Morgunblaðið - 22.02.1959, Blaðsíða 11

Sunnudagur 22. febr. 1959
MOROVNBLAÐIÐ
11
Ábyrgðarlaus málflutningur minnihlutans v/ð
afgreiðslu fjárhagsáætlunar Reykjavíkurbæjar
Endurprenta sömu ályktunartillög-
urnar ár eftir ár
Ur rœðu Þorvatds Garðars Kristjánssonar
VIB umræður um fjárhagsáaetlun Reykjavikurbæjar árið 1959 á
bæjarstjórnarfundinum sl. fimmtudag flutti Þorvaidur Garðar
Kristjánsson ítarlega ræðu. Svaraði hann ýmsum atriðum, sem
fram höfðu komið i málflutningi minnihlutaflokkanna. Vék hann
|>ví næst sérstaklega að átaki Reykjavíkurbæjar í húsnæðismál-
um, bar það saman við framlag ríkisins og gerði grein fyrir orðum
og efndum Alþýðubandalagsmanna í húsnæðismálunum meðan þeir
höfðu yfirstjórn þessara mála í vinstri stjórninni.
Þá ræddi Þorvaldur Garðar um Hitaveitumálin og gerði grein
fvrir afstöðu Sjálfstæðisflokksins í þeim málum. Rakti hann tví-
skinnungshátt Alþýðubandalagsins í tillöguflutningi í bæjarstjórn-
Inni í sambandi við þessi þýðingarmiklu mál.
Að lokum vék Þorvaldur Garðar að rafmagnsmálum bæjarins
•g tók til meðferðar möguleikana á stórvirkjun og stóriðju í land-
Inu. Benti hann á, að hvorki tillögur Alþýðubandalagsmanna í
þessum málum, né ummæli þeirra á fundinum gæfu mikla hug-
mynd um hvað þeir meintu með tillöguflutningi sínum. En það
væri hins vegar komið upp í vana hjá fulltrúum minnihlutaflokk-
mna í bæjarstjórninni, að endurprenta sömu ályktunartillögurnar
ár eftir ár í sambandi við afgreiðslu fjárhagsáætlunar bæjarins.
Hér fer á eftir útdráttur úr ræðu Þorvaldar Garðars Krist-
Jánssonar.
Þorvaldur Garðar Krlstjánss., gat
um það í upph. máls síns, að ekk-
®rt myndi á það skorta eftir sam-
þykkt þessa frumvarps að fjár-
hagsáætlun, að því yrði haldið
fram i blöðum minnihlutans i
bæjarstjórn, að heildarupphæð
útsvara hefði hækkað, en hins
myndi minna getið, að útsvars-
atiginn lækkaði. Því myndi enn-
fremur ekkl haldið fram í Þjóð-
viljanum, að ef farið hefði verið
■ð tillögum þeirra Alþýðubanda-
lagsmanna hefðu útsvörin hækk-
■ð um 5,4 millj. kr. Guðmundur
Vigfússon hefði skýrt svo frá í
■inni ræðu, að hann myndi greiða
•tkvæði gegn því að arður af
fyrirtækjum bæjarins að upphæð
8,4 milljónum rynni til bæjar-
sjóðs, en af þvi gæti ekki annað
leitt en samsvarandi útsvarshækk
un. Þá kvað ræðumaður hafa
farið betur á, að Alþýðubanda-
lagsmenn hefðu látið þess getið í
sambandi við tillögu þeirra um
hækkun á áætlunarupphæð út-
svara samkvæmt sérstökum lög-
um, að tillaga flokksbróður þeirra
Karls Guðjónssonar á Alþingi
um að svipta Reykjavíkurbæ þess
um tekjustofni, 8. millj. kr., hefði
ekki náð fram að ganga.
HúsnæSlsmál
Alþýðubandalagsmenn hefðu
gert sér tíðrætt um húsnæðismál-
in og kvaðst Þorvaldur Garðar
vilja rifja upp nokkur atriði af
því tilefni. Tillaga þeirra væri
sú, að framlag til Byggingarsjóðs
bæjarins yrði hækkað úr 9 millj.
króna i 14 milljónir. f þessu sam-
bandi bæri að hafa í huga, að
framlag bæjarsjóðs væri ekki
nema hluti af því, sem leggja
setti til íbúðabygginga af hálfu
hins opinbera. Samkvæmt lögum
væri megin reglan sú, að ríki og
bær legðu fram jafn háa upp-
hæð til útrýmingar heilsuspill-
■ndi húsnæðis. Á þessu hefðu
orðið miklir misbrestir svo sem
kunnugt væri og hefði Reykjavík-
urbær lagt til þessara mála á und-
■nförnum árum margfaldar fjár-
hæðir á við ríkið.
Varpaði Þorvaldur Garðar fram
þeirri spurningu, hvort Alþýðu-
bandalagsmenn gerðu ráð fyrir
því, að svo vænkaðist hagur þess-
ara mála við að Hannibal Valdi-
marsson léti af yfirstjórn þeirra,
að gera mætti ráð fyrir svo auknu
framlagi ríkisstjóðs að svaraði til
þeirrar hækkunar, sem þeir legðu
til hjá bænum, þvl að ekki væri
bætandi á misræmið þar á milli.
Kvaðst hann vissulega hafa meiri
trú á núverandi ríkisstjórr. en
fyrrverandi ríkisstjórn, en þó
«kki trú á því að hún gæti hækk-
að þetta framlag til muna í ár.
Bærinn gerði þegar miklu meira
en að leggja fram til jafns við
ríkið, enda þótt framlagið yrði
ekki hækkað. Framlag ríkisins
þyldi raunar engan samjöfnuð við
framlög bæjarsjóðs. Bærinn hefði
lagt 4,5% af rekstrarútgjöldum
sínum árið 1958 í íbúðabyggingar
og ef framlag rikisins hefði átt
að vera samsvarandi, hefði ríkið
átt að leggja fram 40 millj. í
stað 4 millj. kr., sem ríkisfram-
lagið nú nemur til allra sveitar-
félaga í landinu. Þá kvaðst Þor-
valdur Garðar vilja minna á, að
Alþýðubandalagsmenn hefðu ætíð
talað um húsnæðismál af nokkru
yfirlæti, en þeir létu þó minna
yfir sér nú en áður sem vonlegt
væri. Þeir hefðu lofað að ger-
breyta allri skipun þessara mála,
ef þeir kæmust i stjórnaraðstöðu.
Alþýðubandalagið hefði fengið
þessa aðstöðu og yfirstjórn hús-
næðismálanna í sínar hendur með
myndun vinstri stjórnarinnar
1956. Hér þyrfti ekki að rekja
það ráðleysi og fálm sem ein-
kennt hefði stjórn Alþýðubanda-
lagsins á þessun* málum.
Enn eiga að vísu eftir að koma
mörg kurl til grafar í þessu máli.
Það væru ekki 2 mánuðir síðan
vinstri stjórnin hrökklaðist frá
völdum og þess væri því ekki að
vænta, að búið væri að gera þá
úttekt á þessum málum, sem leiða
myndi allan sannleikann í ljós.
Nú lægju þó þegar fyrir yfirlit
um afgreidd lán úr hinu almenna
veðlánakerfi fram til síðustu ára-
móta. Mætti af því læra sitt hvað
um framistöðu vinstri stjórnarinn
ar. Þannig kæmi í ljós, að meðan
almenna veðlánakerfið starfaði i
stjórnartíð Ólafs Thors hefði ver-
ið úthlutað 8,7 millj. á mánuði
en í stjórnartíð Hermanns Jónas-
sonar hefði verið úthlutað 4 millj.
á mánuði til jafnaðar.
Byggingarsjóður verkamanna
Þá vék Þorvaldur Garðar að
þeirri tillögu Alþýðubandalags-
manna, að framlag til Byggingar-
sjóðs verkamanna yrði aukið.
Guðmundur Vigfússon hefði látið
þau orð falla, að aukið framlag
til byggingasjóðs væri bezta leið-
in til að hjálpa efnalitlu fólki til
að eignast eigin íbúðir. Að áliti
Guðmundar Vigfússonar, hefði
efnalítið fólk frekast efni á að
komast yfir íbúð í verkamanna-
bústöðunum. Þetta væri hins veg-
ar ekki rétt. Rakti Þorvaldur
Garðar því næst í tölum skilmála
verkamannabústaðanna og Gnoða
vogshúsanna og sýndi fram á, hve
mikið hagstæðara það er fyrir
efnalítið fólk að eignast íbúð í
Gnoðavogshúsunum. Benti hann á
að útborgun kaupenda að næstu
verkamannabústöðum myndi
nema 170 þús. kr. á íbúð, en út-
borgun á Gnoðarvogsíbúð næmi
95—100 þús. kr. Kvaðst hann á-
líta þessar tölur nægilegar til að
benda á, að það fengist ekki stað-
izt, að það væri bezta leiðin til
hjálpa efnalitlu fólki, að hækka
framlag til Byggingarsjóðs verka-
manna. Það væri betra að leggja
fé i Byggingasjóð bæjarins.
Þá vék Þorvaldur Garðar að
því, að vinstri stjórnin hefði
fengið breytt ákvæðum laga um
verkamannabústaði varðandi há-
marks tekjur og eignir manna, er
gætu notið fyrirgreiðslu laganna.
Menn gætu ekki fengið þessar
ibúðir, nema þeir hefðu 50 þúsund
krónur eða þar undir í árslaun
og ættu ekki yfir 75 þús. kr. skuld
lausa eign. Þeir sem gætu fengið
þessar íbúðir hefðu því mjög litla
möguleika. Þorvaldur Garðar
sagði, að nauðsynlegt væri að
breyta lögunum um verkamanna-
bústaði, hækka lánin og auka
framlög til sjóðsins. Fyrrverandi
félagsmálaráðherra Hannibal
Valdimarsson hefði margoft lýst
því yfir, að lögin um verkamanna
bústaði yrðu endurskoðuð, en það
hefði ekki verið efnt. Um leið
og lofað hefði verið að endur-
skoða lögin, hefði verið lofað að
verja 12 millj. kr. frá ríkinu til
bygginga verkamannabústaða, en
það hefði ekki verið varið nema
rúmum 5 millj. kr. til þeirra
1957 og 4 milljónum árið 1958.
Kvað Þorvaldur Garðar þetta
vera dæmi um hversu varið væri
loforðum og efndum þeirra Al-
þýðubandalagsmanna í húsnæðis-
málunum.
Þá vék ræðumaður að því, að
Reykjavíkurbær hefði ekki að
öllu leyti góða sögu að segja af
viðskiptum sínum við Bygginga-
sjóð verkamanna. Hefði bæjar-
sjóður Reykjavíkur lagt hlutfalls
lega töluvert meira fé til sjóðsins
en veitt hefði verið til bygginga
í Reykjavík. Af föstum framlög-
um til sjóðsins fram til siðustu
áramóta hefði Reykjavík lagt til
61,1%, en hins vegar ekki verið
veitt til bæjarins nema 47% af
heildarlánveitingum.
Hitaveitumál
Þorvaldur Garðar vék því næst
að tillögu Alþýðubandalags-
manna um hitavirkjun fyrir alla
Reykjavíkurbyggð. En í þriðja lið
þeirrar tillögu er komizt svo að
orði, að bæjarstjórnin telji nauð-
synlegt, að Reykjavík öðlist rétt
og aðstöðu til hitavirkjunar á
Hengilsvæðinu eða í Krísuvík.
Þess væri þó skemmst að minn-
ast, að Þjóðviljinn hefði haldið
uppi hatrömmum árásum á bæj-
arstjórnarmeirihlutann, er gufu-
borinn var fluttur á Hengilsvæðið
í sumar. Nú væru bæjarfulltrúar
Alþýðubandalagsins komnir á
rétta braut í þessu máli. Hins veg-
ar væri því ekki að treysta, að
þeir hefðu tekið sinnaskiptum, þó
þeir bæru þessa tillögu fram.
Nauðsynlegt væri fyrir Reykja
vík að fá hitaorku, sem væri
nægileg fyrir alla byggðina, og
yrði í því sambandi að rannsaka
hitaorkuna, bæði i Reykjavík og
nágrenni, svo fljótt sem auðið
væri. Það væri eitt af framtíðar-
verkefnunum að hagnýta sem
bezt hitaorku landsins. Á því leiki
enginn vafi að hagkvæmast væri
að nota þessa orku til hitaveitu.
Það væri þjóðhagslega hagkvæm-
ast vegna þess að sú notkun gæfi
mesta varmanýtingu og það væri
einnig rekstrarlega hagkvæmast
vegna þess að þannig næðist bezt
stofnf j árnýting.
Með hliðsjón af þessum stað-
reyndum samþykkti bæjarstjórn-
in 19. júní sl. tillögu frá Sjálf-
stæðismönnum á þessa leið:
Til að tryggja Hitaveitunni
stækkunarmöguleika til að full-
Þorvaldur Garðar
Kristjánsson.
nægja þörfum Reykjavíkur sam-
þykkir bæjarstjómin að
1) vinna að því, að jarðhita í
nágrenni og nærsveitum bæj-
arins, sem'getur orðið hag-
nýttur af Hitaveitunni verði
ekki ráðstafað án tillits til
þarfa hennar
2) skora á þingmenn Reykjavík-
ur að beita sér fyrir máli
þessu á Alþingi og við ríkis-
stjórnina.
Þessu máli væri vel borgið með
framkvæmd á þessari tillögu. Sú
afgreiðsla, sem þar væri lögð til,
væri í hæsta máta eðlileg og
sjálfsögð og væri nú markvisst
unnið að þessum málum undir for
ustu borgarstjóra.
Rafmagnsmál
'Þá ræddi Þorvaldur Garðar
Kristjánsson um tillögu bæjarfull
trúa Alþýðubandalagsins um stór-
virkjun til raforkuframkvæmda.
Hefði Guðmundur Vigfússon tal-
ið, að stóriðju þyrfti að koma
á, og undirstaða hennar væri að
ekki skorti rafmagn. Eins mætti
segja, að þýðingarlaust væri að
ráðast í stórvirkjun nema hafa
undirbúið stóriðju, en stóriðju
væri ekki hægt að koma á á ís-
landi nema með erlendu fjár-
magni. Þetta væri augljóst, ef við
gerðum okkur grein fyrir, hve ó-
hemju fjármagn þyrfti til þessara
hluta. Það væri talað um, að fram
leiðsla aluminíum gæti skapað
grundvöll fyrir stórvirkjun hér á
landi. En slík verksmiðja ásamt
rafmagnsvirkjun 100—200 þús.
kw. væri talið að myndi kosta
allt að 3000 millj. kr. eða sem
svarar til allrar f járfestingar þjóð
arinnar í 2—3 ár. Það væri tómt
mál að tala um slíkar framkvæmd
ir nema með erlendu fjármagni.
En til þess að slíkt fjármagn
fengist þyrftum við að halda svo
á eigin málum að aðrir trúi okkur
fyrir slíkum fjármunum. Við
þyrftum að koma á jafnvægi og
öryggi í efnahagsmálunum, heil-
brigðri skattalöggjöf o. s. frv.
Þegar maður heyrði kommúnista
þess vegna tala um nauðsyn stór-
yðju, væri maður óþyrmilega
myntur á nauðsyn þess að minnka
og fjarlægja áhrif þeirrar stjórn-
málastefnu, er þeir berjast fyrir,
í okkar þjóðfélagi. Þá benti Þor-
valdur Garðar á, að menn mættu
ekki halda, að erlendir aðilar biðu
með fjármagn sitt aðeins eftir
því, að okkur þóknaðist að not?
það. Fjármagnið leitaði þangað er
það gæfi mestan arð. Það séu til
ýms lönd, þar sem vatnvirkjanir
séu hagkvæmari en hér á landi
svo sem t.d. Noregur. Af öllu
þessu sé augljóst mál, að það
muni ekki fyrirhafnarlaust kom-
ið upp stóriðju hér á landi og það
þurfi mikinn undirbúning. Að því
þurfi markvisst að vinna og það
sé það sem koma skuli. En þar til
svo sé komið, þurfi bærinn að sjá
fyrir sínum rafmagnsmálum. Það
þurfi smærri virkjanir, sem ráð-
ið verði við. Þá komi sérstaklega
til greina að virkja jarðgufu til
rafmagnsvinnslu. Það væri aí
kunnáttumönnum talið nú hag-
kvæmara en vatnsvirkjanir af
þeirri stærð, sem ráðist hefir ver-
ið í hingað til.
Þorvaldur Garðar sagðist hafa
vikið að þessum þýðingarmiklu
málum vegna tillögu Alþýðu-
bandalagsins um stórvirkjun til
raforkuframleiðslu. Hvorki tillag
an né ummæli Guðmundar Vig-
fússonar gæfu mikla hugmynd
um, hvað flutningsmenn meintu
með flutningi slíkrar tillögu. Svo
væri og varðandi aðrar tillögur
þeirra. Ef til vill vissu þeir ekki
sjálfir hvað þeir meintu. En það
væri hins vegar komið upp í
vana hjá þeim að endurprenta
sömu ályktunartillögurnar ár eft-
ir ár í sambandi við afgreiðslu
fjárhagáætlunar bæjarins. Tillögu
flutningur þeirra sé meira vana-
verk en að hugur fylgi máli.
Lauk Þorvaldur Garðar ræðu
sinni með því að gefa fulltrú-
um minnihlutans í bæjarstjórn
þá ráðleggingu að vanda betur til
allrar tillögugerðar sinnar en
raun bæri vitni um í stað þess a8
halda uppi ábyrgðarlausum mál-
flutningi við afgreiðslu fjárhags-
áætlunar bæjarins.
Rafmagnsperur
Margra ára
viðurkennd reynsla