Morgunblaðið - 19.03.1959, Qupperneq 3

Fimmtudagur 19. marz 1959
MORGVNBLAÐIÐ
3
Vertíðin ein hin lélegasta um
áratugi vegna ó-
gæfta og aflaleysis
Yfirvofandi fjárhagsvandræði báta-
útvegsmanna af þeim sökum
BLAÐINU hefur borizt eftir- eklunni, sem verið hefir hér land-
farandi grein frá Landssam-
bandi íslenzkra útvegsmanna,
þar sem vakin er athygli á
hinum ískyggilegu horfum
bátaútvegsins vegna langvar-
andi ógæfta á yfirstandandi
vetrarvertíð og þar af leið-
andi aflaleysis.
Veðráttan, það sem af er þess-
ari vetrarvertíð, hefir verið svo
fádæma slæm sunnan- og vestan-
lands, þ. e. á öllu svæðinu frá
Hornafirði til Breiðafjarðar og
raunar víðar, að sjósókn hefir
legið niðri vikum saman. Fiskafl-
inn hefir af þessum ástæðum orð-
ið miklu minni en vonir stóðu til.
Nær hann hvergi nærri því
magni, sem í ársbyrjun var talið
nauðsynlegt til að útgerðin gæti
borið sig. Er þess vegna ljóst, að
starfsgrundvöllur útgerðarinnar,
sem Landssamband útvegsmanna
og ríkisstjórnin sömdu um um sl.
áramót, er ekki fyrir hendi.
Skakkar hér svo miklu, að ef ekki
verða mikil umskipti um afla-
brögð og tíðarfar, má ætla að
rekstrarhalli á meðalaflabát verði
um 150 til 200 þús. krónur. Á
þessu svæði eru gerðir út á ver-
tíðinni um 300 bátar og yrði
heildarrekstrarhallinn þannig um
45—60 millj. króna.
Athugun hefir leitt í ljós, að
tvo fyrstu mánuði þessa árs hefir
afli bátanna verið yfir fjórðungi
minni en á sama tíma á fyrra ári
og voru þó aflabrögð þá venju
fremur rýr.
Hér við bætist, að útvegsmenn
eru illa við því búnir að mæta
þessum áföllum vegna þess að
haustsíldveiðarnar sl. ár brugðust
verulega — og raunar allt frá
1957 — svo að ekki sé nefndur
aflabrestur á sumarsíldveiðunum
norðan- og austanlands undanfar-
irx 14 ár.
Enn kemur það til, að mikil
umskipti hafa orðið á veiðarfæra-
notkun að því leyti, að þorska-
netjaveiðar hafa stóraukizt á
þessu svæði. Hefir það valdið því,
að mikill fjöldi útvegsmanna hef-
ir þurft að afla sér tvenns konar
veiðarfæra til vetrarvertíðar, línu
veiðarfæra og þorskanetja. í sam.
bandi við þorskanetin hefir og sú
breyting á orðið, að í ljós hefir
komið, að net gerð úr gerviefn-
um eru fisknari en hampnet og
því óhjákvæmilegt að taka þau
í notkun. Jafnframt eru þessi
nýju net mjög dýr. Hefir þetta
að sjálfsögðu stóraukið útgjöld
þeirra útvegsmanna, sem þurft
hafa að afla sér þorskanetja jafn-
framt línuveiðarfærum.
Samfara þessari þróun gerðist
það í ársbyrjun 1958, að kaup-
tryggingartímabil sjómanna, sem
áður náði til allra vertíðarinnar
í einu lagi, varð tvískipt, þannig
að nemi aflahlutur á þeim hluta
vertíðar, er línuveiðar eru stund-
aðar ekki kauptryggingu, skal
kauptrygging greidd og á sama
hátt skal meta aflahluti og kaup-
tryggingu þess hluta vertíðarinn-
ar, er netjaveiðar eru stundaðar.
Einnig voru kauptryggingar stór-
hækkaðar. Við þessar ráðstafanir
hafa útgjöld útvegsmanna stór-
hækkað. — Þótt á þetta atriði sé
bent má ekki skilja það svo, að
útvegsmenn sjái ofsjónum yfir
kjarabótum til sjómanna, enda er
sjómönnum vel um það kunnugt,
að útvegsmenn hafa lagt á það
kapp, að kjör þeirra yrðu bætt.
Hefir það og verið nauðsynlegt
til þess að fá bætt úr sjómanna-
læg síðari árin. Það er svo annað
mál að útvegurinn hefir á engan.
hátt verið þess megnugur að rísa
undir þessum kjarabótum. —
Aflaleysið, það sem af er ver-
tíðinni, er svo geigvænlegt, að
kauptryggingarnar munu á meðal
aflabát nema hærri upphæð en
allt andvirði aflans reiknað á
skiptaverði, en þær nema um 80
þús. króna á mánuði á hverjum
bát.
★
Vegna allra þessara vandamála
og þó einkum vegna hins óvænta
og mikla aflaleysis, sem af ógæft-
unum stafar, hefir Landssamband
útvegsmanna hafið baráttu fyrir
því, að gerðar verði í tæka tíð
ráðstafanir til að koma í veg fyrir
algert öngþveiti í bátaútveginum.
Er hér ekki um neitt einkamál
útvegsmanna að ræða ,heldur er
það beinlínis þjóðarnaaðsyn a3
gripið verði í taumana.
Einkanlega er það tvennt, sem
tryggja verður. í fyrsta lagi, að
útvegsmenn geti gert full skil við
sjómenn í vertíðarlok og í öðru
lagi, að ekki verði fyrirstaða á
því að búa bátana á sumarsíld-
veiðarnar norðan- og austanlands.
í sambandi við síðarnefnda at-
riðið verður að vekja athygli á
þeirri staðreynd, að á sama hátt
og undanfarin ár hafa orðið nýj-
ungar í gerð veiðarfæra fyrir
þorskveiðar, hefir orðið — ef svo
má segja — bylting í gerð síldar-
veiðarfæra og veiðitækni norðan-
og austanlands. Eins og áður hef-
ir verið á drepið hefir síldveiði
á þessu svæði svo til alveg brugð-
izt síðasta hálfan annan áratug.
Nú síðustu árin hefir því verið
leitað nýrra úrræða ,bæði með
sókn á fjarlægari mið en áður og
bættri veiðitækni. Veiðitæknin
hefir aukizt vð tilkomu betri efna
í síldarnætur — gerviefna —,
stærri síldarnóta og fullkomnari
leitartækja. Miklar vonir eru
bundnar við þessa þróun og full-
víst má telja, að enginn útvegs-
maður telji sér fært að senda bát
sinn til síldveiða, án þess að búa
hann þessum fullkomnu veiðar-
færum og leitartækjum. En til-
kostnaður í sambandi við þetta
er gífurlegur og hann verður að
sjálfsögðu óviðráðanlegri en ella
vegna þess vanda, sem nú steðjar
að vegna ótíðarinnar og aflaleys-
isins, sem af henni leiðir.
Eins og fyrr segir, vinnur
Landssamband útvegsmanna nú
að því að ríkisvaldið grípi í taum-
ana til þess að firra stórfelldu
tjóni af þessu hallærisástandi. —
Verður nú vikið að þeim úr.
ræðum, sem forustumenn útvegs-
manna telja, að helzt komi til
greina til lausnar á aðsteðjandi
vandamálum bátaútvegsins.
Árið 1949 voru sett lög um
Hlutatryggingasjóð bátaútvegs
ins. Með stofnun hans var gerð
tilraun til að koma upp trygging
arsjóði fyrir útveginn gegn áföll-
um aflaleysi. Þannig að sjóður-
inn stuðli að því að útgerð stöðv-
ist ekki vegna almenns aflabrests
Tekið skal fram að samkvæmt
sjóðslögunum er hér aðeins um
að ræða bætur, er forði stöðvun
fiskibátanna, þannig að þær geta
aldrei orðið meiri en sem nemur
75 hundraðshlutum af þeim halla,
sem á útgerðinni verður hverju
sinni. Tekjur sjóðsins koma að
hálfu frá útveginum sjálfum, en
hinn helminginn leggur ríkissjóð-
ur til. Tekjurnar frá upphafi hafa
numið rúmlega 50 millj. króna.
Þrátt fyrir þessar miklu tekjur,
hafa þær þó reynzt ófullnægjandi
og er sjóðurinn því nú að mestu
févana. Það hefir því alltaf verið
baráttumál útvegsmanna að auka
tekjur sjóðsins. Hafa útvegsmenn
lagt til undanfarin ár, að útflutn-
ingsgjöld yrðu hækkuð verulega,
enda hækkaði framlag ríkissjóðs
að sama skapi. Þótt farið hefði
verið að þessum tillögum, sem
ekki hefir verið sinnt, er þó ljóst,
að þær hefðu engan veginn nægt
til að leys* þann vanda, sem nú
steðjar að útveginum vegna afla-
brestsins. Hins vegar telja útvegs-
menn að eðlilegast sé að fara þá
leið að leysa vandann nú í gegn
um Hlutatryggingasjóð. Ef það
verður gert, er trúlegt að nú þeg»
ar verði að tryggja sjóðnum
a. m. k. 20 til 30 millj. króna. Með
því væri hægt að taka af sárustu
broddana, sem útgerðinni mæta
nú, þannig að hún fengi bætt
u.þ.b. helming af þeim töpum
sem fyrirsjáanlegt virðist að hún
verði fyrir á vertíðinni.
Það er að sjálfsögðu ekki á-
hlaupaverk að afla alls þessa fjár.
Þess vegna verður að leitast við
að svara þeirri spurningu, hvern-
ig það verði gert.
Undanfarin ár hefir miklu fé
verið varið úr ríkissjóði til at-
vinnubóta og atvinnujöfnunar.
Sýnilegt er, að ef ekki verða
gerðar n þegar ráðstafanir til
hjálpar útgerðinni, muni af því
skapast atvinnuleysi sunnan- og
suðvestanlands. Þess vegna verð-
ur að telja sjálfsagt og eðlilegt,
að þegar verði ákveðið að taka
í fjárlög í. d. næi.u þriggja ára
fjárveitingar til atvinnubóta á
þessu svæði, er nemi þeirri upp-
hæð er hér hefir verið á bent að
þurfa muni, og gangi féð til Hluta
tryggingasjóðs, sem stjórn hans
ráðstafi camkvæmt þeim laga-
fyrirmælum, sem um hann gilda.
Jafnframt verði sú breyting gerð
á lögum um sjóðinn, að bátatíma-
bilin á vertíðinni verði tvö: Línu-
tímabil og netjatímabil.
Nú nægir það að vísu ekki út
af fyrir cig, að fjáröflun, eins og
hér er mælt með, verði ákveðin á
næstu þremur árum, þar sem nota
þarf féð mjög fljótlega þ. e. fyrir
mitt þetta ár. En ef nú þegar er
ákveðið að þessar fjárveitingar
verði teknar í fjárlög, má athuga
möguleika á því að fá alla upp-
hæðina að láni með tryggingu í
ávísun á ríkissjóð. — í þessu sam-
bandi virðist einkum tvennt koma
til greina:
Bankarnir láni féð. Ber þeim
að sjálfsögðu skylda til að firra
atvinnuvegina vandræðum eins
og nú steðja að. Ef það yrði þó
ekki talið fært, má benda á At-
vinnuleysistryggingarsjóð. Verð-
ur að telja, að honum yrði naum-
ast varið í öðru skyni betur en
þessu, þar sem með því væri bein-
línis stuðlað að því að afstýra at-
vinnuleysi. — Þess verður fast-
lega að vænta að önnur hvor þess
ara leiða verði farin. —
Eins og áður var á bent, nægir
ekki það eitt að fleyta útveginum
yfir örðugleika vetrarvertíðarinn
ar. Hinn stóraukni kostnaður af
nýjungum í veiðarfærum og
leitartækjum á sumarsíldveiðum,
sem munu nema um 400 þús.
króna á bát, kallar nú á stórauk-
ið rekstrarfé. Útvegshiönnum er
algerlega ofviða að snara á þessu
ári út fé til að standast þennan
kostnað. Þess vegna verður að
krefjast þess, að bankarnir veiti
nægileg lán í þessu sambandi til
nokkurra ára t. d. þriggja ára
gegn veði í veiðarfærunum, leit-
artækjunum og fiskiskipunum.
Eklci skal orðlengja þessi efni
öllu frekar, þess aðeins vænzt,
að það, sem hér á undan hefir
verið sagt, nægi til þess að vekja
athygli alls almennings, ríkis-
valdsins og bankanna á þeim
óvæntu vandamálum, sem að út-
veginum steðja nú'Frá L. í. Ú.l
Svo sem menn muna, hafa orðið hér i Vestmannaeyjum tíð slys við höfnina. Vegna þessa var a
síðastliðnu ári fyrir forgöngu hafnarnefndar, sett upp öflug girðing við bátakvina (landmegin)
við Nausthamarsbryggjuna og gömlu bæjarbryggjuna. Er ekki nokkur vafi á því að þetta er tll
mikils öryggis, ekki hvað sízt vegna barna, sem oft sækja niður að höfninni, en þangað er stutt
úr miðbænum. Myndin hér að ofan sýnir öryggis girðingu þessa við höfnina.
STAKSTEIiVAR
Alþýðublaðið lýsiv
stefnu Framsóknar
í kjördæmamálinu
Alþýðublaðið segir með stórrl
fyrirsögn í gær, að Framsókn
vilji að einmenningskjördæmi
verði „aðalreglan“ en meiri hluti
þjóðarinnar hafi „aukareglu“ og
hlutfallskosningar. Blaðið lýsir
því svo, hvernig tillögur Fram-
sóknarmanna séu i höfuðatrið-
um, en það sé þannig, að ein-
menningskjördæmi, sem minni-
hluti kjósenda eigi að búa við,
eigi að vera aðalreglan en meiri-
hluti kjósenda eigi að búa við
aukareglu, það er að segja hlut-
fallskosningar í stærri kjördæm-
um. Segir blaðið, „að Framsókn
Ieggi nú til að meirihluti þjóð-
arinnar búi við hlutfallskosning-
ar sem Framsóknarmenn hafi
barizt gegn og talið óhæfar frá
öndverðu".
★
Meðferð Framsóknar
á gömlu kjctrdæmunum
Alþýðublaðið segir ennfremur:
„Enda þótt Framsóknarmenn
hafi samþykkt á þingi sínu, að
kjördæmamálið megi ekki leysa
sem flokkshagsmunamál, getur
engum dulizt, að Framsókn vill
hafa einmenningskjördæmi, þar
sem henni hentar, en annars
staðar ekki.
★
Þá vill Framsókn „hæfilega“
fjölgun kjördæmakjörinna þing-
manna og afnám uppbótasæt-
anna. Engin skýring er gefin á
því, hvað er talið „hæfileg aukn-
ing“ eða hve marga þingmenn
hlutfallskjördæmin eiga að fá og
hve marga litlu kjördæmin. Tím
inn hefur nefnt allt að 15 fyrir
Reykjavík og varla fá Akureyri
og Hafnarfjörður nema tvo hvor.
Þá ættu einmenningskjördæmin
að verða 30—40 og mundu aðeins
vera 700—900 kjósendur í hverju
þeirra að meðaltali.
★
Slik skipting landsins í ein-
menningskjördæmi þýðir það
óhjákvæmilega, að gömlu kjör-
dæmin verða skorin í búta og
þannig „afnumin“. Þetta er stefna
Framsóknarflokksins, en jafn-
framt er það lýst „tilræði við
þjóðfélagið“ að „afnema“ gömlu
kjördæmin með þvi að sameina
þau í stærri heildir. Hver er mun-
urinn?
Loks tekur Framsókn nú aftuf
upp fjandskap sinn við uppbóta-
kerfið og vill afnema það. Þetta
þýðir, að Framsókn vill fá þing-
mann fyrir hverja 1000 kjósend-
ur, en láta aðra flokka skila allt
að 12000 atkvæðum á þingmann-"
★
Tíminn og æskan
Á stórri auglýsingu í Tíman-
um í gær stendur: Æskan vex
með Tímanum". í auglýsingunni
er mynd af Iítilli stúlku, sem er
að lesa blaðið. Ef Iitið er á nokkr
ar yfirskriftir í blaðinu í gær,
sem víst aðallega eru ætlaðar til
þess að vekja athygli æskufólks,
þá má benda á yfirskriftir eins
og „Misklíð tveggja nautabana
veldur blóðugasta tímabili nauta
atsins“, „Lady Docker og glæpa-
foringinn“, „Hann strauk úr
traustasta fangelsi Breta“ o.s.frv.
Þetta er sá æskulýðsmatur, sem
Tíminn framleiðir á hverjum
degi og æskan á víst að dafna vel
af honum.