Morgunblaðið - 28.01.1959, Blaðsíða 13

Miðvikudagur jan. 1959
MORGVNBLAÐIÐ
13
Snæhjörn galti
Sigurjón Jónsson.
SNÆBJÖRN GALTI.
1958.
SKÁLDSAGA þessi, sem er 262
bls. í fremur stórU broti, er gefin
út af Bókaútgáfu Menningar-
sjóðs og Þjóðvinafélagsins. Frá-
gangur, svo sem pappír og band,
er góður, en allmikið er um
prentvillur, flestar meinlausar,
eftir því sem slíkt getur verið,
en aðrar bagalegar, svo að þær
breyta meiningu. T. d. komið
fyrir kumlið, varnarorð fyrir
varnaðarorð, útlista fyrir úrslita
(bls. 41), óvandaðir fyrir óvanað-
ir (um hesta) o. m. fl. Er þetta
leiðinlegt og ber vott um hroð-
virkan prófarkalesara.
Sigurjón Jónsson hefur skrifað
nokkrar skáldsögur í íslendinga
sagna stíl. Hefur hann þá tekið
til meðferðar lolk frá söguöld,
sem litlar eða engar sögur fara
af, aðeins er lauslega drepið á
í fornritum, svo sem Gauk
Trandilsson úr Þjórsárdal, Helgu
Bárðardóttur. Þessi bók fjallar
um Snæbjörn galta, sem getið er
um í Landnámabók, Hallsteinss.,
Snæbjörnsson, Eyvindarson. Var
sá Eyvindur bróðir Helga magra.
Snæbjörn galti var írskur í móð-
Framh. af bls. 10.
jafnvel enn meiri hvatning. Hér
var úr vöndu að ráða, og þurfti
bæði hugvit og hugrekki til að
finna úrlausn. Þetta var við hæfi
Bandaríkjamanna — a.m.k. ef
trúa á því, sem Evrópubúar
segja um þá: Þeim er ekkert eins
Ijúft og að ganga hreint til verks,
sýna dirfsku og snarræði, vera
skjótir í svifum og eyða ekki
miklum tíma í undirbúning.
Þetta samband milli Banda-
ríkjamanna og Þjóðverja setti
svip sinn á Berlín og gerir enn,
og sama gildir um aðrar þýzkat
borgir. Um margra ára bil voru
Bandaríkjamenn einkar áberandi
í Vestur-Berlín, og var það því
eðlilegt, að »áin kynni tækjust
með þeim og borgarbúum. Marg-
ir Berlínarbúar minnast enn ó-
ljóst hins þægilega keims af
amerískum sígarettum, og merki
lega margir unglingar þar kunna
hrafl í ensku. Það er ekki ofsagt,
að allt siðakerfi Bandaríkja-
manna, klæðaburður þeirra og
fas, talsmáti og svipbrigði, hafi
haft og hafi enn áhrif á hegðun
Berlínarbúa og lífsviðhorf þeirra.
______________!_!__
Sannleikurinn er sá, að Berlín
er að sumu leyti í nánari menn-
ingar- og sögutengslum við borg
eins og New York heldur en við
höfuðborgir Evrópu. París og
London, Madrid og Róm hafa ver-
ið menningarsetur um aldaraðir,
en Berlín er tiltölulega ung borg
eins og New York. Að vísu hefur
um margar aldir verið bær, þar
sem Berlín stendur nú, en það
var ekki fyrr en við sameiningu
Þýzkalands á öldinni sem leið,
að hann varð höfuðborg á borð
við aðrar slíkar í Evrópu. Að-
eins lítill hluti borgarbúa getur
rakið ætt sína til fyrstu ibúa
Berlínar; meirihlutinn er afkom
endur aðflutts fólks. Þó að Berlín
byggi vitanlega á gamalli menn-
ingarerfð; tónlist hennar og list-
ir eru runnar frá rótum evrópskr
ar menningar.
Hvernig gengur lífið fyrir sig
í Berlín nú? Það er auðvitað svip
að og annars staðar. Berlínar-
búar eru kátir og daprir, skyn-
samir og heimskir, veikir og heil
brigðir. f tvískiptri borg eins og
Berlín kemur oft fram hjá borg-
arbúum mikil einbeiting, þegar
hugsjónir þeirra eru annars veg-
ar, en oft og tíðum verður kænsk-
an meir áberandi einkenni.
Austur-Berlínarbúar fara hóp-
um saman til Kurfurstendamm,
sem er aðalverzlunarhverfi Vest-
ur-Berlínar ,tW þess að kaupa
skó og fatnað og annað, sem er
ófáanlegt hjá þeim. Þeir láta
urætt — og ólst upp í Þingnesi
og var oft hjá Tungu-Oddi. Dótt-
ir Tungu-Odds var Hallgerður,
hennar fékk Hallbjörn, sonur
Odds Hallkelssonar á Kiðjabergi.
Segir Landnáma að óástúðlegt
hafi verið með þeim ungu hjón-
unum, enda myrti hann konuna
og flúði að því búnu austur yfir
fjöll úr Borgarfirði. Snæbjörn
galti veitti honum eftirför og
drap hann, þar sem nú heita Hall-
bjarnarvörður. — Út af þessum
hrikalegu atburðum semur Sigur-
jón sögu þessa. Hefur hann, að
vanda, stuttar og ákveðnar setn-
ingar og tilsvör, sem eiga vel við
efnið og er frásögnin, oftast, hröð
og án allra bollalegginga og til-
gerðar. Sagan gerist á víkingaöld,
þegar mannréttindi voru ekki í
hávegum höfð, sízt réttur
kvenna, sem í rauninni voru oft-
ast meðfarnar eins og skepnur og
gengu kaupum og sölum. Má
sjá, að ævikjör kvenna hafa ein-
ungis orðið bærileg, ef heppnin
var með og að þær hlutu eigin-
menn sem unnu þeim. En stór-
látar voru þessar konur oft og
létu heldur lífið en sóma sinn,
eins og Sigurjón Jónsson lætur
þær gera, hvað eftir annað, í
einskis ófreistað til að koma
vörunum heilu og höldnu yfir
markalínuna. Stúlkur úr aust-
urborginni koma stundum til
Vestur-Berlínar klæddar litlu
öðru en síðum yfirhöfnum, svo
að þær eigi auðveldara með að
fata sig upp áður en þær snúa
aftur heim.
Borgarstjórar borgarhlutanna
tveggja hittast aldrei, og símtal
frá austurborginni til fólks, er
býr hálfa mílu vestan markalín-
unnar, tekur venjulega fjórar
klst., vegna þess að það verður
að fara um Frankfurt-on-the-Od-
er, sem er 55 mílur í burtu.
Gott dæmi um kalda stríðið í
Berlín er hinn svonefndi Toten-
sonntag, eða Dauðasunnudagur,
en það er dagurinn ,sem Þjóð-
verjar minnast látinna vina og
ættingja. Það vill svo til, að flest
ir kirkjugai'ðar borgarinnar eru
á sovézka yfirráðasvæðinu, og ár
hvert bíða Vestur-Berlínarbúar
þess í ofvæni, að Rússar fallist
á að leyfa þeim að heimsækja
grafir ástvina sinna.
__;__;__
Berlínarbúar eru harðir í horn
að taka og raunsæir. Þegar ég
kom til borgarinnar fyrir
skömmu, spurði ég leigubílstjóra,
hvernig gengi. „Hvað vilduð þér
helzt heyra?“ var svarið, sem ég
fékk. Berlínarbúar eru stoltir.
Þeir segja t.d., að menn búi í
Breslá af þeirri ástæðu einni, að
þeir hafi ekki fengið íbúð í Berl-
ín. Þetta er sagt í fullri alvöru.
Vestur-Berlín er í fremstu víg-
línu í kalda stríðinu, og þar eru
menn knúnir til að leysa vanda-
málin. Vestur-Berlín er glæsileg,
og bjart yfir borgarlífinu — og
hvorugu munu íbúarnir fórna
fyrir myrkrið hinum megin
markalínunnar. Þetta er ófrá-
víkjanleg ákvörðun þeirra.
þessari bók. Nútímamenn, sem
um nær 1000 ár hafa verið aldir
upp í kristnum sið, eiga erfitt
með að skilja þá miklu lítilsvirð-
ingu fyrir mannslífum og tilfinn-
ingum annarra, sem einkenndu
hugsunarhátt hinna norrænu vík-
inga. Má t. d. benda á aðfarir
víkinga vestan hafs, á Irlandi og
öðrum vestrænum löndum. —
Mörgum mun finnast skáldsaga
Sigurjóns Jónssonar, Snæbjörn
galti, ægileg frásögn, þar sem
nær allar söguhetjurnar troða
helveg á unga aldri, en hin stutt-
orða frásögn Landnámu bendir
vissulega til þess að válegir at-
burðir hafi gerzt, bæði hér heima
og á Grænlandi, svo að hér er
ekki um verulegar ýkjur að
ræða. Sigurjón Jónsson hefur
gert v-irðingarverða og merkilega
tilraun til þess að tengja saman
fortíð og nútíð í bókmenntum
okkar me§ því að rita þessa bók
og aðrar er áður hafa komið.
Þrátt fyrir hlutlausa og — á
yfirborðinu — oft kalda meðferð
efnisins, má þó finna hlýtt hjarta
höfundar slá undir hinni hörðu
brynju. Hann er mannvinur og
samúð hans með sögufólkinu er
einlæg, hann skilur vel orsakir
og afleiðingar (hinn illa fengni
fjársjóður austmannsins). Hann
mun og trúa því að óum-
flýjanleg örlög ráði oft lífi
manna. —- Annað það sem höf-
undur virðist leggja áherzlu á
með sögu þessari er það, að það
voru íslendingar en ekki Norð-
menn er fyrstir fundu Grænland
og helguðu ser þetta mikla land
með blóði sínu. Líklegt er, að
Landnáma segi rétt frá því, að
þeir Snæbjörn galti hafi fyrstir
fundið Grænland, kveikt þar
eld og lifað á afurðum landsins.
— Ásælni og svik erlendra höfð-
ingja urðu þess valdandi að við
misstum samband við þetta ís-
lenzka land, sökum fátæktar. Og
nú situr þar að völdum þjóð, sem
engan siðferðilegan rétt hefur
til forráða í því landi. Hafi Sig-
urjón þökk fyrir það, sem hann
hefur lagt til þessa máls.'
Þorsteinn Jónsson.
Víða vaínsskorlur
vegna frostanna
ÞÚFUM, N-fs., 23. jan. — Mikil
frost hafa verið hér að undan-
förnu og oft hörð veður, en snjó-
koma lítil. — Firðirnir hafa var-
izt furðanlega og leggur ekki
mikið — ís er aðeins innarlega á
Mjóafirði og ísafirði.
Víða ber nokkuð á vatnsskorti
á bæjum, hafa lækir frosið, svo
og vatnslagnir í hús. Veldur þar
mestu, þve jörðin er snjólítil. —
Útbeit er ágæt fyrir fénað. Hestar
eru yfirleitt úti ennþá, en sauðfé
allt á gjöf.
Djúpbáturinn heldur uppi
reglubundnum áætlunarferðum,
og vegir á landi eru greiðfærir.
—P. P.
Jón N. Sigurðsson
hæstarétlai'lögmaður.
Máltlutningsskrifstofa
Laugavegi 10. — Sími: 14934.
Samkvœmiskjólar
MAMUBURINN
Laugaveg 89
Utan úr heimi
Svefnsófar — Svefnstólar —
Svefnskápar — Svefnherbergishúsgögn
ú*r tekki.
SKE I F#\M

Laugaveg 66 — Sími 16975
Dunsskóli Rigmor Hanson
f næstu viku hefjast æfingar í
nýjum byrjendaflokkum.
fyrir fullorðna og unglinga.
Kennt verður: Vals, tango,
foxtrott, jive, CALYPSO,
CHACHA, rúmba samba o.fl.
verður í siðasta sinn,
sem tekið vxerður á móti nýjum nemendum í vetur.
Innritun og upplýsingar í síma 1-31-59 í dag og á
morgun
Áríðandi
félagsfundur
í dag kl. 17,30 í fundarsal Verzlunarráðs
íslands.
F undarefni:
Verðlagsmalin
Félag íslenzkra stórkaupmanna.
Bæjarráð hefur samþykkt að óska eftir umsóknum
þeirra, er óska eftir að koma til greina við
uthlutun fullgerðra íbúða
er kunna að losna í bæjarbyggingum og bæjarráð
notar forkaupsrétt að.
Umsóknareyðublöð fást afhent í bæjarskrifstofunum,
Hafnarstræti 20, og skal þeim skilað þangað eigi
síðar en föstudaginn 6. febrúar n.k.
Eldri umsóknir þarf að endurnýja.
Skrifstofa borgarstjórans í Reykjavík
27. janúar 1959
Útsala — IJtsala
Seljum í dag og næstu daga allskonar vefnaðarvörur
og tilbúinn fatnað.
{★)
Meðal annars:
Vinnuskyrtur kr. 100.—, Barnanáttföt frá kr. 35.—
Dömunærföt frá kr. 55.—.Drengja skólabuxur frá
kr. 140.—. Kvenbuxur frá kr. 14.—
fkj
Dagiega teknar fram nýjar vörur.
{★}
Utsalan
á horni Snorrabrautar og Njálsgötu