Morgunblaðið - 07.11.1958, Page 11

Föstudagur 7. nóv. 1958
UORGV1SBLAÐ1Ð
11
Ég hefi reynt allt mitt tit
að gera öllum hið bezta
Eiginlega byrjar maður
að deyja þegar máður
fœðist
Samtal við Vilhjálm Finsen fyrrverandi
sendiherra og ritstjóra Morgunblaðsins
75 ára
Kaupmh. í nóv. 1958. I
VILHJÁLMUR FINSEN, fyrv.
sendiherra verður 75 ára 7. þ.m.,
fáeinum dögum eftir að 45 ár
voru liðin, frá því að hann stofn-
aði Morgunblaðið.
— Finnst yður ekki „krakk-
inn“, sem þér skilduð eftir, þegar
þér fóruð að heiman fyrir rúm-
lega 35 árum, vera orðinn mynd-
arlegur maður? spyr ég Finsen.
— Vissulega, svarar hann. Blað
ið hefur verið og er í góðum
höndum. Mér er það mikið gleði-
efni, að það hefur vaxið og dafn-
að undir ágætri stjórn. Morgun-
blaðið er ekki aðeins stærsta og
útbreiddasta blaðið á fslandi. Það
er sennilega — í samanburði við
fólksfjöldann — eitt af útbreidd-
ustu blöðunum í Evrópu. Morgun
blaðið hefur vaxið með höfuð-
borginni. Aukin efnahagsleg vel-
megun og ekki hvað sízt hinar
stórbættu samgöngur út um land
eiga auðvitað líka þátt í þróun
blaðsins.
— Hvernig stóð á því, að þér
stofnuðuð Morgunblaðið?
— Ég hafði gengið með þessa
hugsun frá því á fyrstu stúdents-
árum mínum í Kaupmannahöfn.
Ég fékkst þar við blaðamennsku.
Skrifaði m.a. í „Politiken" og
lærði mikið af Henrik Cavling,
þáverandi aðalritstjóra blaðsins.
Eftir ferðalög víðs vegar um
heim fór ég til fslands og lagði
ég út í þetta fyrirtæki, sem mig
hafði lengi dreymt um.
Vinir minir voru vantrúaðir
Vinir mínir voru sumir van-
trúaðir. Þeir sögðu, að þetta væri
fífldirfska. Ég mundi fljótlega
fara á hausinn. Reykjavík — eins
og bærinn var þá — væri alltof
lítil til þess að svona blað gæti
þrifizt. Samgönguleysið út um
land skapaði líka mikla erfið-
leika.
Ég lét þó ekki þessar viðvar-
anir á mig fá. Ég var viss um, að
blaðið, þannig sem ég hafði
hugsað mér það, mundi takast
vel. Ég var sannfærður um, að
það mundi með tímanum verða
stærsta og áhrifamesta blað
landsins. Og þetta rættist, áður
en mörg ár liðu.
Danir segja: „Journalistik för-
er til alt“. Hvað sem þessu líð-
ur, þá hefur það sannast á Fin-
sen, að blaðamennska getur
stundum verið leiðin að sendi-
herraembætti. Þegar Finsen flutt
ist á millistríðsárunum til Nor-
egs, þar sem hann var ritstjóri,
kölluðu menn hann stundum
„íslenzka sendiherrann án skip-
unarbréfs". Fyrir heimsstyrjöld-
ina var hann skipaður fulltrúi
íslands í dansk-íslenzka sendi-
ráðinu í Ósló. Seinna hefur hann
sem kunnugt er verið sendiherra,
fyrst í Svíþjóð og seinna í Vest-
ur-Þýzkalandi.
— Hvernig þótti yður að vera
pendiherra? spyr ég Finsen.
— Það var ekki neitt, sem ríkis
stjórnin bað mig um, án þess að
ég gæti komið því í kring. Meðan
ég var sendiherra í Þýzkalandi,
gerði ég m.a. samninga við
Þýzkaland fyrir íslands hönd um
viðskipti, siglingar og flugferðir.
Flugferðasamningur þessi hefur
ekki hvað sízt verið Loftleiðum
gagnlegur. — Ég var í sendiherra
stöðunni 19 mánuði fram yfir
aldurstakmörkin. Það virðist vera
sönnun þess, að menn hafi verið
ánægðir með mig, en um þetta
verða aðrir að dæma.
AUtaf blaðamaður
Finsen hefur ekki stungið blaða
mennskunni undir stól, þótt hann
hafi fengizt árum saman við
sendiherrastörf. „Þegar maður
hefur einu sinni verið blaðamað-
ur, þá verður maður það alltaf‘‘,
segir hann.
Áður en Finsen var skipaður
sendiherra skrifaði norskt blað
um hann:
„Finsen hefur skrifað greinar í
þúsundatölu á mörgum málum
um sína kæru ættjörð. Það eru
varla ýkjur, þegar sagt er, að
enginn íslendingur hafi gert eins
mikið og hann til að kynna ís-
land erlendis".
Þegar ég minnist á þetta við
Finsen, segir hann:
— Greinarnar, sem ég hef
skrifað um ísland í erlend blöð
— fyrst og fremst í blöð á Norð-
urlöndum, eri þó líka í Þýzka-
landi og Ameríku — fylla þessar
16 stóru úrklippubækur, sem þér
sjáið þarna.
Við blöðum dálítið í úrklippun
um og svo segir Finsen:
— Mér hefur verið það ánægja
að sjá, hvernig spádómar mínir
stundum rættust. T.d. skrifaði ég
árið 1918 blaðagrein um þá mögu
leika, sem nú eru komnir fiam
viðvíkjandi hagnýtingu heita
vatnsins í hverunum okkar.
Rollurnar voru allar íslenzkar
Boris Pasternak
(með formála):
Vilhjálmur Finsen á vinnustofu sinni á Maglemosevej 31 í
Hellerup. Kalla vinir hans skrifstofu hans „verkstæðið". —
Myndin er tekin 1. október síðastliðinn.
stórblöðum í fjórum höfuðborg-
um á Norðurlöndum. — Ég
skrifa líka um ísland í blöð víðs
vegar í Danmörku: á Sjálandi,
Fjóni og Jótlandi.
Samtöl við merka
Islendinga
— Greinin, sem þér skrifuðuð
um stofnun Morgunblaðsins og
birtist þessa dagana í ýmsum
Norðurlandablöðum, hefur vakið
eftirtekt.
— Ég vona að hún reynist góð
heimild, þegar saga Norðurlanda-
blaðanna verður skrifuð. Fyrr
eða siðar verður það gert.
— Er von á áframhaldi á end-
urminningum yðar?
— Ekki strax. Ég er að lesa
próförk að nýrri bók. Má segja,
að þar er saga íslands sögð í
skandinaviskum blöðum í viðtöl-
um, sem ég átti við merka ís-
lendinga á árunum 1922—39.
— Hvað er viðhorf yðar til
lífsins?
— Ég hef til allrar hamingju
aldrei tekið mig sjálfan hátíð-
lega og ævinlega átt erfitt með
að taka aðra hátíðlega. Ég hef
reynt allt mitt líf að gera öllum
hið bezta. Ég hef forðast að gera
nokkrum manni rangt til í líf-
inu og leitast við að gera eitt
góðverk á dag. Þá sefur maður
vel.
Að fæðast — og deyja
— Finnst yður erfitt að verða
hálfáttræður.
— Það er vitanlega hár aldur,
og maður má búast við að hafa
lifað sitt bezta. Maður getur allt-
af búizt við dauðanum. Hann
getur komið hvenær sem er. Bara
fólk gæti skilið, að eiginlega
byrjar maður _að deyja, þegar
maður fæðist. Ég vil ekki deyja
strax, ég á svo mikið eftir ógert.
Engum sem sér Finsen dettur í
hug, að hann sé 75 ára, ef menn
vita það ekki. Þegar ég kom heim
til hans, sat hann snöggklæddur
við skrifborðið, sem vinir hans
kalla „verkstæðið" Átta blýantar
lágu á skrifborðinu, en það var
fullt að greinum, sem pantaðar
hafa verið hjá honum. Hann pú-
aði út úr sér reyknum frá hverri
sígarettunni á fætur annari. Hann
er ennþá „islandsk vulkan af
energi“ eins og norskt blað komst
að orði um hann fyrir nokkrum
árum.
Fáll Jónsson.
Ég hef gerzt svo djarfur að skrifa lítið ljóð
í orðastað Boris Pasternaks. Fyrsti kaflinn er
eins konar ástarjátning til Rússlands.
í huga mínum geymist aðeins eitt:
það andartak sem hendur okkar mættust.
Mér fannst það eins og allir draumar rættust
og ískalt myrkrið brosti svart og heitt.
En aðeins skamma stund. Svo hvarfstu hljóð
og hundrað vonir grófst í sporum þínum.
Mér fannst Það eins og dæi í draumum mínum
sú dimma nótt sem beið mín hlý og góð.
Og síðan kveð ég ljóð um ljósar hendur,
unz lík mitt rekur heim á þínar strendur.
H.
Hví var það svo að örlög okkur skildu,
er andlit mitt var falið við þinn barm?
Hví var það svo að vængjuð nóttin breiddi
mitt veika ljóð á Rússlands stóra harm?
Mitt líf var aðeins ljóð á þinni tungu,
þitt lága andvarp hvísl af minni þrá.
Svo komu Þeir einn dag: Mér duldist ekki
að dómi okkar réðu vopnin grá.
m.
Ég óttast ei að þreyja þorranætur.
Minn þungi tregi hitar gamalt blóð.
Nú bíð ég þess að birti upp um síðir
og brosið sigri aftur mína þjóð.
Ég veit það enn: Við eigum sama drauminn
að andartakið verði þúsund ár.
Og Þó að haustið klökkni í kvæði mínu,
þá kemur vor og græðir okkar sár.
Matthías Johannessen.
Afmœliskveðja frá œsku
vin og bekkjarbróður
— Og þér hafið skrifað um
margvísleg efni.
— Já, m.a. um sauðféð á Græn-
landi, segir Finsen og brosir. Það
atvikaðist þannig: Norskur rit-
stjóri spurði mig einu sinni, hvort
ég vissi nokkuð um sauðfjárrækt
á Grænlandi. „Vissulega", svar-
aði ég. Tveimur klukkustundum
seinna lagði ég ítarlega grein um
þetta á skrifborð ritstjórans.
„Hvernig gátuð þér vitað allt
þetta“, sagði hann. ,Rollurnar
voru allar íslenzkar", svaraði ég,
„og við íslendingar töpum aldrei
sýn af löndum okkar, hvar sem
þeir eru“.
Eftir að hafa látið af sendiherra
starfi, hefur Finsen nú aftur
kastað sér út í blaðamennsku.
Þeir sem lesa Norðurlandablöð-
in, verða fljótt þess varir, að
hann er iðjusamur.
Fyrir nokkru sá ég auglýsingu
frá sænska stórblaðinu „Svenska
Dagbladet“. Það kallar sig í aug-
lýsingunni „De skickliga pennorn
as tidning” og birtir myndir af
merkustu mönnum, sem í blaðið
skrifa. Á meðal þeirra er einn
íslendingur, nefnilega Vilhjálmur
Finsen.
— Þér getið auðsjáanle^a ekki
skilið við blaðamennskuna, segi
ég við hann.
— Nei, ég hef að undanförnu
skrifað greinar í hundraðatölu
um ísland, m.a. hverja kjallara-
greinina á fætur annari í stór-
blöðin „Berlingske Tidende" eða
„Politiken“, norska „Aftenpost-
en“, „Stockholm Tidningen“ og
„Huvfudstadsbladet‘‘ í Helsing-
fors. Sumar greinarnar hafa
komið sama daginn í öllum þess-
u mblöðum, þ. e. a. s. samtímis í
ÆSKUVINUR minn og bekkjar-j
bróðir, Vilhjálmur, á afmæli í
dag. Það skiptir engu máli, hvej
árin eru mörg. Gestrisinn er Vil-
hjálmur, en opnar samt ekki
dyrnar fyrir ellinni. Hún er ekki
meðal gestanna í dag. En hjá
honum á æskan heima, og fer
vel á með þeim báðum, æskunni
og hinum gunnreifa manni, sem
ríkur er af gleði og starfsþreki.
Þar sjást engin deyfðarmerki.
Síungur er Vilhjálmur, iðandi af
lífsfjöri.
Kynni okkar ná yfir 70 ár. Við
lærðum saman undir skóla og
vegir okkar hafa aldrei skilið, þó
að sund hafi verið á milli. Man
ég vel heimili hans, foreldra
hans og systkini. Þar átti gleðin
heima, en þangað kom einnig
sorgin. Við vorum í 1. bekk
Latínuskólans, er fregnin barst
Vilhjálmi, að faðir hans væri dá-
inn. Sár harmur var að drengn-
um kveðinn. Tárin glitruðu í
augum hans. En Vilhjálmur lét
ekki yfirbugast af sorginni. Eld-
ur áhugans brann í augum hans,
og nú var um að gera að bera
höfuðið hátt. Þrek og dugnaður
bjó hjá honum ásamt áræðnum
kjarki. Vilhjálmi kom ekki til
hugar að leggja árar í bát. Það
hefur hann aldrei gert. Honum
hefur aldrei verið það eðlilegt að
láta hug sinn falla. Hann á þetta
hugrekki enn. Með gleði gengur
hann að störfum sínum, iðjulaus
getur hann ekki verið. Mörg
verkefni hefur hann fengizt við,
og aldrei verið úrræðalaus. Þess
vegna hefur hann aldrei verið
án starfa, en margvísleg störf
hlaðist að honum. Frá ferming-
araldri hefur hann unnið fyrir
sér, og það hefur sézt, að hann
hefur verið vandanum vaxinn.
Erfiðleikarnir uxu honum ekki
í augum. Berjast skal góðri bar- -
áttu og sigurinn er vís.
Ég var 18 ára og hafði ekki |
komið til Þingvalla. Mig langaði
þangað mjög og hafði orð á þvi :
við Vilhjálm, sem oft hafði farið 1
til Þingvalla og Geysis. Vilhjálm- I
ur sagði: Af hverju fylgir þú I
ekki ferðamönnum? Og hann
i bætti við: „Oft er ég búinn að
I koma á þessa staði og fæ hverja
ferð borgaða. Ef þú ætlar sjálfur
að borga ferðina, verður bið á,
að þú komist þangað. Farðu að
mínu dæmi. Þú skalt engu eyða
í slíkt ferðalag. Þú átt að græða
á því að fara til Þingvalla“.
Við vorum við n'ám í Kaup-
mannahöfn, og sáumst daglega.
En allt í einu var Vilhjálmur
horfinn, og menn spurðu: Hvar
er Vilhjálmur? Loksins kom
hann. Hvaðan? Frá Liverpool, en
þar hafði hann lokið prófi í loft-
skeytafræði í Marconi-skólanum.
A unga aldri hafði hann farið 7?
Frh. á bls. 18.