Morgunblaðið - 19.02.1959, Blaðsíða 8

s
MORGUN BLAÐIÐ
Fimmtudagur 19. febr. 1959

Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, simi 33045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innaniands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
TÍMAMENNSKA
Tíminn I gær hvikar ekki
frá þeirri hugmynd, sem
hann reifaði í forystugrein
daginn þar á undan, að „útreikn-
ingi hlutfallskosninga" væri hægt
að haga svo, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefði við síðustu bæjar-
stjórnarkosningar í Reykjavík
einungis fengið 7 fulltrúa af 15.
Við þessar kosningar fengu Sjálf-
stæðismenn hér í bæ 57,7% at-
kvæða.
öfuguggahátturinn, sem í þessu
lýsir sér, er svo einstakur, að
menn vildu naumast trúa því, að
Tímanum væri alvara með þess-
ar kenningar. Sumir héldu þess
vegna, að um einhvern misskiln-
ing hefði verið að ræða og leið-
rétting myndi birtast daginn eft-
ir. Svo varð ekki. Tímanum virð-
ist því full alvara með, að fundn-
ar séu nýjar reglur um „útreikn-
ing hlutfallskosninga", sem ein-
faldlega breyti verulegum meiri-
hluta í minnihluta.
★
Það er því sízt að ástæðulausu,
sem Alþýðublaðið skrifar í gær
grein um afstöðu Framsóknar-
flokksins til kjördæmamálsins og
nefnir hana „Minnihluti verði
meirihluti". Þar er þó ekki vikið
að þeim einstæðu bollaleggingum
Tímans, sem hér hafa verið gerð-
ar að umræðuefni, heldur sýnt
fram á, hvernig meirihlutakosn-
ing, eins og hún hefur tíðkazt
hér, getur oft leitt til þess, að
minnihluti fái fleiri kosna en hin-
ir ,sem i meirihlutanum eru.’
Annað mál er, að mismunandi
reglur gilda um „útreikninga" á
meirihlutakosningum, ekki síður
en hlutfallskosningum. Tíminn
virðist þó ekki hafa hugmynd
um þetta, því að hann segir í
hinni tilvitnuðu grein i fyrradag:
„Þegar kosið er í einmennings-
kjördæmum, ræður atkvæða-
fjöldi vali fulltrúans, án annarra
útreikninga. Val kjósendanna er
frjálst og dómur þeirra skýr og
6hagganlegur“.
Sumstaðar, eins og t.d. í Frakk-
landi nú, samkvæmt hinni nýju
kosningalöggjöf, er de Gaulle
beitti sér fyrir, þarf að kjósa
aftur, ef enginn fær hreinan
meirihluta í fyrstu atrennu. Þar
nægir ekki eins og við þingkosn-
ingar í einmenningskjördæmum
hér að fá fleiri atkvæði en nokk-
ur annar, heldur verður maður
að fá meirihluta þeirra, er kjósa.
Svipuð regla er t.d. höfð við kosn-
ingu forseta á Alþingi íslendinga
og mætti því ætla, að Timanum
væri sú aðferð ekki með öllu ó-
kunnug. Svo er þó að sjá.
★
Annars er erfitt að dæma um,
hvenær hrein vanþekking ræður
skrifum Tímans, eða hann segir
vísvitandi ósatt. Sl. sunnudag
birti hann t.d. fregn af stjórn-
málafundi á Hellu, þar sem eftir
voru höfð ákveðin orðaskipti
milli Ingólfs Jónssonar, alþingis-
manns, og ónafngreinds fundar-
manns. Það sem eftir hvorum um
sig var haft var innan tilvitn-
unarmerkja, svo að lesendur
áttu ekki að efast um nákvæmni
frásagnarinnar. Gallinn var sá
einn, að sagan reyndist uppspuni
frá rótum. Fundurinn, sem Tím-
inn sagði frá á sunnudagsmorgni
var ekki haldinn fyrr en að kveldi
sama dags!
Flest blöð önnur hefðu beðið
afsökunar á slíkum afglöpum.
Ekki er svo að sjá, að Tímanum
komi það til hugar, enda væri
það alveg gagnstætt venju hans.
Fyrir nokkrum dögum birti
Tíminn forystugrein undir fyrir-
sögninni: „Varnaðarorð forset-
ans“. Þegar greinin var lesin,
kom í ljós, að þarna var vitnað
til orða Ásgeirs Ásgeirssonar;
sem hann hafði mælt á Alþingi
fyrir rúmlega 25 árum, á meðan
hann enn tók þátt í stjórnmála-
deilum og var forsætisráðherra,
tilnefndur af Framsóknarflokkn-
um. Þegar bent var á blekking-
una, sem fólst í fyrirsögn Tím-
ans, herti hann einungis á og
þóttist auðsjáanlega mjög hróð-
ugur, ef hann gæti villt um fyrir
einhverjum með þessum hætti.
Um svipað leyti bjó hann til
æsifregn í því skyni að særa
menntamálaráðherra í annars
nafni og reyna að rægja á milli
manna. Síðan hefur blaðið lagt
út af þessum tilbúningi sínum,
blað eftir blað blygðunarlaust.
f gær birtir Tíminn svartletr-
aða þessa fregn:
„Athygli vekur, að yfirlæknis-
embættið á Kleppi skuli ekki enn
hafa verið veitt, eða um leið og
landlæknisembættið, þar sem
bæði þessi embætti voru auglýst
saman. Mun það valda, að Bjarni
Ben. sækir fast að láta frænda
sinn, Tómas Helgason fá embætt-
is, en hann er við sérfræðinám
í Bandaríkjunum".
Fyrir skýringu Tímans er ekki
flugufótur. Hún sýnist einungis
orðin til af hinni óstöðvandi ó-
sannindahneigð blaðsins. Slík
dæmi er þar að finna svo að segja
hvern einasta dag.
★
Þvílíkar baráttuaðferðir kunna
að duga, þar sem menn lesa Tím-
ann einan og fá ekki sannar frétt-
ir af því sem gerist. En með frétta
flutningi sínum og rangtúlkun á
flestu, sem gerist, er Tíminn að
svíkja lesendur sína. Þau svik
hljóta að bitna á honum sjálfum
áður en yfir lýkur.
íslendingar vilja skoða málin
frá öllum hliðum og mynda sér
skoðanir, eftir að þeir hafa
kynnzt sjónarmiðum allra. Það
er því vonlaust verk, að ætla
að telja landsmönnum trú um, að
það séu rangindi við fólk í strjál-
býli að leiðrétta kjördæmaskip-
unina frá því sem nú er. Eftir
sem áður er ætlunin að full-
trúar strjálbýlisins verði hlut-
fallslega mun fleiri en Reykvík-
inga. Ef á einhvern er hallað,
eru það því íbúar höfuðstaðar-
ins. Þeir eiga áfram að sitja við
minni rétt en aðrir. Þeir vilja
una því, aðeins ef verstu annmark
arnir eru leiðréttir. Engu að síð-
ur lætur Tíminn svo sem níðast
eigi á þeim, sem forréttindum
eiga að halda, en svívirðir hina,
sem líta vilja á málið af sann-
girni og slá af rétti sínum.
Tíminn vann að vísu kosning-
arnar 1931 með slíkri baráttuað
ferð. Sá sigur varð Framsóknar-
flokknum meiri ógæfa en nokkuð
annað, sem við hefur borið í
sögu hans. Framsóknarmenn ættu
að hafa lært af reynslunni og
þeim er áreiðanlega sjálfum holl-
ast að taka upp aðra starfshætti
en þá, sem Tíminn nú iðkar.
UTAN IIR HEIMI
Hljóðrituð talstöðvasamröl sönnunar-
gagn Bandaríkjamanna
ÓVOPNUÐ bandarísk herflutn-
ingaflugvél af Skymastergerð
villtist hinn 2. september sl. af
flugleið sinni yfir Tyrklandi inn
yfir landamæri Armeníu. Með
flugvélinni voru 17 manns og
varð ekki annað kunnugt um af-
drif þeirra en það, að Rússar
skiluðu líkum 6 þeirra, sem með
flugvélinni voru, en hafa síðan
neitað að gefa upplýsingar um
hina 11, eða að afhenda þá —
lífs eða liðna.
Rússar staðhæfa, að flugvélin
hafi farizt, en Bandaríkjamenn
segjast nú hafa í sínum höndum
gögn, sem sanni, að rússneskar
orrustuþotur hafi skotið banda-
rísku flutningaflugvélina niður
— án þess að reyna að gefa á-
höfn flugvélarinnar til kynna,
að hún var komin inn yfir rúss-
neskt landsvæði, eða að vara
hana við aðförinni.
—★—
Sönnunargögn Bandaríkja-
manna eru hljóðrituð talstöðva-
samtöl rússnesku orrustuflug-
Lögregluþjónn með grisjugrímu á sér til verndar gegn þokunni.
Mörgum þykir Lundúna-
þokan meinleysisleg við
fyrstu sýn
ÞAÐ KEMUR stundum fyrir, er
menn heimsækja London að vetri
til, að þeir verða fyrir nokkrum
vonbrigðum með þokuna: — Nú
hún er ekki þéttari en þetta?
segja þeir og skírskota til þess,
að henni hafi verið lýst sem
„súpu úr grænum baunum" —
þokan sé svo þétt, að hægt sé að
skera hana með hníf, og svo
mætti lengi telja.
—★—
Þokan í Lundúnum er mjög
sjaldan svo þétt, að menn í bók-
staflegri merkingu sjái ekki
spönn fram fyrir sig. Þokan er
framar öllu hættuleg, af því að
hún blandast reyknum í stór-
borginni. Oft kemur það fyrir að
vetri til í Lundúnum, að mjög
sjaldan sést til sólar um langt
skeið vegna þoku. Loftið er þrung
ið af þoku, sem blandast kola-
reyk og bílareyk. Menn fá of
lítið súrefni úr loftinu, verða
móðir og fá höfuðverk, og ef þeir
hafa tilhneigingu til að fá bron-
kítis, geta þeir verið nokkurn
veginn vissir um, að það tekur
sig upp að nýju. Nefgöngin og
kokið verða aum af þessari ó-
þverrablöndu, sem menn anda að
sér. Þegar menn vakna á morgn-
ana er loftið í svefnherberginu
þrungið þoku. Gluggarnir eru ó-
þéttir, og mjög lítið er um tvö-
faldar rúður.
Það er erfitt að klæða af sér
þokuna. Hún smýgur inn í gegn-
um fötin, hversu mikið sem menn
eru klæddir. Stundum finnst
mönnum jafnvel þokan smjúga
undir húðina.
—★—
Versta Lundúnaþoka í manna
minnum var árið 1952. Talið er
að hún hafi orðið 4.500 mönnum
að bana. Einkum varð hún öldr-
uðu fólki að fjörtjóni. Það fékk
bronkítis og lungnabólgu, og
hjartað þoldi ekki áreynsluna.
Þokan 1952 varð til þess, að
skipuð var nefnd til að rann
saka þetta vandamál. Árið 1956
voru samþykkt lög um að hreinsa
loftið yfir iðjuverunum í Bret-
landi. Iðnfyrirtækjum var bann-
að að nota kol vegna hins hættu
lega, svarta reyks, sem fylgdi
kolanotkuninni. f stað þess átti
að nota koks, valkol eða olíu.
Reykháfana átti að hækka. Mönn
um var leyft að kynda með kol
um á arinum heima hjá sér nema
á ákveðnum svæðum, sem átti
að losa við reykinn fyrir fullt
og allt. í sumar komu þessi lög
til framkvæmda, og menn gera
sér vonir um, að þeim fækki, sem
sýkjast og bíða banda af völdum
þokunnar. En það hefir verið
mikið um þokur í Lundúnum í
vetur, og meðan þokan grúfir
yfir er talið, að 80 manns að
meðaltali á dag bíði varanlegt
tjón á heilsu sinni eða jafnvel
deyi, beinlínis eða óbeinlínis af
i völdum þokunnar.
mannanna, er þeir lögðu til at-
lögu við bandarísku flugvélina og
skutu hana niður. Hafa Banda-
ríkjamenn neitað að láta uppi,
hvar þeir komust yfir segulbands
upptökuna. En bæði Tyrkir og
Bandaríkjamenn hafa her- og
hlustunarstöðvar í grenndinni —
og segja sérfræðingar, að upp-
takan hafi orðið þeim auðveld
þar. Segja Bandaríkjamenn og,
að atburðurinn hafi átt sér stað
um 25 mílur innan armensku
landamæranna, en Skymaster-
flugvélin flaug með 180 mílna
hraða á klst.
Bandaríkjamenn hafa nú birt
opinberlega samtöl rússnesku
flugmannanna. Hafa Bandaríkja-
menn einnig borið fram harðorð
mótmæli við Rússa, en árangurs-
laust. Rússar hafa neitað að
hlusta á upptökuna, og þegar
Mikojan var í heimsókn í Banda-
ríkjunum á dögunum, mótmælti
Nixon varaforseti harðlega fram
ferði Rússa, en Mikojan kvaðst
ekkert frekar geta aðhafzt. Rúss-
ar hefðu skilað 6 líkum. Meira
væri ekki um þetta að segja,
flugvélin hefði farizt — og sú
staðreynd, að Rússar hefðu skilað
líkum sannaði og sýndi bezt við-
leitni Rússa til þess að bæta sam-
búð austurs og vesturs.
—★—
Orrustuþoturnar, sem Banda-
ríkjamenn segja, að ráðizt hafi
á Skymasterflugvélina, voru fjór-
ar. Sú fimmta komst ekki á stað-
inn fyrr en allt var um garð
gengið. Hér fer á eftir hluti úr
upptöku Bandaríkjamannanna:
„Roger. 201, ég ræðst á skot-
markið (flugvélina) . . .
„Það er kviknað í skotmark-
inu“.
„Hæfði í mark . . .
„Skotmarkið brennur 582 . . .
„Skotmarkið er að byrja að
hrapa . . .
„Skjótið . . .
„218, ert þú að skjóta?"
„Já, já . . .
„Skotmarkið brennur . . .
„Stélið er að detta af skot-
markinu . . .
„Lítið á hann, hann hrapar
þegar.
„Já, hann hrapar, ég skal koma
honum fyrir kattarnef, drengir,
ég skal koma honum fyrir katt-
arnef í hvelli“.
„Þeir hafa missti stjórn á skot-
markinu, það hrapar . . .
„Skotmarkið hrapar . . .
„Já . . . skipum okkur í fylk-
ingu, förum heim.“
„Eftir að ég hleypti af í þriðja
sinn, kviknaði í skotmarkinu . . .
„Jæja, skipum okkur í fylk-
ingu, fylgið. Við skulum fara . . .
—★—
Roger er flugmál og merkir:
Rétt heyrt og móttekið.
— Leikfrétfí'
Framh. af bls. 6
reyna að stýra honum í rétta átt.
Þessi ferð á sviðinu á plankan-
um er svo sérstaklega vel gerð,
að unun er að horfa á. f lokin
kemst hann heim til unnustú
sinnar, sem hefur verið honum
trú og þau fallast í faðma, en til
þess að láta allt hafa góðan endi
verður hann einnig að endurreisa
keppinaut sinn frá dauðum, svo
lögreglan sjái að hann sé ekki
morðingi og þau geti öll lifað í
friði, með það fyrir augum að
keppinautur hans heimsæki kon-
una hans eftir barnsburðinn!
Elizabeth Seal leikur Irmu, —
hún er hæfileika leikkona, létt og
örugg í hreyfingum og ákaflega
ung að aldri. Leiknum er örugg-
lega stjórnað af Peter Brook.
Krf.