Morgunblaðið - 14.12.1958, Blaðsíða 8

9
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. des. 1958.
„Leyndardómar páskaeyjary/
Thor Heyerdahl: Akú-Akú.
Leyndardómar Páskaeyjar.
Jón Helgason íslenzkaði. —
IÐUNN, Reykjavík.
„EKKI er hollt að hafa ból, hefð-
ar upp á jökultindi“. Síðan Thor
Heyerdahl náði hátindi frægðar
með Kon-Tiki leiðangrinum og
bók sinni um þá svaðilför — en
sú bók hefur komið út í fleiri
eintökum en nokkur önnur bók
í veröldinni síðustu áratugina —
hefur staðið gustur um hann og
oft andað köldu. Balsafleki hans
skipar nú veglegan sess með vík-
ingaskipum og „Fram“ Nansens
á Bygdöy í Osló, en sumir vís-
indamenn þola varla að heyra
Heyerdahl nefndan á nafn. Svo
virðist sem þessir skrifborðs vís-
indamenn telji það einhvern ljóð
á vísindamanni að hann er einnig
fullhugi og ævintýramaður, sem
orðinn er stórauðugur fyrir eigin
dugnað. Undarlegt sjónarmið að
tarna. Því skal þó ekki leynt, að
í hópi þeirra, sem ekki taka Hey-
erdahl mjög alvarlegasem vísinda
mann, eru einnig vel metnir vís-
indamenn, sem eru engir skrif-
borðskarlar, t. d. hinn kunni forn-
leifafræðingur Victor W. von
Hagen, sérfræðingur um forn-
menningu Indíána í Suður- og
Mið-Ameríku. En því verður
trauðla mótmælt, að Thor Hey-
erdahl hefur fært sönnur á ýmis-
legt, sem áður þótti með ólík-
indum að rétt gæti verið. Hann
sannaði það áþreifanlega, sem
engir vildu áður trúa, að hægt
væri að láta sig reka á fleka frá
Suður-Ameríku til fjarlægra Suð
urhafseyja. Hann hefur einnig
sannað tilvist indíánskrar forn-
menningar á Galapagoseyjum. Og
þótt honum hætti til að afsanna
það, sem hann hyggst sanna og
grípa þá stundum til næsta vafa-
samra raka, dregur hann stöðugt
svo margt nýtt fram í dagsljósið
að sá vísindamaður má vera sleg-
inn ferlegum fordómum, sem tel-
ur að ekki sé ástæða til að taka
Heyerdahl alvarlega.
Og svo er maðurinn ágætlega
ritfær. Það sannar ekki hvað sízt
bók hans um Páskaeyjuna, þessa
dularfullu eyju, svo órafjarri
Kátir krakkar á hestbaki
er eftir þýzku skáldkonuna Ursulu Bruns. — Sagan
gerist í Þýzkalandi og segir frá krökkum, sem eiga
heima á búgarði þar í landi. Á þessum búgarði er
mikið af hestum, sem krakkarnir hugsa um og eiga
að vinum. Magt þessara hesta er héðan frá íslandi.
Þeir hafa verið fluttir til Þýzkalands og orðið beztu
vinir þýzku barnanna, en hestar og börn hafa löngum
verið góðir vinir hér á landi. Er því ekki að efa, að öll
íslenzk börn munu hafa gaman af að lesa þessa bók.
Þessi bók Ursulu hefur náð miklum vinsældum,
verið prýdd á mörg mál og auk þess verið kvikmynd-
uð. Þegar kvikmyndin var gerð, var komið upp stóði
á búgarði í Þýzkalandi fyrir myndatökuna og léku
margir íslenzkir hestar í myndinni, sem væntanlega
verður synd hér á landi áður en langt um líður.
Öll börn, sem hafa verið í sveit að sumrinu, eða
eiga heima í sveit, munu hafa sérstaka ánægju af að
lesa um íslenzku hestana í Þýzkalandi.
,Milli manns og hests og hunds,
hangir leyniþráður“.
LEIFSÚTGÁFAN
allri annarri mannabyggð, eyjuna
með hinum furðulegu, síðeyrðu
steinjötnum, sem þar rísa úr
jörðu. Þær eru ekki fáar kenn-
Thor Heyerdahl
ingarnar, sem settar hafa verið
fram til að skýra tilkomu þessara
bergrisa. En það er Thor Heyer-
dahl, sem gerir út leiðangur til
hinnar einangruðu eyjar — og
ræður gátuna, á þann einfalda
máta, sem honum er laginn. Hann
kann nefnilega flestum fremur
þá kúnst að ganga beint til verks.
Að Ijóstra hér upp ráðningu gát-
unnar væri jafnilla gert gagnvart
lesandanum og að ljóstra upp í rit
dómi um bók eftir Agatha
Christie, hver væri morðinginn.
Væru ekki Ijósmyndir til stað-
festingar myndu margir segja
Heyerdahl ljúga, en nú stendur
einn steinrisanna aftur á sínum
stalli, storkandi þeim vantrúuðu,
sem halda því fram að Heyerdahl
sé húmbúgg. Þar með er ekki sagt
að allt sé dagsatt, sem hann segir
í sinni ævintýralegu bók.
Og Heyerdahl gerði fjölmargt
fleira meðan hann dvaldi á Páska
ey en ráða gátu hinna síðeyrðu
steinrisa.Hann finnur forna múra,
sem eru svo snarlíkir hinum
frægu múrum Inka í Perú, að ólík
legt má teljast, að ekki sé þarna
samband á milli. Hver sem er
getur sannfært sig um það með
því að bera saman myndir af
sefkænum þeim (pora), sem Hey-
erdahl sá eyjarskeggja gera, og
myndir af sefkænum á Titica-
vatni í Perú í ferðabókum þeirra
Kjartans Ólafssonar og Vigfúsar
Guðmundssonar, að hér er um
furðu líka farkosti að ræða. Og
meira en það, þessar kænur eru
gerðar úr sömu tegund vatna-
sefs, scirpus títóra, en sú vex við
Titica, en einnig í gígvatni á
Páskaey og hlýtur að hafa borizt
þangað með mönnum. Erfitt mun
og þeim, sem afneita sambandi
milli Perú og Páskaeyjar, að
skýra það, að þegar hvítir menn
komu fyrst til Páskaeyjar var
kartöflutegund ein mikilvægust
matjurt þeirra eyjarskeggja og
hét á þeirra máli kúmara, sama
nefni og hún er nefnd meðal
Indíána í Perú, heimkynni kart-
öflunnar.
En hvort sem Heyerdahl hefur
rétt fyrir sér i aðalatriðum eða
ekki, er bók hans ærið umhugs-
unarefni bæði lærðum og leikum
og bráðskemmtileg er hún af-
lestrar. Jón Helgason hefur þýtt
hana vandvirknislega og lipur-
lega á go.tt mál. Nokkurs ósam-
ræmis gætir í meðferð erlendra
nafna, eru sum umskrifuð svo
betur falli að íslenzkum fram-
burði, en önnur ekki. Bókin er
prýdd sömu ágætu litmyndun-
um og erlendu útgáfurnar og frá-
gangur um flest hinn ágætasti að
undanteknu því afleita smekk-
leysi að hafa svartan postillukjöl
á þessari björtu bók. En svona
vill fólkið hafa það, segja út-
gefendurnir og halda víst að það
séu frambærileg rök.
’Sá þarf ekki að láta sér leiðast
um jólin, sem á ólesna bókina
Akú-Akú.
Sigurður Þórarinsson
i ■■■ 5KÁK ‘ !
Fáein orð um Albin-gagnsókn ..
ÞEGAR Friðrik Ólafsson fór að
færa sig upp á skaftið og „slátra“
stórmeisturum á skákmótum er
haldin hafa verið í Evrópu og
Ameríku, jókst skákáhugi al-
mennings gífurlega hér á landi.
Algeng spurning hjá þeim sem
eru að hefja skákferil sinn er:
Hvernig á ég að máta A í sem
fæstum leikjum? Getur þú ekki
sýnt mér eitthvað bragð sem ég
get beitt hann B?
Þessum spurningum er auðvit-
að erfitt að svara játandi, en þó
reyni ég að gefa einhverja úr-
lausn, svona til þess að geta
hangið í áliti hjá spyrjanda.
I þessum þætti vil ég gjarnan
sýna þessum spyrjendum svokall
aðann „Albin-gambit“, en inn-
tak hans er í stórum dráttum
þetta:
★
1. d4 d5 2. c4 e5?!
ABCDEFGH
Staðan eftir 2. e5?!
(Svartur fórnar peði til þess að
hraða útkomu manna sinna, þvi
hvítur tapar leik á meðan hann
leikur).
3. dxe5! d4!
(Á þessum peðsleik byggist upp-
bygging svarts. Eins og við sjá-
um hindrar d4 Rbl í því að fara
á eðlilegan reit, sem sé c3 og
svörtú mennirnir stilla sér upp
til árásar í skjóli þess).
4. Rf3
(Ef andstæðingur ykkar er í
hópi byrjenda leikur hann senni
lega 4. e3? Bb4f 5. Bd2 dxe3! 6.
Bxb4? exf2f 7. Ke2 (Ekki 7.
Kxf2 vegna Dxdl). 7............
fxgl=Rf! og síðan Bg4f og vinn-
ur Ddl. Ef hann skyldi nú sjá
við 5.....dxe3! og leika þess í
stað 6. Da4f þá leikið þið 6...
Rc6 7. Bxb4 exf2f 8. Kxf2 Dh4f!
9. g3 Dd4f! og vinnur).
4 ......Rc6 5. Rbd2
(Bezt ásamt 5. a3. Aðrar leiðir
eru lakari og gefa svörtum sókn-
armöguleika. T.d. 5. g3 þá Bg4
6. Bg2 Dd7 7. 0-0 0-0-0 8. Rbd2
h5! með sókn fyrir svart.
5 ......Bg4
(Aðrar leiðir eru lakari, gefa
hvítum tækifæri til þess að gefa
aftur með góðri stöðu).
6. h3
(Eðlilegasti leikurinn, en hvítur
á hér aðra leið, sem er betri, og
að flestra áliti eina leiðin til þess
að halda betri stöðu 6. g3 t.d.
Dd7 7. Bg2 0-0-0 8. h3 Bf5 9.
a3 f6 10. exf6 Rf6 11. b4 He*
12. Bb2! sbr. Bondarewzkí —
Mikenas 18. skákmeistaramót
U.S.S.R.).
6 .... Bxf3
(Góð leið er hér 8...Be6 7. gS
Dd7 og hvítur lendir í erfiðleik-
um við að 0-0).
7. Rxf3 Bb4f! 8. Bd2 De7!
(Leikur bréfskákameistaran*
Krenosz).
9. a3! Bxd2f 10. Dxd2 0-0-0
11. 0-0-0
(Ef 11. Df4 þá f6! 12. exf6 Rxf6
með betri stöðu)
11....Rxe5 12. Rxe5 Dxe5
13. e3 c5 og staðan er nokkuð
jöfn.
ABODEFGH
Staðan eftir 13..... e5
Ég vil taka það fram, að ég
hef stuðst við byrjunarbækur
Dr. Euwe og L. Pachmann. Eins
og bent var á í athugasemdum
við 6. h3 þá getur hvítur haldið
mun betra tafli, en það ætti ekki
að hræða menn frá því að tefla
þessa byrjun á svart í „léttum"
skákum við kunningja. Að mín-
um dómi er þó bezt að læra
varnir af þessu tagi til þess að
geta svarað þeim rétt, ef þeim
er beitt af andstæðingi.
— IRJóh.
Jólahlað Æskunnar
JÓLABLAÐ Æskunnar er komið
út, og er að vanda fjölbreytt að
efni og vandað að öllum frá-
gangi. — Það hefst á jólahugleið-
ingu eftir séra Gunnar Árnason,
en af öðru efni má t. d. nefna:
„Jól“, ljóð eftir Guðmund Böðv-
arsson, söguna „Filippus litli“
eftir Leo Tolstoj og leikþáttinn
í jólablaði Æskunnar er efnt
til ritgerðasamkeppni um ís-
lenzka hestinn.
„Jól í Betlehem", sem Margrét
Jónsdóttir hefur þýtt úr dönsku.
— Auk þess eru ýmsir jólaleikir
fyrir börnin, getraunir og marg-
víslegir smáþættir.
A miðopnu blaðsins er skýrt
frá ritgerðasamkeppni, sem
Æskan og Ferðaskrifstofa ríkis-
ins efna til. Hafa allir lesendur
Æskunnar undir 15 ára aldri rétt
til þátttöku í samkeppni þessarú
en verðlaunin eru mjög eftir-
sóknarverð. Ritgerðarefnið er:
„íslenzki hesturinn og ferðalög
um byggðir og óbyggðir“. — Það
er Ferðaskrifstofa ríkisins, sem
gefur verðlaunin, en þau eru:
1. verðlaun, ferð með skipi til
Færeyja, Noregs, Svíþjóðar og
Danmerkur óg heim aftur. 2.
verðlaun, vikuferð um Fjalla-
baksveg á hestbaki, og 3. verð-
laun verða farmiði fyrir nokk-
urra daga ferð um verzlunar-
mannahelgina næsta sumar. —
Þeir, sem taka vilja þátt í sam-
keppninni verða að senda rit-
gerðir sínar til ritstjóra Æsk-
unnar fyrir 1. apríl 1959.
í jólablaði Æskunnar í fyrra
var einnig efnt til slíkrar rit-
gerðasamkeppni, en verðlaunin
voru þá flugferð til Kaupmanna-
hafnar og heim aftur, ásamt
þriggja daga dvöl í Höfn. Flug-
félag íslands veitti þessi verð-
laun, en þau hlaut ung stúlka, að
nafni Gerður Helgadóttir. — í
hinu nýútkomna jólablaði Æsk-
unnar segir hún frá þessari ferð
sinni og dvölinni í Danmörku, og
fylgja frásögninni margar
skemmtilegar myndir.
Forsíðumyndin ó þessu jóla-
blaði Æskunnar er af málverki
ítalska meistarans Botticelli —
„Hin fyrsta jólanótt“