem ég skal ekki
ræða nánar hér. En það er eng-
um efa bundið, að menn fýsir
mjög að heyra um það nánar
frá hæstv. ráðherra heldur en
hann hefur þegar upplýst, hvort
þessi skrif, sem ég vitnaði til í
aðalmálgagni hans, eru birt með
hans vitund og hvort þar er rétt
frá málum skýrt.
Litið misjöfnum augum
Lúðvík Jósefsson tók aftur til
máls. Kvað hann það harla ein-
kennilega háttu, að lesa upp á
Alþingi, það sem hinir og þessir
hefðu skrifað eða sagt. Þá fór
hann nokkrum orðum um, að
ýmsir þingmenn hefðu verið með
skæting í sambandi við lántökur
r tilteknum löndum og kvað alla
mundu kannast við að það hefði
um eitt skeið verið talin ósvinna
að taka lán í Rússlandi. Þá kvað
hann menn á Alþingi og innan
ríkisstjórnarinnar líta á það mis-
jöfnum augum, hvar rétt væri að
taka lán til togarakaupanna.
Þoldi ekki að heyra
úr blaði sínu
Sigurður Bjarnason tók næst-
ur til máls. Gat hann þess, að
sjávarútvegsmálaráðherra hefði
talið það einstakt atferli hjá
Magnúsi Jónssyni, að lesa upp úr
blöðum. Virtust ummæli Þjóð-
Framh. á bls. 14
STAKSTEIN/VR
„Nei, nei, nei“
Kommúnistar hafa mörg ráb
til að ánetja menn. Sumum telja
þeir trú um, að þeir séu rithöf-
undar. Aðrir eru gerðir banka-
stjórar. Einn m. a. s. aðalbanka-
stjóra yfir öllum hinum, af því
að sérstaklega verðmætt þótti að
flækja hann í netið.
Þessa daga kemur glöggt í ljós,
hvernig kommúnistar nota sér
sinn margvíslega feng. Sá, sem
látinn er halda, að hann sé rit-
höfundur, er sendur upp á pall í
Gamla bíói til að flytja þar þenn-
an boðskap:
„Hvað getum við gert á fs-
landi? Við getum sent hermenn-
ina burt héðan, allur heimurinn
mundi frétta það að þessi litla
þjóð vill ekki vera í helsprengju-
samsærinu og við getum látið
fulltrúa okkar á þingum þjóða,
sem hafa jafnan rétt við hvern
annan að tala, leggja friðsamleg-
um málum ævinlega lið og at-
kvæði og hverfa frá stefnu
Foster Dullesar.
Og við skulum svara ef við
erum spurð hvort eigi að vera
her á islandi með því að segja:
NEI OG NEI OG NEI“.
„Lán, lán, lán“
Með orðagjálfri nytsama sak-
leysingjans á að sefa hina
óánægðu í hópi kommúnista.
Valdamennirnir hafa hins vegar
allt annað í huga. Þeir vilja ekki
með nokkru móti missa af völd-
unum og öllu því, sem þeim fylg-
ir. En til þess þarf peninga. Fjár-
málaóreiðan vex dag frá degi og
V-stjórnin fær ekki lifað stund-
inni lengur, nema lán bætist við
lán erlendis frá. Þá kemur aðal-
bankastjórinn í góðar þarfir.
Samtímis sem sálufélagi hans
í kommúnistanetinu hrópar á bíó
pallinum í Reykjavík: „NEI OG
NEI OG NEI“ við stefnu Fosters
Dullesar, ber aðalbankastjórinn
að dyrum hjá hinum sama Fost-
er Dulles i Washington og segir:
„LÁN og LÁN OG LAN“.
„Virðir lifandi fólk
ekki sva(rs“
Þeir, sem aðalbankastjórann
senda,, vita, að nauðsynin er
brýn og peningaþörfin mikil. —
Þess vegna láta kommar allófrið-
lega einmitt sömu dagana og ver-
ið er að ámálga lánið. Lætin
eiga að sannfæra Foster Dulles
um, að ekki sé von, að sá, sem
svo illa lætur, friðist nema hann
fái mikla peninga og umsvifa-
laust. Þess vegna segir einn af
framámönnum' kommúnista í
Þjóðviljanum í gær:
„Ef til vill hefur sú vinstri
ríkisstjórn sem nú situr að völd-
um á tslandi tíma til þess ein-
hverja nóttina að anza þessu
nafnlausa fólki, liðnu og óbornu,
þó hún virði lifandi fólk ekki
svars — ekki einu sinni sína
„háttvirtu kjósendur“. Hefur
þessi stjórn ekki lofað okkur þvi
að framkvæma ályktun Alþingis
frá 28. marz 1956? Eftir hverju er
hún að bíða? Er hún að bíða cft-
ir þriðju heimsstyrjöldinni? Er
hún að bíða eftir rússnesku árás-
inni? Eða var það frá upphafi
ætlun hennar að svíkja?
En þá spyr ég að lokum þann
flokk sem frá öndverðu hcfur
staðið fast og stundum einn í
stríðinu gegn stríðsvæðingu ís-
lands: hversu lengi ætlar hann
að standa að slíkri ríkisstjórn og
Iáta svik hennar brennimerkja
sig?“
Hver efast um að peningarnir
verði metnir meira en brenni-
markið?
“Út á stóru orðin fást miklir
peningar. Þeim, sem nú tala í
Gamla bió verður sagt að þegja,
en aðalbankastjóranum leyft að
skrafa um „ógnarlegt ástand",
gegn því að vera viðbragðsfljót-
ur í næstu bónbjargarferð.