Morgunblaðið - 01.02.1959, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 1. febrúar 1959
Lauritzen vildi smíða Grænlandsfarið
en ráðherrann lét
ríkið annast það
f MBL. i gær var skýrt frá því,
að komið hefðu upp deilur um
„Hans Hedtoft" á sínum tíma
milli Kjærbpls Grænlandsmála-
ráðherra og Knuds Lauritzens,
útgerðarmanns.
Þannig er mál með vexti. að
Lauritzen er sá útgerðarmaður
í Danmörku, sem mesta reynslu
hefur í Grænlandssiglingum,
enda hefur hann látið smiða milli
10—12 Grænlandsför, allt hin
vönduðustu skip. Meðal þeirra
eru Magga Dan, sem hingað kom
til Reykjavíkur
í fyrra, og
Kista Dan, sem
getið hefur sér
mikla frægð
fyrir íshafsferð
ir og alltaf
| reynzt hið
öezta. Hún
sótti Fusch á
sínum tíma eft-
ir að hann
hafði farið
frægðarför sína
á Suðurpólinn og í septemher í
haust varð hún föst í isnum í
Scoresbysundi í 10 daga, en
komst þá út úr honum án þess
að hafa sakað hið minnsta. Þess
má geta hér, að ísinn kom óvenju-
Skipið bar nafn
Hans Hedtoft
Ishafsfarið Kista Dan
Þegar til mála kom að hefja
smíði á „Hans Hedtoft" bauðst
hann til að láta smíða slíkt skip
og hélt því fram, að hann gæti
rekið það fyrir 3,3 millj. árlega,
en ríkið hafði gert áætlanir um,
að reka það fyrir 5,5 millj. kr.
Lauritzen nafði öfluga starfsemi
og góðar aðstæður til að reka hið
nýja skip. En Kjærb0l neitaði að
láta hann byggja það, og knúði
teikningin
Lauritzen
lá
Magnus Jensen, forstjóri Grænlandsverzlunarinnar, Kjærböl
Grænlandsmálaráðherra og Knuth greifi, sendiherra Dana
hér á landi.
snemma að NA-strönd Græn-
lands í þetta skipti.
Danska stjórnin skipti sér lítið
af Grænlandssiglingum á sínum
tíma, en hvatti útgerðarmenn til
að smíða Grænlandsför og halda
uppi samgöngum til þessarar
fjarlægu nýlendu. Lauritzen var
sá útgerðarmaður, sem mesta
áherzlu lagði á að halda uppi
sæmilegum siglingum til lands-
ins og hafði aflað sér mjög hald-
góðrar reynslu í íshafssiglingum.
Frá aðalfundi
Sjálfstæðisfél.
í Eyjum
VESTMANNAEYJAR, 30. jan. —
Sjálfstæðisfélagið hér í Vest-
mannaeyjum hélt aðalfund sinn
síðastl. sunnudag. Formaður fé-
lagsins, Páll Scheving, setti fund
inn og flutti síðan skýrslu félags-
lagsstjórnar á liðnu starfsári, en
það hafði að vonum verið mikið
og fjölþætt, einkum þó í sam-
bandi við bæjarstjórnarkosning-
arnar, en í þeim unnu Sjálfstæð-
ismenn í Eyjum, svo sem menn
muna, mjög glæsilegan sigur. Þá
var á þessum fundi flutt skýrsla
um blað flokksins hér í Vest-
mannaeyjum, Fylki. Fráfarandi
stjórn var öll endurkjörin, en
hana skipa Páll Scheving, verk-
stjóri, formaður, Ingimundur
Bernharðsson verzlunarmaður
gjaldkeri, Njáll Ársælsson út-
gerðarm., og Einar H. Eiríksson
kennari. Þá fór fram kosning
manna í fulltrúaráð og þeirra
fastanefnda sem starfa innan
flokksins. — Bj. Guðm.
það fram, að skipið yrði byggt
á vegum ríkisins eða Grænlands-
verzlunarinnar. Þessu mótmælti
Lauritzen og benti á, að ríkið
hefði fyrst hvatt útgerðarmenn
til að smíða Grænlandsför, en
síðan léti það sjálft byggja skip
til að keppa við þessa sömu
menn. Kjærb0l skeytti þessu
engu og lét teikna skipið. Þegar
frammi, benti
ýmsa galla og
og gerði nokkrar tillögur til úr-
bóta og voru sumar teknar til
greina. Deilurnar milli Kjærb0ls
og Lauritzens stóðu sem hæst
fyrir 1—2 árum, þegar mest var
rætt um smíði skipsins.
Þess má loks geta, að Kjærb0l
kom til íslands með Kistu
Dan í júlí 1956, en þá fór hann
til Grænlands. Þá birtist af hon-
um í Mbl. mynd sú, sem fylgir
þessari frétt.
Fólksflótti
frá Ströndiim
GJÖGRI, Ströndum, 29. jan. —
Kaupfélagsstjóri og útibússtjóri
Kaupfélags Strandamanna hafa
báðir sagt upp starfi sínu. Sama
er að segja um ljósmóðurina hér
í Árneshreppi, svo og stöðvar-
stjóra landsímans á Djúpavík.
Þess má geta, að flest er þetta
fjölskyldufólk, og mun það flytj-
ast burt úr byggðarlaginu með
vorinu eða á sumri komanda, allt
nema útibússtjóri kaupfélagsins,
sem hyggst stunda búskap á Felli
hér í hreppi.
Allt er þetta fólk vel starfi
sínu vaxið, og er viðbúið, að erf-
itt reynist að fylla þau skörð,
sem auð verða við brottför þess.
Einkum bera menn kvíðboga fyr
ir því, að torvelt verði að fá hæfa
ljósmóður til starfa hér.
—Regína.
GuÖmundur Jónsson
frá Valbjarnarvöllum
Minningarorð
ÞAÐ VAR FÖST REGLA okkar
hjónanna á hverju sumri, að
heimsækja vinafólk okkar að Val
bjarnarvöllum, þau hjónin Þór-
unni og Guðmund. Þessum vina-
fundum fækkaði síðustu árin,
eftir að þau fluttu frá Valbjarn
arvöllum.
Sl. sumar var það fastur ásetn
ingur, að við hjónin gerðum okk-
ur ferð að Einarsnesi til að hitta
okkar gömlu vini, þar sem þau
dvöldu hjá dóttur sinni og tengda
syni, en úr því varð þó ekki, og
nú er Guðmundur dáinn, hann
lézt 2. þ.m., svo það verður að
bíða um stund að leiðir okkar
liggi saman að nýju.
Guðmundur fæddist að Val-
bjarnarvöllum, 13. maí 1885.
Hann var sonur merkihjónanna
Jóns Guðmundssonar, hrepp-
stjóra og konu hans Sesselju
Jónsdóttur. Guðmundur ólst upp
hjá foreldrum sínum að Val-
bjarnarvöllum, *g þar dvaldist
hann mestan hluta ævinnar, að
undanteknum nokkrum árum er
hann var yerzlunarmaður í Borg-
arnesi, áður en hann hóf eigin
búskap að Valtejarnarvöllum að
föður sínum látnum, árið 1915,
og þar til hann brá búi fyrir um
það bil 11 árum sökum heilsu-
brests, sem ágerðist nokkru síð-
ar, er hann varð fyrir áfalli.
Nakkru eftir að Guðmundur
hóf búskap, eða 19. febr. 1916,
kvæntist hann frændkonu sinni,
Þórunni Jónsdóttur, pósts í Galt-
arholti, sem lifir mann sinn, mik-
illi afbragðskonu, sem á þeim ár-
um var talm einn allra bezti kven
kostur í Borgarfirði. Tvö börn
eignuðust þau hjónin, Sigríði, sem
er gift Sigþór Þórarinssyni, bónda
að Einarsnesi, og Jón Agnar, er
lézt á fermingaraldri.
Fljótlega eftir að Guðmundur
hóf búskap, voru honum falin
mörg trúnaðarstörf fyrir sveit
sína, Borgarhrepp, m.a. hrepps-
stjóra og oddvitastörf sem hann
ávallt hafði á hendi, þar til síð-
asta hálfa árið, sem hann lifði.
Þetta er órækur vitnisburður um,
að hér hafi verið traustur, ábyggi
legur og vinsæll maður, enda
munu allir sem til þekktu, sam-
mála um að svo hafi verið.
Guðmundur naut ekki skóla-
göngu, nema einn vetur í Alþýðu
skólanum að Hjarðarholti í Döl-
um. En Guðmundur aflaði sér
auk þess staðgóðrar sjálfsmennt-
unar.
úr
skrifar .
dciqleqq hfinu
„Hvíta tjaldið“
SVOHLJÓÐANDI bréf hefur
Velvakanda borizt frá Karli
Halldórssyni tollverði:
Undir þessu nafni birtist klausa
nokkur í síðasta Félagsbréfi Al-
menna bókafélagsins, og þar köll-
uð ljóð eftir Stefán Hörð Gríms-
son. Er „ljóðið“ á þessa leið:
(Línulengd, kommum og punkt-
um er íylgt)
Útlöndin fór hann yfir
um áratuga skeið,
ævilaus kominn aftur
um ósigld höf og breið.
Við sólstöður birtist hann syðra,
en sagðist á norðurleið.
Við eigum samleið að sunnan
sólbjartar heiðar og fjöll,
nóttina er ekkert að óttast
og engin á leiðinni tröll.
Áratugum fór hann yfir útlöndin og er kominn
ævilaus til baka, á Suðurland stíginn kringum sól-
stöður á leið í Norðuiland.
Við eigum samleið sunnan heiðar og ákveðum að
halda á um nóttina. Undir lágnættið fengum við
rautt sólskin i fangið, aðum, og hann sagðist hafa
skilið eftir ævi sína i útlöndum, ætlaði norður á
undan skugga nokkrum, sá hét í Vafi.
Þegar hann hafði þetta mælt um skuggann sinn
gekk hann landnorður fjöll, en ég tók hér náttstað,
þar sem ég sé ekki lengur til jökla fyrir skugganum
hans. Þið sem fljúgið yfir firnindin í nótt, sjáið
hvítt tjald á heiðinni.
Þegar ég hafði þessa klausu
lesið, kom mér til hugar að setja
hana í búning ljoðs, eins og hann
þekkist á íslandi. Lítur þá fóstur
Stefáns Harðar þannig út:
Um lágnætti sunna ljómar,
en logandi rauð er öll.
Við áðum, hann orð mér flutti
um útlandaferð og dvöi,
ævina eftir skildi
svo ekki var kosta völ
nema skjótast á undan skugga
og skunda norður Kjöl.
Vafi hét skugginn og skyggði
á skínandi jökulfald.
Félagi minn er farinn,
ég fer og reisi tjald.
Lít ekki lengur til jökla,
þeir lögðust í skuggans vald.
Þið, sem um firnindin farið
og fljúgið með vængjaþyt
í nótt yfir heiðina háu
og hraunsins óræða glit,
munuð í auðninni eygja
alhvítt tjald að lit.
Þegar ég svo fór með þetta á
fund ritstjóra Félagsbréfs, Eiríks
Hreins Finnbogasonar og óskaði
eftir birtingu, færðist hann ein-
dregið undan, og á þeim forsend-
um að með slíku væri verið að
gera grín að skáldinu Stefáni
Herði Grímssyni.
Hitt taldi ritstjórinn ekki eins
alvarlegt, þótt ritsmíðar Stefáns
Harðar og hans sporgöngumanna,
væru einn af þáttum þeim, sem
vinna að upplausn þjóðfélagsins
og ryðja óheillastefnum braut.
Ekki verður Guðmundar svo
getið, að ekki sé hans minnst sem
afbragðs hljómlistarmanns. Á því
sviði var hann einnig sjálfmennt-
aður, að því undanskildu, að hann
ólst upp við söng og orgelspil í
foreldrahúsum, og naut tilsagnar
föður síns auk þess sem hann
naut nokkurrar tilsagnar, barn að
aldri, hjá Runólfi í Síðumúla.
10 ára gamall lék hann á orgel
við guðsþjónustu í Síðumúla-
kirkju, og í meira en 60 ár var
hann organleikari við Stafholts-
kirkju. Auk þess var Guðm. org-
anleikari við Borgarkirkju og á
síðari árum var hann einnig org- '
anleikari við Hvanneyrarkirkju.
Ekki batt Guðmundur sig við
kirkjuhlómlistina einvörðungu.
Hann spilaði öll sönglög og dans-
lög af mikilli list. Það var svo
á yngri árum Guðmundar og lengi
frameftir, meðan hann hélt
heilsu, að sú ein dansskemmtun
þótti fullkomin, þegar Guðmund-
ur kom og tók orgelið eða píanó-
ið, var þá sem heil hljómsveit
væri komin. Hann lærði öll lög
og lék þau oftast nótnalaust. Mik
ið lék Guðmundur af gömlum
klassiskum danslögum, en auk
þess öll ný lög, jafnóðum og þau
komu.
Hvar sem ©uðmundur kom,
færði hann með sér gleði í bæ-
inn. Hann var skemmtilegur í við-
móti, fyndinn í tilsvörum og ekki
dró það úr, að fljótlega settist
Guðmundur við orgelið, sem þá
var til á flestum bæjum í Borg-
arfirði, tók lagið og allir sungu
með.
Sérstakur aufúsugestur var
Guðmundur hjá Þórði Pálssyni
lækni í Borgarnesi, eins og víð-
ar. Þórður var mikill söng- og
gleðimaður. Um leið og Guðmund
ur var kominn inn úr dyrunum
setti Þórður haiin við hljóðfærið
og söng sjálfur „sóló“. Brátt söng
Þórður uppáhaldslagið sitt „Skin
ud, du klare solskin", eitt af
fegurstu sönglögum Lange-Mull-
ers. Þá voru báðir í essinu sínu,
söngmaður og undirleikari, en
viðstöddum þótti unun á að
hlýða.
Það var oft „glatt á Hjalla“ á
heimili tengdaforeldra Guðmund-
ar enda var Galtarholt, meðan
Sigríður tengdamóðir hans lifði,
eitt glæsilegasta sveitaheimili
sinnar tíðar heim að sækja. Galt-
arholtsfjölskyldan var mjög
„músikölsk", og söngelsk, þar var
bæði orgel og píanó auk fiðlu og
fleiri strengjahljóðfæra.
Heima á Valbjarnarvöllum var
mikið um söng. Sigríður dóttir
hjónanna, hafði fagra og roikla
söngrödd, skaði að hún skyldi
ekki læra söng. Ég hefi heyrt
margar góðar söngkonur syngja
lag Sigvalda Kaldalóns: „Ég lít i
anda liðna tíð“, en enga hefi ég
heyrt syngja lagið með jafnskær-
um tónum og Siggu á Valbjarn-
arvöllum, nú húsfreyju í Einars-
nesi, svo sem fyrr segir.
Borgfirðingafélagið í Reykja-
vík lét fyrir nokkrum árum taka
á segulband tvo kirkjukóra,
Borgar- og Stafholtskirkju, þar