Morgunblaðið - 19.03.1959, Qupperneq 11

Fimmtudagur 19. marz 1959
MORCUNBLAÐ1Ð
11
Kristófer Þorgeirsson, Varmalandi Mýrasýslu
Kjördæmamálið og
Fólk undrast framkomu Framsóknar
HÉR í Mýrasýslu ræðir fólk all-
mikið um kjördæmamálið sín í
milli. Er það mál manna, að Fram
sókn sýni enn sitt rétta eðli í þessu
máli, þar sem Kún hefur nú, eins
og alltaf áður, tekið afstöðu gegn
aanngjarnri leiðréttingu á kjör-
dæmaskipuninni.
Gegn hlutfallskosningum
• Sumir Framsóknarmenn faafa
fundið upp á því að gagnrýna falut
fallskosniivg-ar. Þctta þykir okkur
mörgum undarlegt uppátæki. Það
hefur nefnilega verið litið svo á
faingað til, og þar á meðal af mörg
um Framsóknarmönnum, að hlut-
fallskosningar væru í anda lýðræð
isins, því með þeim er réttur minni
falutans virtur. Lýðræðið er varla
fólgið í því að meirifalutinn eigi að
fá þá aðstöðu að rödd minnihlut-
an,s heyrist ekki.
En með falutfallskosningum
er jafnan tryggt að minni hlutinn
geti komið sínum sjónarmiðum
fram.
Þetta þótti sjálfsagt að viðhafa,
þegar sett voru ákvæðin um kosn-
ingar til Búnaðarþings. Þá fylgdu
Framsóknarmenn hl'Utfallskosning
um.
Kjördæmin sameinuS
1 blöðunum, einkum Tímanum,
tóku Framsóknarmenn upp mikinn
andróður gegn því að stækka kjör-
dæmin. Töldu Framsóknarmenn,
að með því ætti að fara að
„leggja niður“ kjördæmin.
Ekki þótti mönnum hér efra sá
málflutningur góður. Við Mýra-
menn höfum góða reynslu af sam-
vinnu við önnur héruð um opihber
mál. Eins og kunnugt er, eru Mýra
sýsla og Borgarf jarðarsýsla sam-
an í lögsagnarumdæmi. Hefur jafn
an verið hin bezta samvinna milli
þessara héraða á þessu sviði og
he;f ég engan mann heyrt halda
því fram, að nauðsyn bæri til að
skilja þessar sý-slur úr því sam-
bandi, sem þær hafa um langan
aldur haft með sér.
Nú stendur væntanlega fyrir
dyrum að taka upp samvinnu
við Borgarfjarðarsýslu, Snæfells
nessýslu og Dalasýslu um kjör
til Alþingis. Hyggjum viS Mýra
menn gott til þeirrar samvinnu.
„Samvinnumenn“ gegn samvinnu
En hvað gerist? Framsóknar-
menn ærast alveg yfir slíkri sam-
vinnu sýslnanna um kjör til Al-
þingis. Það eru flokksbroddarnir,
sem eru hræddir um forréttindin.
En allt venjulegt fólk er í raun-
inni samþykkt væntanlegum breyt-
Tékkneskir
námsstyrkir
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTI
Tékkóslóvakíu hefur boðið fram
tvo styrki handa íslendingum til
náms í Tékkóslóvakíu skólaárið
1959/1960. Styrkirnir nema hvor
um sig 600 tékkneskum krónum
á mánuði. Námsmönnum mun
verða séð fyrir húsnæði í stúd-
entagarði, en mánaðarleg húsa-
leiga þar nemur um það bil 60
tékkneskum krónum og hver
máltíð í mötuneyti stúdenta
kostar um 2.60 tékkneskar krón-
ur. Skólagjöld þarf eigi að greiða.
Styrkirnir veitast til hvers
konar náms, sem unnt er að
stunda við háskóla eða listahá-
skóla í Tékkóslóvakíu. Til inn-
göngu í listaháskóla þarf að
þreyta inntökupróf.
Þeir, sem styrkina hljóta,
þurfa að vera komnir til Prag
fyrir 1. september nk.
Umsóknir um styrki þessa
sendist menntamálaróðuneytinu
fyrir 1. júlí nk. (Frá mennta-
málaráðuneytinu)
ingum. Þar á meðal Framsóknar-
fólk, sem hefur einhverja sann-
girni til að bera. Það er alveg
Ijóst mál, að með stækkun kjör-
dæmanna eru sköpuð skilyrði til
margháttaðrar samvinnu þing-
manna ólíkra flokka og héraðanna
sjálfra, um sameiginleg hags-
munamál viðkomandi héraða. —
Gæti slík samvinna komið í veg
fyrir hneppapólitík og sýndar-
mennsku. Sýnilegt er að slík sam-
vinna gæti orðið til þess að stuðla
að því að hin raunverulegu hags-
Kristófer Þorgeirsson
munamál verði látin sitja í fyrir-
rúmi fyrir tilbúnum málum, en
eins og kunnugt er, eru Framsókn
arforkólfarnir oft með slík mál,
þegar þeir eru á atkvæðaveiðum.
Gjarna brosa menn t. d. hér efra
að „brúarmálinu" fræga, þegar
Framsókn hugðist snapa upp at-
kvæði á því að þykjast ætla að
brúa Borgarfjörð. Þótti sumum
nær að fá heldur akfæra vegi hér
um héraðið fyrst.
Maður skyldi ætla að þeir, sem
kenna sig við samvinnu, myndu
fagna samvinnu héraðanna um
þau mál, sem til heilla horfa fyrir
þau.
Má benda á þá miklu möguleika
sem skapast til samvinnu um
samgöngumál og rafmagnsmál,
svo einhver dæmi séu nefnd.
Samband þingmanna og kjósenda
Framsóknarmenn hafa haldið
því fram, að við stækkum kjör-
dæmanna muni samband þin,g-
manna og kjósenda rofna eða
mjög minnka, viðkomandi kjör-
dæmi í óhag.
Vitanlega mun afstaða margra
kjósenda til þingmanns breytast
við stækkum kjördæmanna.
En það er sýnilegt, að það verð-
ur undantekning að örðugna verði
fyrir kjósendur að fá fyrirgreiðslu
þingmanns en áður var. Kjósend-
um verður nefnilega almennt gert
léttara að leita til þingmanna um
mál, seim þeir telja að til heilla
horfi fyrir viðkomandi kjördæmi.
Má sérstaklega benda á það að
þegar þingmenn kjördæmis verða
fleiri, aukast líkur á því að allur
þorri kjósenda geti leitað til þing-
manns, sem þeir studdu sjálfir.
í sumum einmenningskjördæm-
um, hefur sami flokkurinn farið
með umboð kjósenda jafnvel ára-
tugum saman. Það er nú einu sinni
svo að menn fara síður til andstæð
inga sinna til þess að fá hrundið
hugðarefnum sínum í framkvæmd.
Kjördænn'n og ríkisstjórnin
Þá er líka á það að líta að þeg-
ar þingmenn kjördæmis verða
fleiri geta kjósendur átt nokkurn
veginn víst að einhver þingmanna
styðji ríkisstjórn og hafi því að-
stöðu til þess að gæta hagsmuna
þess gagnvart henni.
Kjördæmin og fjarfestingin
Þá eru Framsóknarmenn að
bisa við að telja auðtrúa fólki
trú um það, að með breytingu á
sveitirnar
kjördæmaskipuninni eigi að svipta
dreifbýlisfólkið réttmætri f járfest
ingu í byggðarlögum þess.
Þetta er auðvitað fáránleg rök-
leysa. Það segir sig sjálft, að mark
miðið með kjördæmabreytingunni
er auðvitað það fyrst og fremst
að jafna rétt manna til þess að
hafa álhri’f á það með atkvæði sínu
hverjir fari með stjórn þjóðmál-
anna um tiltekið tímabil.
Fjárfestingartal þeirra Fram-
sóknanmanna er gegnsætt. Fram-
sókn hefur lengst af haft valda-
aðstöðu og hefur nú þverrandi
fylgi. Þess vegna freistast hún
stundum til þess að ausa f járrnun
um í vonlaus fyrirtæki í fámenn-
um byggðarlögum, í því skyni að
veiða einhver atkvæði til bráða-
birgða.
VATNSSKORTUR er tilfinnan-
legt vandamál víða um heim.
Meðal margra þjóða er það vatns
skorturinn sem stendur í vegi
fyrir öllum efnahagslegum fram
förum. 1 stað þess að landið verðj
ræktað, skrælnar allur gróður.
Víðáttumikil svæði í Afríku,
Asíu, Ástralíu og Ameríku eru
gróðurlausar auðnir, einskisnýt-
ar eyðimerkur. Þar við bætast
svo enn stærri svæði m.a. Mið-
jarðarhafslöndin, þar sem það
litla vatnsmagn, sem til fellur er
notað til hins ýtrasta og nýrækt
verður ekki aukin vegna vatns-
skorts. Þegar sérlega miklir
þurrkar ganga yfir á slíkum tak
markasvæðum hefur neyðin inn-
göngu sína og akrar ganga úr
rækt.
Vatnsskorturinn er oft einna
ömurlegastur, þar sem menn
hafa útsýni yfir hafið. En hinn
blái lögur hafsins verður ekki not
færður til ræktunar vegna selt-
unnar. Stundum hafa verkfræð-
ingar verið að hugleiða, að auð-
velt væri að dæla t.d. sjó upp
í Sahara, stærstu eyðimörk
heimsins, því að landið þar ligg-
ur mjög lágt. Ef sjórinn væri ekki
svona saltur, þá væri ekkert hæg
ara en að breyta þessum víðáttu-
miklu sandflæmum í stærsta ald-
ingarð veraldar. Þá hafa menn
eðlilega velt því fyrir sér, hvort
ekki væri hægt að hreinsa saltið
úr sjónum. Til þess hafa að vísu
verið nefndar ýmsar leiðir, en all
ar svo kostnaðarsamar, að þær
hafa ekki þótt borga sig.
★
En nú fyrir nokkrum dögum
gerðist sá merkilegi atburður, að
innanríkisráðherra Bandaríkj-
anba Fred A. Seaton kallaði
blaðamenn á sinn fund og skýrði
þeim frá því, að bandarískir upp
finningamenn hefðu þrautprófað
nýja sjóhreinsunaraðferð, sem er
langtum ódýrari en allar þær
sem þekkzt hafa fram til þessa.
íbúarnir i vestanverðum
Bandaríkj unum hafa átt við mik
inn vatnsskort að búa. Þar eru
víðlendar eyðimerkur einkum á
svæðinu austan við Klettafjöllin,
í ríkjunum Nevada, Arizona,
Utah, New Mexíkó og Kolorado.
En auk þess valda þurrkar oft
stórfelldu tjóni á öllu svæðina
fyrir vestan Missisippi og eru
þrándur í götu fyrir ræktunar-
framkvæmdum. Þetta hefur ver-
ið sérstaklega tilfinnanlegt upp
á síðkastið, en óvenjulega mikið
þurrkatímabil hefur verið í
Ameríku a.m.k. samfleytt síðustu
fimmtán ár.
★
Vegna margháttaðra vanctræða
af vatnsskortinum ákvað banda-
Fjármunir takmarkaðir
Það er nú einu sinni svo að pen
ingaráðin eru takmörkuð. Það bitn
ar auðvitað harðast á öllum þorra
dreifbýlisfólks, ef fé er kastað í
vitleysu vegna pólitískrar glæfra-
mennsku. Það er hætt við að þá
verði minna handa hinum, — en
það er eins og ég sagði, allur þorri
manna um byggðir þessa " ands.
Sú eina rétta dreifing í fjár-
magni þjóðarinnar til fjárfesting-
ar er að setja það þar, sem það
kemur að beztu haldi fyrir þjóð-
félagið i heild. Vissulega getur
það verið gott og gagnlegt að setja
fé í fjárfestingu á smáum og af-
skekktum stöðum. Ekki sízt vegna
jafnvægis í þjóðarbúskapnum. En
aðalatriðið er bara að markmiSiS
verði heilbrigt en ekki að f jármun-
um sé ausið í vitleysu til atkvæða-
veiða.
iStöðugt aukinn fólksfjöldi og
vaxandi neyzla veldur því að halda
verður uppi þróttmikilli fjárfest-
ingu í sveitum landsins, bæði til
ræktunar og vélakaupa o. fl. En
að sjálfsögðu vei'ður í þeim efnum
ríska innanríkisráðuneytið fyrir
um 10 árum að bjóða verðlaun
þeim sem fyndu upp nothæfar
aðferðir til sjóhreinsunar. Athug-
aðar hafa verið 17 mismunandi
aðferðir og árlega verið varið
milljónum dollara til tilrauna á
þessu sviði og á síðastliðnu ári,
þegar innanríkisráðuneytið þótt-
ist vera komið á sporið með
hagkvæma aðferð veitti Banda-
ríkjaþing sérstaklega 10 milljón-
ir dollara á s.l. ári til að kosta til-
raunir með hana.
Aðferð þessi er í því fólgin, að
óralangt kerfi af vatnspípum er
hálf-fyllt með sjó. Hann gufar
upp inni í pípunum við sólarhita,
en hinu vatnsmettaða lofti er
dælt út og vatnið í því þéttað er
það streymir gegnum kaldar píp
ur. Það hefur lengi verið kunnugt
að þessi aðferð var möguleg, en
gallinn við hana var aðeins sá,
að eftir því sem vatnið gufaði
upp í pípunum vildi saltið setjast
innan á pípurnar og saltmagnið
í þeim stöðugt fara vaxandi. Var
kostnaður svo gífurlegur við að
hreinsa pípurnar, að lengi var
þessi aðferð talin óframkvæman-
leg.
En þá kom lausnin. Menn tóku
eftir því, að ef hreinsuðum salt-
krystöllum var dælt inn í pípurn-
ar vildi saltið úr sjónum fremur
setjast á saltkrystallana, heldur
en innan á pípurnar. Þetta þýddi
það aftur, að hægt var að halda
saltinnihaldinu í pípunum stöð-
ugt hinu sama með því að tappa
saltkrystöllum af með vissu milli
bili.
★
Þessi aðferð reyndist ágætlega
og hefur þetta verið þrautprófað
í fyrstu salthreinsunarstöðinni.
Hún getur framleitt um 5 milljón
ir lítra af vatni á sólarhring úr sjó
og kosta hverjir 5000 lítrar aðeins
um einn dollara, eða u-m 25 kr.
Verkfræðingar sem stjórna þess-
um tilraunum telja að með ýms-
um endurbótum og með stækkuð
um hreinsunarstöðvum megi
koma verðinu á 5000 lítrum niður
í 30 sent eða um 8 kr. en það er
sama verð og neytendur greiða
yfirleitt fyrir vatn í þéttbýlustu
hérðuðum Bandaríkjanna.
Sem fyrr segir hefur fyrsta til
rauna-hreinsunarstöðin framleitt
5 milljónir lítra af drykkjarvatni
úr sjó á sólarhring og má til sam
anburðar nefna það, að vatnsþörf
Reykj avíkur og Kópavogs með
um 80 þúsund íbúum og mikilli
vatnssóun almennings er milli 40
og 50 milljónir lítra á sólarhring.
Skýrði Fred Seaton innanríkis-
ráðherra frá því, að nú þegar á
þessu ári myndu fimm slikar
hreinsunarstöðvar til viðt.ótar
að gæta að því að halda eðlilegn
jafnvægi milli sveita og þéttbýlis.
Það mú ekki heldur gleyma því að
fyrsta skilyrðið fyrir hagsæld
bóndans ar að borgarbúar hafi
géða kaupgetu og geti gefið sann-
gjarnt og gott verð fyrir afurðir
bænda.
Framsókn mun lapa á neikvæSrl
afstöðu sinni.
Ég man ekki betur en að Her-
mann hafi lofað því að endurskoða
kjördæmaskipulagið, þegar vinstri
stjórnin sæla kom til skjalanna.
En það fór nú sömu leiðina og önn
ur loforð. 1 stað þess bera Fram-
sóknarmenn nú út gróusögur um
kjördæmamálið.
En þeir eiga eftir að reka sig
eftirminnilega á þá staðreynd að
fólk er farið að þe'kkja þessa
fugla.
KjördæniamáliS er gott niúl,
seni hrinda þarf í framkvæmd.
Sveitafólki er þetta Ijóst. Það
hefur betri dómgreind en SÍS-
liSiS heldur.
sjónum
verða settar upp bæði á austur og
vesturströnd Bandaríkjanna og
við Saltvatnið mikla (Salt Lake)
í Utah. En þetta er aðeins byrjun
in. Telur ráðherrann sýnilegt, að
risavaxnar salthreinsunarstöðvar
verði reistar í framtíðinni og
vatnið frá þeim verði aðeins lítil-
lega dýrara heldur en vatn úr
fljótum, sem þarf að hreinsa
óhreinindi úr.
Ráðherrann staðhæfði, að með
þessu væri málið leyst. Vatns-
skorturinn yrði í náinni framtíð
ekki jafn mikil ógn fyrir mann-
kynið og verið hefur. Það væri
ekki aðeins hægt að framleiða
drykkjarvatn með þessum hætti,
heldur væri framleiðslukostnað-
urinn svo lágur, að framleiðsla
áveituvatns úr sjónum með þess-
ari aðferð skapaði algerlega nýja
ræktunarmöguleika.
Guðni Þórðarson
skákmeistari
Akraness
AKRANESI, 17. marz. — Skák-
þingi Akraness er nýlokið. Það
athyglisverðasta við mótið var
það, hve margir keppendur voru
í unglingaflokki, og má segja
að það sé góðs viti, hve æskan
hér sýnir mikinn áhuga á þess-
ari^ þroskandi hugaríþrótt.
Á skákþinginu var keppt I
þremur flokkum. f 1. flokki voru
12 keppendur, og varð Guðni
Þórðarson hlutskarpastur. Hlaut
hann 10 vinninga og þar með
titilinn „Skákmeistari Akra-
ness 1959“. — f 2. flokki kepptu
6 menn. Efstir og jafnir urðu
þeir Jóhannes Finnsson og Gylfi
Þórðarson, bróðir Guðna, hins
nýbakaða skákmeistara. Fengu
þeir 4 vinninga hvor, og flytj-
ast þeir upp í 1. fl.
f unglingaflokki voru kepp-
endur 32. Keppt var í 3 riðlum,
en síðan kepptu tveir þeir efstu
úr hverjum riðli til úrslita. —
f úrslitunum urðu þeir Ingimar
Halldórsson og Ingimundur Árna
son efstir og jafnir — með 4
vinninga hvor. Flytjast þeir upp
í 2. flokk.
Skákstjóri var Jóhannes Finns
son. Formaður Skákfélags Akra-
ness er Hjálmar Þorsteinsson,
kennari. — Oddur.
LONDON, 17. marz. — Ástand-
ið í Rhodesíu og Njassalandi
var viðsjárvert í dag — og nú
kom i fyrsta sinn til blóðsút-
hellinga í N-Rhodesíu. Tveir
hvítir féllu og tveir svartir í
átökum.
Ferskt vatn úr
Þrautin leyst á tjárhagslega hag-
kvœman hátt