Morgunblaðið - 01.02.1959, Blaðsíða 12

12
MORGUNRL 4Ð1Ð
Sunnudagur 1. febrúar 1959

Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innamands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ÖRLAGARÍK TILRAUN
FRUMVARPIÐ um niður-
færslu kaupgjalds og
verðlags er orðið að iög-
um. Við lokaatkvæðagreiðslu um
það á Alþingi, greiddu aðeins
kommúnistar atkvæði gegn því.
Framsóknarmenn sátu hjá við at-
kvæðagreiðsluna en Sjálfstæðis-
menn og Alþýðuflokksmenn
greiddu atkvæði með frumvarp-
inu. Enda þótt Framsóknarmenn
gagnrýndu frumvarpið harðlega,
hafa þeir þó gert sér það greini-
Iega ljóst, að i því felst raunhæf
ráðstöfun til þess að stöðva vöxt
verðbólgunnar og hindra taum-
laust kapphlaup milli kaupgjalds
og verðlags næstu mánuði. Sam-
kvæmt útreikningum Jónasar
Haralz, efnahagsmálasérfræðings
vinstri stjórnarinnar, sem núver-
andi ríkisstjórn hefur einnig haft
með í ráðum í þessum málum,
myndi vísitala framfærslukostnað
ar verða komin upp í 270 stig
síðari hluta þessa árs, ef ekki yrði
að gert. Ólafur Björnsson prófess-
or sýndi einnig fram á það í um-
ræðunum um efnahagsmálafrum-
varpið á Alþingi, að ef verðbólg-
an fengi að leika lausum hala
næstu mánuði, myndi vísitalan
komast upp í 400 stig á næstu 18
mánuðum.
Núverandi ríkisstjórn og stuðn
ingsliði hennar var þess vegna
mikill vandi á höndum, þegar það
tók við gjaldþrotabúi vinstri
stjórnarinnar. Þjóðarheill krafð-
ist þess að gerð yrði úrslitatilraun
til þess að hindra það hrun og þá
upplausn sem við blasti.
,,AIdrei betri viðskiln-
aðu»r“
En þótt Framsóknarflokkurinn
vildi ekki taka á sig ábyrgðina
á því að hindra samþykkt frum-
varpsins um niðurfærslu verð-
lags og launa, fer því þó víðs
fjarri að hann hafi viðurkennt
það hroðalega öngþveiti, sem
stjórnarforusta hans í vinstri
stjórninni hafði leitt yfir þjóðina.
Tíminn sagði rétt eftir að stjórnin
féll, að engin stjórn hefði skilið
eins vel við og vinstri stjórnin,
og aldrei hefði þurft eins lítið
og nú til þess að ráða fram úr
vanda efnahagsmálanna. Her-
mann Jónasson, fyrrverandi for-
sætisráðherra, endurtók þessa fár
ánlegu staðhæfingu í ræðu sinni
í efri deild nú fyrri helgina um
efnahagsmálafrumvarpið.
En hvernig stóð þá á því, að
vinstri stjórnin rofnaði vegna
algers úrræðaleysis og sundur
þykkju um leiðir til þess að
ráða fram úr efnahagsvanda-
málunum? Var samstarf
vinstri flokkanna virkilega
svo aumt og óheilt, að þeir
gætu ekki ráðið fram úr vanda
málum sem í raun og veru
voru engin vandamál, að áliti
Tímans og Hermanns Jónas-
sonar?
Nei, sannleikurinn er sá, sem
alþjóð er nú ljós, að vinstri stjórn
in hafði komið efnahagsmálunum
í botnlaust öngþveiti.
Hermann Jónasson viðurkenndi
það sjálfur í uppgjafaræðu sinni,
er hann lýsti því yfir, að ný verð-
bólgualda væri risin og stjórnar-
flokkarnir hefðu ekki átt nein
sameiginleg úrræði gegn henni.
S j álf stæðisf lokkurinn
stærsti verkalýðs-
flokkurinn?
Það er margsögð saga, að Fram
sóknarmenn lýstu því yfir vorið
1956 að ekki væri hægt að leysa
efnahagsvandamálin með Sjálf-
stæðisflokknum, meðal annars
vegna þess, að hann ætti ekkert
fylgi í verkalýðshreyfingunni.
Hann gæti þess vegna ekki tryggt
nauðsynlega samvinnu milli ríkis
valdsins og verkalýðsins um
stöðvun dýrtíðarinnar og sköpun
jafnvægis í efnahagslífinu. Til
þess að tryggja þessa samvinnu
tók Hermann Jónasson svo komm
únista í stjórn að kosningunum
loknum.
En örlögin geta stundum verið
kaldhæðin. Sl. fimmtudag lýsti
Hermann Jónasson því í langri
ræðu á Alþingi, hvernig Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði látið
verkalýðssamtökin brjóta niður
,,bjargráð“ vinstri stjórnarinnar
frá sl. vori. Hann lýsti því ítar-
lega, hvernig meginhluti verka-
lýðshreyfingarinnar hefði snúizt
gegn efnahagsmálaráðstöfunum
vinstri stjórnarinnar og molað
þær að lokum niður. Allt þetta
kenndi Hermann Jónasson Sjálf-
stæðisflokknum. Flokkurmn, sem
vorið 1956 var svo fylgislaus inn-
an verkalýðshreyfingarinnar, að
Framsóknarflokkurinn taldj von-
laust að mögulegt væri að vinna
með honum, var nú allt í einu
orðinn stærsti og áhrifamesti
verkalýðsflokkur landsins!!
Almenningur
vantreysti V-stjctrninn
Kjarni málsins er auðvitað
sá, að efnahagsmálaráðstafanir
vinstri stjórnarinnar runnu út í
sandinn vegna þess, að þær fólu
sjálfar í sér ógæfuna og upp-
lausnina. Vinstri stjórnin neitaði
alltaf að horfast í augu við stað-
reyndir. Hún blekkti sjálfa sig og
reyndi að blekkja þjóðina. Fyrst
með því að segja henni að hún
ætti „varanleg úrræði“ og „nýjar
leiðir“ í efnahagsmálunum, síðan
með því að lögfesta ráðstafanir,
sem voru kák eitt og hlutu að
kynda elda verðbólgunnar í stað
þess að slökkva þá. Vinstri stjórn-
in lögfesti kauphækkun vorið
1958 og gaf þar með verkalýðs-
samtökunum og öllum almenn-
ingi merki um það, að óhætt væri
að halda áfram á þeirri braut,
krefjast enn nýrra kauphækkana,
enda þótt framleiðsla landsmanna
væri rekin með gífurlegum halla.
Nú hefur verið gerð raun-
hæf tilraun til þess að stöðva
vöxt verðbólgunnar, hindra
áframhaldandi kapphlaup
milli kaupgjalds og verðlags.
Þessi tilraun er vissulega ör-
lagarík. En þjóðin verður að
gera sér það Ijóst, að hér er
aðeins um byrjunarráðstöfun
að ræða. Þessi tilraun má ekki
mistakast. Öll ábyrg öfl í þjóð
félaginu verða að slá skjald-
borg un hana, enda þótt hún
krefjist stundarfórna.
IIR HEIMI
Ríkasti rithöfundur heimsins
Somerset Maugham hálfniræður
HINN heimsfrægi, enski rit-
höfundur William Somerset
Maugham varð 85 ára sl.
sunnudag, 25. janúar. — Tveim
dögum áður birtist grein í
„Daily Express“ í tilefni af-
mælisins. Greinin er eftir
George Millar, bókmennta-
gagnrýnanda blaðsins, og fer
meginefni hennar hér á eftir
í lauslegri þýðingu:
★
Eitt sinn bjó ég um tíma um
borð í snekkju minni í hinni
fögru höfn St. Jean á Cap Ferr-
at við Riviera-ströndina frönsku.
Dag nokkurn veitti ég því at-
hygli, að slátrarinn, sem ég skipti
við, virtist veita mér sérstök for-
réttindi — kom beint til mín, þó
að margt fólk biði afgreiðslu. Og
réttir hans, sem raunar höfðu
alltaf verið góðir, voru nú fram-
úrskarandi.
Hver gat ástæðan verið? Þá
þekkti ég hvorki Jean Cocteau
né Bao Dai — og Charlie Chaplin
hafði aldrei komið til Cap Ferr-
at. —
En ég hafði rétt áður heimsótt
Somerset Maugham í Villa Maur
esque og borðað með honum mið
degisverð. — Sú var ástæðan. Ég
skildi það á slátraranum — og
hann bætti við: „Það er mikill
heiður fyrir byggðarlagið, að svo
frægur rithöfundur skyldi setjast
hér að“.
Og hann bætti enn við: „Ef
maður gætir þess aðeins að vera
fullkomlega einarður í fram-
komu við hr. Mow-gam (þótt
nafnið Maugham sé mjúkt og
hljómþýtt á ensku, er það hinn
hroðalegasti óskapnaður í munni
Frakka) og reynir ekki að gera
sig neitt merkilegan, er ekki
hægt að hugsa sér elskulegri
mann.
„Þekkið þér hr. Maugham
vel?“ spurði ég.
„Aðeins í sjón“, svaraði hann.
„En ég þekki kokkinn hans —
og hver ætti svo sem að þekkja
hann betur en hans eiginn kokk-
ur“?
Auðæfi og áhrifamenn
Mér kom ósjálfrátt í hug, að
þesssi síðasta setning gæti vel
verið eftir Maugham sjálfan —
en hins vegar leyfi ég mér að ef-
ast um, að kokkurinn hans þekki
hann betur en hans eigin kokk-
ham sé áhugasamur um samferða
fólk sitt, er hann mjög frábitinn
því að „opna sig“ fyrir öðrum á
nokkurn hátt:
„Þegar fólk tekur höndum sam-
an á gamlárskvöld, sveiflar þeim
eftir hljóðfalli tónanna....og
syngur fullum hálsi „Should Auld
Acquaintance Be Forgot", þá er
sem titrandi taugar mínar hvísli:
„Já — í guðanna bænum“.
Villan, sem Maugham keypti
árið 1929, stendur hátt sjávar-
megin á Cap Ferrat, umkringd
tignarlegum barrtrjám. —- Þarna
lifir hinn frægi maður iðjusömu
lífi sínu í ró og næði — og fraín
undan breiðist dimmblátt Mið-
jarðarhafið eins og glampandi á-
breiða suður að sólbakaðri strönd
Afríku.
Þegar Maugham ferðast heim
til Englands, til Spánar eða
Ameríku — en þau lönd hefir
hann einna oftast heimsótt —
fær hann líka að njóta þess næð-
is, sem honum er svo mikils virði,
enda þótt hann eigi ef til vill
fleiri vini og kunningja en nokk
ur annar maður núlifandi. Má
hann víst þakka það töframætti
hinna miklu auðæfa sinna og
nokkrum áhrifamönnum, er skipa
sér um hann sem eins konar „líf-
vörður".
Ekki lesið eina ein'ustu
í tilefni afmælis Maughams er
nú að koma út safnrit, sem nefn-
ist „The World of Somerset
Maugham”. Ritstjóri þess er
Klaus W. Jonas. — Sjálfsagt
verður þetta vinsæl bók, en ég
veit a.m.k. um einn mann, sem
ekki mun lesa hana. Sá maður er
Somerset Maugham sjálfur.
„Ég hefi megnustu andúð á
því að lesa nokkuð það, sem við
kemur lífi mínu eða verkum“,
skrifar hann í bréfi því til dr. Jon
as, sem birt er sem formáli fyrr-
greindrar bókar. — „Um mig
hafa þegar verið ritaðar allmarg-
ar bækur; ég hefi ekki lesið eina
einustu þeirra".
★
f bókinni eru ritgerðir og grein
ar eftir marga kunna höfunda,
svo sem St. John Ervine, Frank
Swinnerton, Glenway Westcott
og ritstjórann, dr. Jonas.
„Því hefir verið haldið fram við
mig“, skrifar Maugham í áður-
nefndu bréfi til dr. Jonas, „að
margt fólk hafi horn í síðu minni
vegna þess, að mér hefir græðzt
allmikið fé á verkum mínum.
Mjög heimskuleg afstaða, verð
ég að segja“.
Hálf milljón sterlingspunda
Dr. Jonas dregur fram nokkrar
staðreyndir um tekjur rithöfund
arins: „Margt hefir verið rætt og
ritað um hin feikilegu höfund-
arlaun Maughams. Sjálfur telur
hann heildartekjurnar af ritverk-
um sínum hafa orðið um 1.350.000
sterlingspund ........,Of Hum-
an Bondage" (í fjötrum) hefir
aldrei selzt í minna upplagi en
30 þúsund eintökum á ári — allt
frá því að bókin kom fyrst út
fyrir um 30 árum .... Samanlagt
mun sala allra bóka Maughams,
víðs vegar um heim, nema nálega
40 milljónum eintaka“.
Þarna er hins vegar ekki
minnzt á ýmsar aðrar tekjulindir
hans, svo sem kvikmyndir og leik
hús, né heldur ýmiss konar við-
skipti hans á öðrum sviðum, sem
mér er tjáð, að hafi orðið honum
álíka drjúg auðsuppspretta og rit-
verkin. — Það má því ganga út
frá því sem gefnu, að Somerset
Maugham sé auðugastur allra
núlifandi rithöfunda. Mun láta
nærri, að allar eignir hans nemi
nú yfir 500 þúsund sterlings-
pundum.
í framhaldi af þessu er svo
ekki úr vegi að athuga ofurlítið
fyrstu árin á ferli hins fræga rit-
höfundar.
Stálvilji
Hann fæddist í París, en þar
starfaði faðir hans sem málflutn-
ingsmaður við brezka sendiráðið.
Ekki var hann fæddur til auðs,
þótt gáfur hans og hæfileikar, á-
samt stálhörðum vilja, hafi aflað
honum mikilla auðæfa á langri
ævi.
Er Maugham hafði lokið
menntaskólanámi, lagði hann
stund á læknisfræði um þriggja
ára skeið við St. Thomas-háskól-
ann og lauk þaðan prófi. Að því
búnu tók hann saman föggur
sínar og hélt til Spánar.
★
Að sögn dr. Jonas, átti hann
„unaðslegt áslarævintýri í Se-
villa“. — En braut hans sem rit-
höfundar var þyrnum stráð í
fyrstu. — Fyrsta skáldsaga hans,
„Liza of Lambeth", og fyrsta
leikritið, „A Man of Honour“,
fengu mun skárri viðtökur hjá
ritdómurum en almenningi. Það
var sem sagt ekki feitan gölt að
flá eftir þessar fyrstu tilraunir.
Hann bjó i París um þessar
mundir. Parísarlífið var örvandi
— og ódýrt. Og það var ekki lít-
ils virði, því að tekjur hans voru
aðeins um 175 pund á ári.
Hann skrifaði hverja söguna eft
ir aðra og leikrit eftir leikrit—en
öllu var hafnað. — Loks kom
hann þó fæti milli stafs og
hurðar. Gamanleikur hans, Lady
Frederick", fékk góðar viðtök-
ur. Og fyrr en varði stóðu dyrn-
ar opnar upp á gátt.
Andstyggð á skuldum
Að þrem mánuðum liðnum
höfðu fjögur leikrit hans verið
tekin til sýningar í London. Hann
keypti sér hús í Chesterfield-
stræti — og fylgdi sigrinum eftir.
,Ég hefi aldrei fundið hjá mér það
bóhemska skapgerðareinkenni að
láta sig morgundaginn engu
varða", segir hann á einurn stað.
„Ég he'fi ávallt verið frábitinn
Framh. á bls. 23.