Morgunblaðið - 11.04.1959, Blaðsíða 8

8
MOnCTJISfíJ. 4 Ðtfí
Laugardagur 11. apríl 1959

Utg.: H.f. Arvakur Reykjavllr.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason r
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstraeti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askrit’targald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ÞÖGNIN STOÐAR EKKI
FORSTJÓRASKIPTI í Hinu
íslenzka steinolíuhluta-
félagi og Olíufélaginu hf.
vekja mikla athygli. Það eitt, að
fréttatilkynningin um forstjóra-
skiptin bar með sér að vera frá
SÍS en ekki félögunum sjálfum,
segir sína sögu. Síðar var beðið
fyrir leiðréttingu á þessu og var
henni að sjálfsögðu komið á fram
færi. En hið nána samband
beggja félaganna við SÍS leynir
sér ekki. Þau eru í raun og veru
dótturfélög þess mikla auðhrings.
Sama klíkan hefur úrslitaráð í
öllum, lítill hópur ævintýra-
manna, sem hefur náð undir sig
meiri ráðum í stjórnmálum og
fjármálum en nokkru sinn hefur
áður þekkzt á íslandi.
Af hálfu félaganna sjálfra hef-
ur ekkert verið sagt um, hvernig
á forstjóraskiptunum stendur. í
fréttatilkynningunni var að vísu
sagt:
„Haukur Hvannberg, sem
gegnt hefur framkvæmdastjóra-
starfi hjá Hinu íslenzka stein-
olíuhlutafélagi undanfarin 12 ár,
hefur sagt því starfi upp frá 1.
júlí nk.“
Manna á meðal segja sumir, að
uppsögnin sé vegna veikinda.
Aðrir hafa um það gerólíka sögu
að segja. Málgagn ríkisstjórnar-
innar, Alþýðublaðið, sagði ber-
um orðum, að það hafi legið í
loftinu undanfarið, að forstjórinn
yrði látinn hætta vegna við-
skipta við varnarliðið á Kefla-
víkurflugvelli. „Hefur ýmislegt
vafasamt komið fram í sambandi
við þau viðskipti, en rannsókn
málsins hefur staðið yfir lengi
undanfarið. Er þess að vænta, að
VALDNÍÐSLA
Menn minnast þess enn, með
hvílíkri heift Framsóknarmenn
tóku stofnun Verzlunarfélags V-
Skaftfellinga. Ráðist var á félags-
stofnunina með óbótaskömmum
í Tímanum. Þegar þannig var
látið í almanna augsýn, má nærri
geta hvílíkum ráðum hefur verið
beitt við einstaka íbúa héraðsins
til að fæla þá frá þátttöku í hinu
nýja félagi. Þá þarf ekki að fara
í grafgötur um, á hvern veg
Framsóknarmenn hafi beitt valdi
sínu í ríkisbákninu í skiptum við
hið unga félag.
Eitt dæmi þess hefur nú verið
rifjað upp. í Hæstarétti er ný
genginn dómur í máli, sem
Framsóknarmenn réðu, að á sín-
um tíma var höfðað gegn fram-
kvæmdastjóra 'verzlunarfélags-
ins, Ragnari Jónssyni í Vík.
Ragnar var sakaður fyrir það, að
Verzlunarfélagið hafði leyft sér
að flytja farþega milli Vestur-
Skaftafellssýslu og Reykjavíkur
í hálfkassabíl, sem félagið hvort
eð er hafði í förum á þessari leið.
Aldrei voru þó tekin fargjöld
fyrir þann flutning, en greiða-
semin ein átti að vera refsiverð.
Af þessari kröfu var Ragnar
Jónsson algerlega sýknaður.
Hann fékk hins vegar 1000 króna
sekt fyrir það, að hann sjálfur
upplýsti, að ökugjald hafði verið
tekið í örfáum tilvikum af far-
þegum, sem ferðuðust kafla úr
leiðinni á milli Víkur og Reykja-
víkur, svo sem venja hafði verið
um vörubifreiðir félagsins.
Aðalákæran var talin með öllu
marklaus. Með þeim úrskurði er
bráðlega fáist niðurstaða af
þeirri rannsókn".
Þjóðviljinn tekur mun sterk-
legar til orða. Yfirleitt er hann
ekki góð heimild, en að þessu
sinni hefur hann talið upp
ákveðnar sakargiftir, sem koma
mjög heim við það, sem heyrzt
hefur meðal almennings.
Engri af þessum sakargiftum
hefur verið neitað af hálfu félag-
anna né Framsóknar, sem lítur á
þau sem sín flokksfyrirtæki. Þó
að Tíminn sé margorður um hin
ótrúlegustu mál, gætir hann full-
kominnar þagnar um þetta. Hann
hefur ekki vikið einu orði að
veikindum forstjórans, sem sagt
hefur upp starfi, og ekki mót-
mælt hinum sundurliðuðu ásök-
unum, sem birtar hafa verið.
Óneitanlega bendir þessi fram-
koma á, að hér eigi að gera einn
tiltekinn mann að fórnarlambi.
Slík framkoma er aldrei mikil-
mannleg, allra sízt þegar svo
hagar til sem í þessu máli. Ef
sagnirnar um misferli hjá þess-
um félögum eru réttar, þá hafa
þær verið svo lengi á almanna-
vitund, að óhugsandi er annað en
að hinir raunverulegu ráðamenn
hafi um þær vitað. Það, sem
gerzt hefur, getur ekki hafa farið
fram hjá hinum háttsettu
ráðamönnum. Þeir geta þess
vegna ekki firrt sjálfa sig ábyrgð.
Þögnin nú bætir ekki úr.
Óumflýjanlegt er, bæði vegna
þeirra, sem fyrir sökum eru
hafðir og alls almennings, að
skýrsla sé gefin um það, hvað
réttarrannsókn líður og hvað
henni liggur til grundvallar.
FORDÆMD
feldur þungur áfellisdómur yfir
ofsókn, sem Eysteinn Jónsson
hefur haldið uppi með atbeina
Hermanns Jónassonar gegn þess-
um samtökum Vestur-Skaftfell-
inga. Með framferði þeirra var
sannarlega lagzt lágt í misbeit-
ingu opinbers valds.
Eysteinn Jónsson neytti stöðu
sinnar sem samgöngumálaráð-
herra til þess að synja Verzlun-
arfélaginu um sérleyfi, er það
áður hafði haft. Sérleyfisnefnd
hafði þó einróma lagt til að fé-
lagið fengi að halda leyfinu, og
síðar að því yrði veitt undan-
þága frá sérleyfisakstri. Málefna-
leg rök fyrir synjun Eysteins
voru engin. Þar var um ómeng-
aða pólitíska valdníðslu að ræða.
Jafnskjótt og V-stjórnin hrökkl-
aðist frá, var þessi undanþága
veitt af hinum nýja samgöngu-
málaráðherra, að fengum ein-
dregnum meðmælum sérleyfis-
nefndar.
Því fer fjarri að mál sem
þetta snerti þá aðila eina, sem
ofsóttir hafa verið og ranglega
bornir sökum. Hér er eitt dæmi
þess, hvernig Framsókn. hefur í
ótal tilfellum misbeitt valdi sínu.
Ef óskeleggari maður en Ragnar
Jónsson hefði átt í hlut, er hætt
við, að hann hefði gugnað og
látið undan ofurveldi stjórnar-
herranna.
En mennirnir, sem heitið höfðu
að víkja helming landsfólksins til
hliðar, áttu skemmri setu í valda
stólunum en þeir hugðu, og til er
Hæstiréttur, sem ekki fór eftir
valdboði eins eða neins, heldur
réttum íslenzkum lögum
UTAN UR HEIMI
Bandaríkjamenn hafa sent
Salk - bóluefni til 90 landa
LÆKNUM er það að vísu enn um
megn að lækna mænuveiki, en
þeir geta stuðlað að því að koma
í veg fyrir hana og forðað mönn-
um þannig frá þeirri örkumlan,
sem ella gæti orðið afleiðing henn
ar: Salkbóluefnið, sem bandaríski
læknirinn dr. Jonas Salk fann
upp, og önnur bóluefni svipaðs
eðlis eru skæðasta vopnið sem
læknar geta nú beitt gegn þessum
sjúkdómi. Þá er þess að gæta, að
birgðir af því eru nægar, og hægt
er hð flytja þær loftleiðis, hvert
á land sem er á nokkrum klukku-
stundum. Einnig verður innan
skamms hafin framleiðsla á því
að nýju í Bandaríkjunum.
u
Þrátt fyrir víðtæka notkun bólu
efnisins hafa mænuveikitilfelli
gert vart við sig víða í heiminum,
m. a. í Bandaríkjunum. Ástæðurn
ar fyrir sumum þeirra eru aug-
ljósar og auðskildar, en í ýmsum
tilfellum hafa komið fram óvænt
einkenni, sem mænuveikisér-
fræðingar leita nú skýringa á.
Þar sem mænúveiki herjar enn
þrátt fyrir notkun bóluefnisins,
benda sérfræðingar á, að skýring
in geti legið í því, að sprauturnar
hafi ekki verið nægilega stórar til
þess að gera líkamann ónæman
eða tíminn, sem líða þarf til i
þess að'bóluefnið verði virkt, hafi I
verið ónógur. Sömu sérfræðingar
halda því fram, að áhrifamátt-
ur fyrstu tveggja sprautanna —
gefnar með tveggja til sex vikna
millibili — sé 70 til 80 af hundr-
aði. Loks er reiknað með, að á-
hrifamáttur þriðju og síðustu
sprautunnar, sem gefin er sjö
mánuðum síðar, sé 90 af hundr-
aði. I sumum tilfellum, eins og t.
d. þegar alvarleg farsótt geisar,
getur stundum verið nauðsynlegt
að gefa fjórðu sprautuna.
Þrátt fyrir miklar birgðir af
bóluefni og endurteknar áskoran-
ir heilbrigðisyfirvalda til fóiks
um að gefa sig fram og láta
sprauta sig, hefur borið nokkuð
á andvaraleysi og kæruleysi í
þessu efni, auk þess sem það hef
ur oft af einhverjum ástæðum
ekki hirt um að fá allar þær
sprautur, sem tilskildar eru. Af-
leiðingin hefur orðið sú, eins og
fram kom í Bandaríkjunum í ár,
að mænuveikifaraldur hefur
breiðzt verulega út meðal fólks,
sem vanrækt hefur að gera nauð-
synlegar varúðarráðstafanir á
þeim tíma árs, sem mænuveikinn
ar verður venjulega vart. Þetta
er það, sem blasir við nú, þegar
læknar höfðu gert sér vonir um,
að mænuveikin væri á undan-
haldi eftir víðtækar bólusetning-
arherferðir.
Sá
Annað atriði, sem hér kemur
til greina, er, að mænuveiki hef-
ur brotizt út í þeim hlutum heims,
þar sem ekki er vitað til, að
hennar hafi orðið vart áður og
þar af leiðandi fáar eða engar
varúðarráðstafanir gerðar gegn
henni. Mænuveiki hefir t. d. færzt
í aukana í hitabeltislöndum, í
Asíu, Suður-Ameríku og Afríku
og í löndum Austur-Evrópu. Á
fjórða alþjóða þinginu, sem fjall-
aði um mænuveiki og haldið var
í Genf árið, 1957, sögðu tveir sér-
fræðingar álit sitt á þessum mál-
um.
Doktor Anthony M. Payne, er
starfaði við heilbrigðismálastofn-
un Sameinuðu þjóðanna, WHO,
áleit, að það sem talið væri aukn-
ing mænuveiki, væri í raun og
veru afleiðing betri sjúkdóms-
greininga. Doktor Jonas Salk var
hinsvegar á annarri skoðun. Hann
heldur því fram, að þetta sé
„menningarsjúkdómur.“: Heil-
Dr. Jonas Salk.
brigðari lifnaðarhættir og hvers
konar hreinlæti fer vaxandi með-
al almennings í þessum löndum
og dánartala barna fer lækkandi.
Jafnframt fjölgar þeim börnum,
sem ekki verða ónæm á unga-
aldri gegn margskonar sjúkdóm-
um.
Mesta athygli meðal vísinda-
laannanna, sem þarna voru saman
komnir frá 56 löndum, vakti
skýrslan um árangurinn af bólu-
efni dr. Salks. Áhrif þess komu
að þeirra dómi skýrast fram í
því, hve mjög hefur yfirleitt
dregið úr mænuveiki í Bandarikj-
unum, þar sem notkun bóluefnis
ins hefur verið víðtækust, og
sömuleiðis í Danmörku, Kanada,
Ástralíu og ísrael. Áður en þing-
inu Iauk, luku þeir allir upp ein-
um munni um, að það væri bæði
öruggt og áhrifamikið og stuðla
bæri að því, að það verði hand-
bært uni heim allan.
3á
Löngu áður en þetta þing var
haldið, hafði Bandaríkjastjórn
ekki aðeins veitt öllum þjóðum
aðgang að formúlu Salks, heldur
hafði hún jafnframt boðið öðrum
þjóðum aðstoð sína við fram-
leiðslu þeirra eigin bóluefna. Og
jafnskjótt og bóluefnabirgðirirn
ar voru orðnar nægar, hófu banda
rísk lyfjafyrirtæki að senda bólu
efnið í stórum stíl til þeirra landa,
sem höfðu beðið um það.
Fram að þessu hefur bóluefni
verið sent frá Bandarlkjunum
til rúmlega 90 landa, þar með
talin lönd handan járntjaldsins.
Það var í febrúar í fyrra, að ein
hver stærsta sendingin — þrjár
smálestir — var send til Búda-
pest, þar sem það var notað við
bólusetningu ungverskra barna.
í maí sl. vom sendir rúmlega
tvær milljónir skammta til heil-
brigðismálaráðuneytisins í Lund-
únum, og var það notað ásamt
brezku bóluefni í bólusetningar-
herferð um allt landið. í október
voru þrjór milljónir skammta
sendar loftleiðis til Varsjá í Pól-
landi. Þetta var fyrsta af mörg-
um ból..afnasendii.gum Bandarikj
anna til Póllands, en þar var það
notað til þess að bólusetja nokkr
ar milljónir pólskra barna í þeim
landshlutum, þar sem veikin var
skæð. Nokkrum mániuðum áður,
þ.e. í júlí, höfðu Bandaríkin auk
þess gefið bóluefni til þess að
bólusetja börn á nokkrum flóða-
svæðum í Póllandi. Það var ungl-
ingadeild ameríska Rauða kross-
ins, sem stóð fyrir þessari gjöf
til pólska Rauða krossins, og voru
þá sendir 11 þús. skammtar.
Allt mænuveikibóluefni er flutt
loftleiðis, og flugfélög hafa alltaf
látið slíka flutninga ganga fyrir
öðrum. Lyfjafyrirtæki geta látið
slíkar sendingar, bíða í mesta
lagi í þrjá daga. Af þessu leiðir,
að oftast er hægt að komast hjá
að frysta bóluefnið. Er því ekki
að furða, þó að flugfélögin stæri
sig af því að hafa flutt bóluefni
„ótal sinnum um gervallan heim
án þess að nokkuð af áhrifamætti
þess hafi farið forgörðum — eða
bóluefnið spillzt."
Mörg lönd, þar með talin Eng-
land, Norðurlönd, Frakkland og
Sovétríkin, hafa nú hafið fram-
leiðslu á eigin mænuveikisbólu-
efni, sem byggð eru á sömu for-
sendum og Salkbóluefnið banda-
ríska. Enda þótt þær tegundir
mænuveikiveira, sem notaðir
eru í þessu bóluefni, geti verið
mismunandi, eru veirurnar í
þeim öllum dauðar eins og í
Salkbóluefninu. Veirurnar eru
drepnar með kemiskum efnum og
valda síðan móteitri í líkamanum.
'Á
Margir mænuveikissérfræðing-
ar eru sannfærðir um, að bezta
bóluefnið, sem hægt væri að fá
gegn mænuveiki, þurfi að inni-
halda lifancli veirur. Þeir benda
á, að það ætti að vera ódýrara í
notkun og áhrifameira. Það gæti
þó haft þá hættu í för með sér,
að veirurnar í bóluefninu séu
ekki aðeins lifandi heldur valdi
þær sýkingu. Það er að segja bólu
efnið gæti valdið veikinni, sem
það á að varna. Miklar rannsókn
ir eru nú gerðar í því augnamiði
að veikja hina lifandi mænuveik
isveiru, svo að öruggt sé, að hún
myndi móteitur í líkamanum
gegn mænuveiki, en engin hætta
sé á, að hún valdi henni.
í Belgísku Kongó eru nú gerðar
tilraunir á sjúklingum með eina
tegund af slíku bóluefni, sem bú-
ið var til af doktor Hilary Kop-
rowski, er starfar við Wistarstofn
unina í Fíladelfíu í Bandaríkjun
um. Svo virðist sem það sé full-
komlega öruggt, og áhrifamáttur
þess er allt að því 100 prósent.
Annað svipað bóluefni, sem fram-
leitt var af doktor Álbert Sabine
við Cincinnatiháskóla í Ohio, er
nú reynt á nokkrum stöðum í
Bandaríkj unum með tiltölulega
góðum árangri. Þrátt fyrir þessar
niðurstöður munu mænuveiki-
sérfræðingar enn sem fyrr aðal-
lega treysta á Salkbóluefnið og
önnur svipuð, þar til rannsókn-
um með þessar nýju tegundir
bóluefna er lokið og þau hafa
verið prófuð.
Kirkjukór ar
halda samsön^
BÚÐARDAL, 7. apríl. — Síðastl.
sunnudag efndi kirkjukórasam-
band Dalaprófastsdæmis til sam-
söngs að Nesodda. Fjórir kórar
skemmtu þar með söng. Voru það
’Vorboðinn' í Laxárdal, kirkju-
kórar Hvammskirkju og Staðar-
fellskirkju og kirkjukór Saurbæj-
ar, en með honum voru tveir ein-
söngvarar, þau Guðbjörg Jóns-
dóttir í Stórholti og Ellert Hall-
dórsson á Saurhól. Að lokum
sungu allir kórarnir saman.
Söngstjóri var Magnús Jónsson
frá Kollafjarðarnesi, sem undan-
farið hefur æft þessa kóra á veg-
um söngmálastjóra. Söng kirkju.
kóranna var vel tekið. Formaður
kirkjukórasambandsins er Hall-
dór Þórðarson á Breiðabólstað.
Vegna þess hve veður var
slæmt hér á sunnudaginn, var að-
sónk að söngnum minni en búast
hefði mátt við. Hér er nú alhvít
jörð og snjór nokkur.
—E.