Morgunblaðið - 14.12.1958, Page 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. des. 1958.
Skreiðarframleiðslan
Útdráttur úr skýrslu Óskars Jónssonar
flutt á aðalfundi Samlags skreiðar-
framleiðenda
ÉG VIL BYRJA með því að bjóða
ykkur alla velkomna til þessa
7. aðalfundar Samlags skriðar-
framleiðenda. Ég get að þessu
sinni verið fáorðari í skýrslu
minni en undanfarið, þar sem
um nokkrar endurtekningar yrði
eí til vill að ræða.
1 Framleiðslan 1957:
Ég mun fyrst ræða um fram-
leiðslu skreiðar á árinu 1957. Það
ár var heildarupphenging á öllu
landinu sem hér segir:
34,5 þús. lestir
og til samanburðar við fyrri ár
eru teknar hér upp tilsvarandi
tölur sl. 4 ár:
1956 47,7 þús. lestir
1955 53,3 — —
1954 79,0 — —
1953 14,7 — —
og i ár mun upphenging verða
nokkru meiri.
31. ágúst sl. var upphengt magn
39,3 þús. lestir, en sé miðað við
sömu upphengingu síðustu 4 mán.
ársins, má gera ráð fyrir heildar-
upphengingu 1958, ca. 43 þús.
lestir, eða nálægt 7 þús. lestum
af þurri skreið. Þar af ætti hlut-
ur Samlagsins að verða nálægt
5 þúsund lestum.
* Veðrátta 1957 var að mínu viti
á aðalframleiðslusvæðinu, ein-
hver sú hagstæðasta, sem við
þekkjum. Sumir töldu þó að of-
skarpur þurrkur hér sunnanlands
um tíma vorið 1957, hefði myndað
harða skel á fiskinn, sem hefði
seinkað fyrir þurrki fisksins yf-
irleitt.
Meira var nú hengt upp af
netjafiski en áður og minna af
línufiski. Er það útaf fyrir sig
eðlilegt eftir þeirri þróun, sem
nú er að verða í veiðiháttum okk-
ar. Línuveiði hér syðra og jafnvel
víðar á landinu er stunduð fram-
anaf vertíð og þá er tími óhent-
ugur til hengingar. Seinni hluta
vertíðar, stunda bátar aftur
netjaveiðar, fer þá oft mjög mik-
ið af þeim fiski á rá, og eins og
kunnugt er, er venjulega nokkur
munur á línufiski og netjafiski,
hvað vörugæði snertir. Og þróun
þessi fer því miður ört í þá átt
að línufiskur minnkar, en netja-
veiði eykst. Við þetta verður ekki
ráðið, en þetta þýðir lakara hrá-
efni og þar af leiðandi lakari
skreið. Og þegar saman fer ekki
góður fiskur og léleg veðrátta,
þá er alltaf hætta á að illa tak-
ist með verkun þess fisks. En
síðastliðin tvö ár, hefir tíðin ver-
ið einstaklega hagstæð og bjarg-
að oft lélegu hráefni frá því að
falla í lægsta flokk. Einnig tíðk-
ast það mjög að þeir framleið-
endur, sem bæði framleiða freð-
fisk, saltfisk og skreið, láta af
eðlilegum orsökum hið lélegasta
í skreiðina eða þá í salt, í von um
að varan verði í öllu falli Afríku-
vara eða hæf til sölu í Suður-
Ameríku, sem harðþurrkaður salt
fiskur. Þarna stöndum við tals-
vert höllum fæti í samkeppni
við Norðmenn, sem hillast ávallt
til að láta það bezta af hráefn-
inu í skreið.
Þá er það stærð fisksins, sem
upp er hengdur á íslandi, sem
gerir okkur erfitt fyrir í sam-
keppninni við Norðmenn, einkan-
lega á Afríkumarkaðinum. Þeir
eiga miklu meira magn af smærri
fiski en við. Við eigum langmest
af þorskstærðinni 50/70 og nokk-
uð af 70/—, en lítið af smærri
tegundum. Skiptingin á stærðar-
hlutföllum sl. ár hafa nánast ver-
ið þessi miðað við þorsk:
5% 20/40 cm
25% 30/50 —
70% 50/70 — og 70/ og yxir.
Nú er það svo að í Nigeríu eru
það tveir landshiutar, sem fisk-
[ urinn er fluttur til. Til hafnar-
borgarinnar Lagos í vesturhluta
landsins fer aðeins smár fiskur,
þorskur 20/40, en sára lítið af
30/50 og ekkert af 50/70. Þeim
er illa við keilu, sem er stærri en
20/40 cm.
Hins vegar höfum við afsett
mest af okkar fiski í austurhluta
landsins, en þar er hafnarborgin
Port Harcourt, sem fiskurinn fer
um. Hefir þangað farið stóri fisk
urinn. En nú í ár hafa komið líka
þaðan óskir um smærri fisk, jafn
vel 20/40. Þetta veldur okkur
oft miklum erfiðleikum, sem þó
til þessa hefir tekizt að leysa.
En ef austurhluti Nigeriu fer að
auka kröfur um smærri fisk, veld
ur það auknum erfiðleikum og
gerir okkur veikari þar í sam-
keppninni við Norðmennina.
Ég tel að nauðsynlegt sé fyrir
þá, sem hafa jöfnum höndum
freðfisks- og skreiðarframleiðslu
að láta smáa fiskinn fara á hjall-
inn, enda miku ódýrari vinna, en
við frystinguna. Ég veit að sumir
framleiðendur hafa gert þetta og
tel ég það vel farið.
Eins og ég hefi áður bent á
á aðalfundum eigum við nokkuð
tryggan markað fyrir ráskertan
þorsk í Finnlandi. Eitt árið höfð-
um við þar samning um 400 lestir
af ráskertum þorski og ufsa fyrir
tiltölulega hagstætt verð. En
framleiðsla á þessari tegund hefir
gengið mikið saman og voru að-
eins flutt til Finnlands og Sví-
þjóðar 1947 tæpar 170 lestir, og
hefir það enn minnkað þannig að
í ár seldum við ekkert til Sví-
þjóðar og til Finnlands aðeins 50
smálestir.
Sé góð tíð í apríl og maí tel
ég hagstætt að ráskera hinn
stærri þorsk með Finnlandsmark-
að í huga.
Talsvert magn var til af óaf-
skipaðri skreið í ársbyrjun 1957
frá árinu 1956, en henni var að
mestu afskipað fyrri hluta árs-
ins 1957, en smáslattar voru þó
að fara allt fram á haustið 1957.
Útflutningurinn 1957 var sem
hér segir:
Afríkuskreið . 3911 lestir
ítalíuskreið . 239 —
. 118
Svíþjóð 50 —
4318 lestir
Afskipun á framleiðslu 1957
byrjaði í september og var mikið
flutt út 3 síðustu mánuði ársins
1957. Norðmenn fluttu þá mán-
uði út það mesta magn, sem þeir
í mörg ár hafa flutt út á einum
ársfjórðungi. Truflaði þetta mark
aðinn í Nigeriu og féll hann gífur
lega í janúar byrjun 1958 og fór
fyrst að rétta við í marz 1958.
Skreiðarbirgðir Norðmanna
voru minni í ársbyrjun 1958 en
nokkur undanfarin ár, en nú má
búast við meiri birgðum Norð-
manna í ársbyrjun 1959 en sl. ár,
en þó ekki ýkja meiri.
Það hefir örfað upphengingu
Norðmanna, að viðskipti þeirra
við S.-Ameríku með saltfisk hafa
truflast af gjaldeyrislegum ástæð
um. Hafa þeir hengt upp mestan
sinn ufsa, sem áður fór í salt.
Þá var afli þeirra á sl. vertíð
snögt um betri en 1957. Síðustu
tölur sem ég hefi séð er: 11/10.
1958, segja upphengingu Norð-
manna um miðjan október 161
þús. lestir af hausuðum og sl.
fiski. Á svipuðum tíma í fyrra
var upphenging þeirra 132 þús.
lestir, sem mun láta nærri að
aukningin sé í þurri skreið ca.
7 þús. tonn. Hins ber þá líka að
gæta að þegar litið er á minni
birgðir í byrjun ársins í Noregi
og svipaður útflutningur á árinu
1958, þá verða birgðir Norðmanna
í ársbyrjun 1959 ekki ýkjameiri
en árið áður.
Útflutningur Norðmanna frá
miðju ári 1947 til jafnlengdar
1958:
þús. lestir
Til V.-Afríkulanda .... 25,6
— Ítalíu ............ 6,5
— Frönsku nýl........ 2,3
— Finnlands ......... 0,3
— Svíþjóðar ......... 0,BVz
— Vestur-Þýzkalands . 0,1
— Belgíu ............ 0,2
— Hollands .......... 0,2
— Liberiu og Ghana .. 0,3
— Bandaríkja N-Amer. 0,4%
— annarra landa .... 0,7
Samtals: 37,5
Þá má líka á það líta að neyzla
svertingjanna í Nigeriu hefir far-
ið vaxandi ár frá ári og er talið
að þeir þurfi nú full 37 þús. lest-
ir árlega og er ekkert, sem bend-
ir til að þessi þróun snúist við
Óskar Jónsson
á næstunni. Það virðist ekki
vekja neinn ugg hjá Norðmönn-
um, þó þeir eigi eitthvað meira
á sínum lagerum af skreið en
áður, því það sé vara sem sé
geymsluhæf frá ári til árs heima
í framleiðslulandinu.
Til fróðleiks má geta þess að
árið 1947 var innflutningur á
skreið til Nigeriu aðeins 16 þús.
lestir, en hefir aukizt sl. 10 ár
um rúmar 20 þús. lestir.
Skreiðarbirgðir Islendinga um
sl. áramót voru ca. 2100 lestir, en
verða líklega um n.k. áramót full
ar 3000 léstir á öllu landinu.
Á árinu 1957 var meiri upp-
henging á ýsu, en nokkurru sinni
fyrr.
Sala skreiðarframleiðslu
1957 og verðlag:
Gerðir voru nokkrir fyrirfram-
samningar eins og áður, en þó
ekki fyrr en í september og jafn-
vel síðar. Var af stjórninni á-
kveðið að reyna nú meiri bein
viðskipti við svertingjafirmu í
Nigeriu en áður hafði verið. Var
nú nær því % af framleiðslunni
1957 selt beint þangað suður.
Eins og áður segir varð feiki-
legt verðfall á skreiðinni í jan.
sl. og urðum við fyrir nokkrum
skakkaföllum þess vegpa.
Svertingjafirmun eru ekki það
fésterk, að þau geti opnað ábyrgð
fyrir afskipun og ekki heldur
greitt fyrirfram nema að sára-
litlu leyti. Verður því að láta
sér nægja með beinum viðskipt-
um við þá, vissa útágreiðslu pr.
balla skreiðar, og þegar mikið
hrun verður á verði getur svo
farið að betur borgi sig fyrir þá
að leysa ekki inn pappírana. Og
nota þeir þá hinar minnstu á-
tyllur til að hlaupa frá samning-
um. Þeir eru mjög varhugaverðir
í viðskiptum og hafa allt annan
hugsunarhátt í viðskiptum en við
þekkjum. En þetta ár höfum við
fengið þann lærdóm að viðskipti
þessi þarf að gera með fullri
gætni og reyna að fá sem hæsta
fyrirframgreiðslu áður en af-
greitt er. Nú í ár höfum við í
velflestum tilfellum krafizt meiri
útágreiðslu en áður og reynum
jafnframt að ná undir einstaka
kringumstæðum í fyrirfram-
greiðslu, en það þýðir minni
beina sölu.
Til ítalíu fór allt það magn,
sem matið taldi fært að senda á
þann markað og voru það 227
lestir frá samlaginu. Höfum við
verið að þoka verðinu þar upp ár
frá ári eftir því sem hægt hefir
verið. Fyrstu árin var verðmun-
ur á ísl. og norska fiskinum
10—15% þ.e. ísl. fiskurinn þetta
lægri en sá norski. í fyrra minnk
uðum við þetta bil í rúm 3%
og í ár í tæp 2%. Er þá tæki-
færið næsta ár að fara upp í
verð Norðmannanna. Merkið
okkar — Caravella-merkið er nú
orðið vel þekkt, sér í lagi á Suð-
ur-ítalíu og nýtur álits þar. Þá
hefir samlagið selt nokkuð af
þeirri tegund skreiðar á ítalíu,
sem nefnd er „Finnmarken", en
er í lægra verði en „ítaliener".
Höfum við náð í verð, sem ligg-
ur fast við Norðmannaverðið á
norskri „Finnmarken", en við
teljum, að sama gildi þar og með
aðra ítalíuvöru, að næsta ár á
samlagið að ná sama verði og
Norðmenn, þar sem sendingar
okkar af „Finnmarken“ hafa lík-
að vel. Til dæmis tókst í fyrra
að selja nokkurt magn af þessari
vöru frá fyrirtækjum, sem þá
voru nýkomin í samlagið, en lágu
með nokkuð af óseldri „Finn-
rnarken" frá 1955 og 1956.
Aðeins skyggir á að magn það,
sem við sendum til ítalíu, er allt-
of lítið og mætti sjálfsagt stór-
auka það, meðal annars með
mættri verkun, og er þá apríl-
og maífiskurinn sérstaklega til
þess fallinn. Verðmunurinn á
Afríkuvöru og ítalíuvöru er það
mikill, að viðbættum uppbótum,
að það á að borga sig undir
venjulegum kringumstæðum að
leggja sérstaka rækt við fram-
leiðslu þessarar vöru.
Verðmunur í ár á fiski, veidd-
um fyrir 15. maí, virðist mér
vera kr. 4100/— pr. lest, en eft-
ir 15. mai, með öllum uppbótum,
kr. 4500/— pr. lest. Er hér þó
reiknað með lágmarki.
Sé um prima vöru á Italíu að
ræða, er verðmunur í fyrra til-
fellinu kr. 5440/— pr. lest, en í
því seinna kr. 6100/—.
Fyrst nú í ár gátum við náð
í ca. 200 pk. af prima fiski á
ítalíu og væntanlega er það byrj
un, og væri gott að eitthvað
meira yrði framvegis undir þess-
um verðmætu flokkum á Ítalíu-
markaðinn.
Norðmenn ákváðu að hækka
verð á Afríkuskreið á þessu ári
og skyldi hækkunin koma í gildi
frá 1. marz 1958, nema ef um
fyrirfram gerða samninga væri
að ræða. Um svipað leyti reynd-
um við að hífa verðið upp, en
bæði var það, að markaðskrísa
sú, sem ég nefndi áður og stóð
í 3 mán. í Nigeriu og að þessi
nefnda verðbreyting Norðmanna
verkaði seinna en við var búizt,
verkaði ekki strax niðri á mark-
aðinn og mest af okkar fram-
leiðslu áður selt, nema smárestar
þar og hér, svo þetta náði ekki til
okkar framleiðslu 1957.
Norðmenn, eins og áður segir,
áttu talsvert magn óselt frá 1957
í ársbyrjun 1958, og féll verð-
hækkun þessi á síðustu þúsundir
skreiðartonna af 1957-framleiðslu
þeirra.
Ég hefi áður bent á það í
skýrslum mínum til aðalfundar,
að skreiðin skilar svo að segja
eingöngu hörðum gjaldeyri, en
flestar aðrar útflutningsvörur
fara að meira eða minna leyti til
svonefndra „clearing“-landa.
Þá hefir samlagið frá upphafi
leitazt við að tryggja bæði fisk-
trönur og vöru samlagsmanna frá
því hún kemur til verkunar og
þar til hún er komin í fulla á-
byrgð kaupanda.
Það voru nýmæli þegar við
fórum að tryggja fiskhjallana og
niðurfok eða niðurbrot þeirra,
hvort sem var 1 stormi eða vegna
jarðskjálfta eða annarra náttúru-
hamfara. Innborgaðar tjónabætur
til samlagsmeðlima hafa verið
sem hér segir:
4 ár
1954
1955
1956
1957
1.200
656%
405%
514%
þús.
Samtals kr. 2.776% þús.
Mér er ekki kunnugt um
hversu utanfélagsmenn tryggja
sig fyrir þessum hættum, en einn
utanfélagsmaður varð fyrir stór-
tjóni á árinu 1957 vegna niður-
foks á fiskhjöllum sínum. Var
honum ekki kunnugt um þá þjón-
ustu sem samlagið veitir í þessu
augnamiði, og nagaði sig í handa
bökin að hafa ekki tryggt sig
fyrir þessum óhöppum. En hitt
er mér vel kunnugt um, að þeir
sem tryggja sig fyrir þessum tjón
um njóta allt annarra kjara en
við í iðgjaldagreiðslum.
Útflutningsbætnr o. fl.
Samlagið hefir alla jafnan síð-
an farið var að borga uppbætur,
tekið að sér að innheimta upp-
bæturnar og borga þær til sinna
meðlima. Nú kemur til viðbótar
smáfiskuppbætur — þ.e. vinnslu-
uppbætur — og loks uppbætur
vegna aukins kostnaðar af völd-
um dýrtíðarlaganna. Allt kref-
ur þetta mikla vinnu og lætur
nærri að 1% maður séu upptekn-
ir við þetta starf, að innheimta
útflutningsuppbætur, reikna þær
út, og sjá um að hver fái réttlát-
lega sitt, og þar við bætist svo
nú í bili tveir liðir nýir eins og
fyrr segir.
Þá var á síðasta aðalfundi fram
kvæmdarstjóra samlagsins falið
að hafa með höndum innkaup á
trönuefni. Auglýstum við strax
eftir pöntunum, en vegna þess
hve seint var orðið, var aðeins
hægt að ná sáralitlu magni. Nú
í ár hafa margir pantað bæði til
byggingar á nýjum hjöllum og
eins til viðhalds. Hefir gengið
sérlega erfiðlega að fá yfirfærslu,
en nokkuð magn mun nú vera á
leiðinni, en væntanlega tekst að
ná restinni heim áður en frost
í Finnlandi loka afgreiðslumögu-
leikum.
Birgffaskemmubygging:
Á árinu 1957 var lokið við
byggingu tveggja birgðaskemma
fyrir samlagið inná LauganesL
Eru það hin ágætustu hús í alla
staði. Leigðum við út strax aðra
skemmuna. Hina notuðum við
undir umbúðir og einnig til að
taka á móti restum af skreið utan
af landi og í einstaka tilfellum
höfum við reynt að geyma fyrir
menn 100—200 pakka, sem hafa
verið með lélegar geymslur. Þar
eru allar umbúðir okkar vel
geymdar og afgreiddar þaðan.
Ég veit að mörgum þykir þessi
þjónusta dýr, en hér er aðeins
reiknuð útlögð vinnulaun og akst
ur, en það þekkja allir, sem at-
vinnutæki reka, að öll handtök
við fiskbröndurnar okkar eru dýr
og ég býst ekki við að aðrir gerðu
þessa þjónustu ódýrari.
Ég vil ennþá brýna fyrir sam-
lagsmeðlimum, að við leitumst
við að þjóna öllum, sem í sam-
laginu eru og hefi ég reynt hér
að framan að sýna fram á, að
samlagið veitir margvíslega þjón-
ustu og er ég ekki að telja það
eftir, en þeir sem utan samtak-
anna standa njóta í mörgum til-
fellum ávaxtanna af þessari starf
semi samlagsins.
En hitt vil ég ennþá undir-
strika mest, að gildi samtaka
okkar liggur í því, að sem fæstir
bjóði út skreiðina á sama tíma.
Hvernig haldið þið að það verk-
aði á markaðinn í Nigeriu, svo
ég taki sem dæni aðalmarkaðs-
landið, ef farið væri, þegar skreið
in er ’ orðin útflutningshæf, að
bjóða út á einum tveimur mán-
uðum alla íslenzku skreiðina í
gegnum kannske margar hendur?
Ég veit að slíkt myndi skapa
„kaos“ á markaðinn, sem myndi
þýða gífurlegt verðfall. Og við
skulum nú gera ráð fyrir að það
tækist að koma út allri skreið-
inni á 2—3—4 mánuðum. Það
myndi þá þýða að markaðinn
Frh. á bls. 19