Morgunblaðið - 19.09.1959, Blaðsíða 9

Láugardagur 19. sept. 1959
ntoncrivPT aoib
G'isli Sveinsson skrifar:
Og svo eru það
Passíúsálmarnir
Og svo eru það Passíusálmarnir
SENN íer að líða að því, að Hík-
isútvarpið hugsi til undirbúnings
vetrardagskrárinnar, og kemur
þá væntanlega til greina flutn-
ingur Passíusálmanna á föstunni,
sem öðru hvoru hefur verið á
dagskrá undanfarið.
I»að hefur nú komið í ljós, síð-
an er síðast var stungið niður
penna um málið, að allmargir hér
og þar um landið hafa gert mér
orð um þetta efni, hvers þeir
minnist frá fyrri tíð o. s". frv. Eru
þetta vel fullorðnir menn og
greinargóðir, sem bæði muna
háttu þeirra, er áður lifðu, eða
hafa haft sagnir gamals fólks við
að styðjast. Ber þeim öllum,
hvaðanæva af landinu saman um
það, að fyrrum, meðan Passíu-
sálmarnir voru um hönd hafðir,
hafi þeir verið sungnir, þar sem
nokkur tök voru á því (og þá
sættu menn sig við ófullkom-
leikann) en hugvekjur, lesnar,
enda skilningur fólksins almennt
sá, að „sálma“ ætti yfirleitt að
syngja, en ekki lesa! Þetta hafa
svo sem engir vefengt og yfir-
leitt hafa menn rætt málið af
stillingu, svo sem vera ber (með
einni undantekningu þó, sem eigi
skal hér frekar farið út í).
Hér læt ég aðeins fýlgja með
vitnsburð tveggja valinkunnra
manna af Suðurlandi (auk þess,
sem áður hefur komið fram), sem
sé umsagnir frá Eyjólfi Eyjólfs-
syni hreppstjóra og sýslunefndar-
manni á Hnausum í Meðallandi
(70 ára) og Birni Runólfssyni
fyrrv. hreppstjóra og sýslunefnd-
armanni í Holti á Siðu (81 árs).
Umsögn Eyjólfs á Hnausum er
á þessa leið: „Um flutning Pass-
íusálmanna á heimilum hér áður,
er það að segja, að ekki er mér
kunnugt um annað en þeir væru
sungnir, þar sem þess var nokk-
ur kostur, og jafnvel þótt nærri
ómögulegt væri. — Óneitanlega
finnst mér flutningyr bundins
máls eins og sálma fara betur
að sungið sé af list, heldur en
lesið, og ég tala ekki um, þegar
í hlut eiga önnur eins verk og
Passíusálmarnir eru. Væri æski-
legt, ef takast mætti, að útvarpið
léti syngja þá. En ef það yrði,
sökum lengdar sálmanna ,aðeins í
útdrætti, þyrfti sá útdráttur að
veljast af smekkvísi. Athugandi
er og, hvort ekki er nokkuð seinl
farið með sálmana á kvöldin“ . ..
Stúdentaferð að
Gullfossi og Geysi
FERÐAÞJÓNUSTA stúdenta
hefur yfir að ráða nokkrum sæt-
um í stúdentaferð að Gullfossi
og Geysi á sunnudaginn kemur.
Ferð þessi verður farin til
þess að sýna hinum norrænu
stúdentum, sem hér dveljast við
nám í íslenzku máli og bók-
menntum, umrædda staði, og
verður Björn Þorsteinsson sagn-
fræðingur leiðsögumaður.
Þeir stúdentar, sem æskja að
taka þátt í förinni, eru beðnir
að setja sig í samband við Ferða
þjónustu stúdenta í dag eða á
morgun kl. 10-12 eða 2-4, sími
15959. Fargjaldi verður stillt
mjög í hóf.
TUNIS, 17. sept. — Ferhat Abbas
forsætisráðherra hinnar frjálsu
ríkisstjórnar Alsír, hefur enn
ekki látið uppi neitt álit á hinni
nýju stefnu deGaulle varðandi
framtíð Alsír. Hann segist ekki
munu gera það, fyrr en tími hef-
gefist til að hugleiða ræðu de
Gaulle vendilega.
Greinargerff Björns í Holti,
næsta ýtarleg, er á þessa lund:
,Það hefur talsvert verið rætt
og ritað um flutning Passíusáim-
anna í útvarpinu. Eins og kunn-
ugt er hafa þeir venjulega verið
lesnir, en ekki sungnir. Ýmsum
mun þykja það miður farið, og
verð ég að telja mig einn af þeim.
Er með því að lesa sálmana, en
ekki syngja þá, breytt út af þeirri
þjófflegu venju, sem viðhöfð var
á meðan þeir voru um hönd hafð-
ir í heimahúsum, að minnsta kosti
þar sem ég hafði eigin kynni af
og heyrði um talað annars staðar
frá. — Á unglingsárum mínum
og allt fram að aldamótum voru
Passíusálmarnir alltaf um hönd
hafðir á hverju kvöldi um föst-
una hér á heimilinu, ásamt hug-
vekjum, sem munu oftast hafa
verið Péturshugvekjur. Fór at
höfnin fram í vökulokin. Voru
sálmarnir alltaf sungnir, en ekki
lesnir, nema að sérstök atvik
lægju til. Móðir mín var söng
hneigð og hafði góða söngrödd og
varð því hennar hlutverk að
vera forsöngvari Allir sungu
með, bæði konur og karlar, sem
nokkra hneigð höfðu til þess. Það
ikom fyrir að enginn vildi taka
forsönginn að sér, þegar móðir
mín var ekki heima, sem fynr
kom, því að hún var yfirsetu-
kona (ljósmóðir). Las þá faðir
minn sálminn. Hann var ekki
söngvinn og tók því ekki þátt
í söngnum og var ég og er með
sama marki brenndur. Á öðrum
heimilum hér í sveit — Síðu og
Landbroti, þar sem ég kynntist
sérstaklega, var sami háttur
hafður á að sálmarnir voru
sungnir. Og mun óhætt að halda
því fram, að svo hafi víðast hvar
ef ekki alls staðar, verið hér og
í nærliggjandi sveitum, eftir þv
sem ég heyrði umtalað. Kona
mín, sem á unglingsárum var til
heimilis í Norðurhjáleigu í Álfta
veri hjá Jóni Andréssyni hrepp-
stjóra og í Búlandsseli í Skaft
ártungu og síðast (uppkomin)
Skál segir mér, að kvöldlestrar
um föstuna, hafi alltaf farið fram
á öllum þessum báejum og hafi
sálmarnir alltaf veriff sungnir
Sama hafði og verið í Svarta
núpi (næsti bær við Búlandssel)
Eftir því, sem ég fékk vitneskju
um, bæði hjá útvarpsmönnum og
á annan hátt, verð ég að álykta
að eins hafi verið farið að í ýms
um öðrum héruðum.
Að sjálfsögðu má búast við að
söngurinn hafi ekki alltaf farið
fram eftir listarinnar reglum
þátíðar og nútímaskilningi. En
fólk kunni þó að meta, hvort vel
eða laklega var sungið, eftir þá
tíðar hætti. Heyrði ég oft talað
um, að þesst”ög þessi væri „sæmi-
legur“ söngmaður, „góður“ söng-
maður, „lista“-söngmaður o. s.
frv.
Ég er í engum vafa um það, að
þessar föstu-heimilisathafnir
höfðu göfgandi og bætandi áhrif
á fólk — unga og gamla. — Sá
háttur var sem kunnugt er hafður
á heimilunum, að lesnar voru
sögur og önnur rit á kvöldvökun-
um. Á eftir lestrinum fóru oft
fram samræður um efni það, sem
lesið var. Sama fór og stundurn
fram eftir föstuhúslesturinn Varð
það til að glæða hugsun og skim-
ing fólksins, svo að það tileiknaði
sér efnið betur. Allt það, sem
hvetur mann til að hugsa og
skilja verður að teljast meðal í
menningaráttina.
Sjálfboðaliðar óskast
til starfa í Þórsmörk
lesnir og stundum ágætlega, þó
er það ekki nema svipur hjá sjón
að hlýða á þá, á móts við það
pegar þeir eru vel sungnir og
menn hafa textann í hendi, til að
fylgjast vel með, því að færri
munu nú vera en áður var, sem
kunna sálmana utanbókar. Ég
geri ekki ráð fyrir að hver sálm-
ur verði sunginn í heild í hvert
sinn. En ætla má að tök séu á
að velja það úr þeim hverju sinni
sem bezt á við og jafnvel hafa
áraskipti á því, svo að fólk fái
að halda kynni þeirra allra.
Að lokum vil ég taka það fram
— sepi þó þarf varla svo sjálf-
sagt sem það er — að athöfninni
sé haldið í hinu gamla, þjóðlega
formi, sem sé að hugvekja sé les-
in. í því sambandi vil ég minn-
ast á, hvort ekki er athugandi
að stofna til nýrra föustuhug-
vekja. Ætti að vera tök á því nú,
þyrfti ekki að útrýma þeim
gömlu fyrir það“. —
SKÓGRÆKT ARST J ÓRI, Hákon
Bjarnason, skýrði blöðunum frá
því í gærdag, að sér hefðu bor-
izt fregnir, sem staðfestar hafi
verið með ljósmyndum, um mjög
slæma umgengni fólks inni í Þórs
mörk. Sýndu myndirnar að tjald-
búðafólk hafði sýnt fádæma sóða-
skap í einum eftirsóttasta tjald-
staðnum, í svonefndum Húsadal.
Það var Snorri Karlsson, skrif-
stofumaður hjá tollstjóra, er
færði skógræktarstjóra fregn
þessa og ljósmyndirnar. — Kvað
skógræktarstjóri sig vita með
vissu að þetta hefði gerzt eftir
verzlunarmannahelgina, því þá
hafi tjaldbúðafólk sýnt mjög
góða umgengni í Mörkinni.
Verður efnt til ferðar sjálf-
boðaliða austur í Þórsmörk, fyrir
tilstilli Snorra Karlssonar og
Jóns Bjamasonar, fréttaritstjóra
Þjóðviljans, í dag til þess að
hreinsa burtu draslið í Húsa-
dal. Hefðu Norðurleiðir, Skarp-
héðinn Eyþórsson, boðið aðstoff
sína og leggur fyrirtækið til far-
kostinn undir sjálfboðaliðana. —
Kvað Hákon Skógræktina ver»
mönnum þessum þakkláta, «n
Þórsmörk væri undir umsjá Skój
ræktarinnar. Kvað Hákon brýn«
nauðsyn bera til að hið opinbera
leggði fram fé til þess að búa i
haginn fyrir tjaldbúðafólk.
Þetta verður ánægjuferð, sagði
Hákon, og fólkinu séð fyrir gist
ingu í Skagfjörðsskála Ferðafé-
lagsins, svo það þarf aðeins að
taka með sér hvílupoka og nest-
issnarl.
Sjálfboðaliðarnir leggja af stað
úr bænum kl. 2 í dag og verða 1
hópnum 27 manns en þrisvar
sinnum fleiri höfðu gefið sig
fram til starfa.
«0
/ i,
orrœnn ráðherrafund-
ur um félagsmál
Sé haldið áfram með flutning
Passíusálmanna í útvarpinu —
sem ég tel sjálfsagt að sé gert,
þá umfram allt látiff syngja þá.
Þó að sálmarnir séu sæmilega
Mallorca
— eyjan sem
erfitt er oð
yfirgefa
NÚ líður að þeim tíma, er ferða-
menn frá hinum norðlægari lönd
um fjölmenna til Mallorca og
lengja þannig sumarið um nokkra
daga. Auk þess að vera rómuð
fyrir gott loftslag, er eyjan líka
mjög fögur og þar er margt sögu-
legraminja.Það er athyglisvert við
sögu eyjarinnar, sem er að vísu
borin saman við sögu margra ann
ara staða ekki sérlega viðburða-
rík, að þrír innrásarherir, sem
hertekið hafa eyjuna, hafa allir
sezt par að og gerzt heimamenri.
Rómverjar voru fyrstir til þess
að hernema Mallorca. Þeir reistu
borgir og aðalstöðvar þeirra voru
í nágrenni við Alcudia. Árið '901
hernámu Arabar Mallorca. Þeír
hófu þegar miklar framkvæmd-
ir á eyjunni og komu upp fuli-
komnu vatnsveitukerfi, svo full-
komnu að litlu hefur verið við
það bætt síðan. Hagur Mallorka
tók mjög að blómgast eftir að
Palma, núverandi höfuðborg var
gerð að verzlunarmiðstöð. Áður
höfðu borgir verið byggðar nokk
uð uppi í landinu af ótta við árás-
ir sjóræningja. Palma stóð með
miklum blóma undir stjórn Ar-
aba og var nógu sterk hern-
aðarlega til þess að bjóða sjó-
ræningjum byrginn.
Árið 1229 gekk James I. kon-
ungur, sem hafði aðsetur í Barce
lona, á land á Mallorca og hélt
með her manns til Palma. Er
hann steig á land strengdi hann
þess heit, að reita skeggið af
kalífanum sem réð ríkjum á
eynni. Það hefur löngum verið
sagt um íbúa Mallorca að þeir
vildu miklu heldur liggja í fjör-
unni og horfa á bláar öldur Mið-
jarðarhafsins brotna við sand, en
að standa í mannvígum og hern-
NORRÆNN ráðherrafundur um
félagsinál var haldinn í Fevik við
Arendal í Suður-Noregi dagana
7.—9. sept. sl. Félagsmálaráð-
herra fslands, hr. Friðjón Skarp-
héðinsson gat ekki komið því við
að sækja fundirfn, en Haraldur
Guðmundsson sendiherra í Oslo
og Jón S. Olafsson fulitrúi í fé-
lagsmálaráðuneytinu . mættu þar
fyrir íslands hönd. Alls sátu fund
þennan 43 manns. Fyrir fundinn
voru lagðar skýrsiur um þróun
félagsmála á Norðurlöndum und-
anfarin tvö ár svo og skýrslur
nefnda er starfað hafa að ein-
stökum málum milli funda.
Aðalmál fundarins voru annars
nýjustu aðferðir við meðhöndlun
áfepgissjúklinga, reglur um elli-
lífeyrisgreiðslur og lífeyri til eft-
irlifenda.
Þá var á fundinum undirritað-
ur Norðurlandasamningur um
viðurkenningu á iðgjalda- og
starfstíma fyrir menn, sem tryggð
ir eru gegn atvinnuleysi og flytj-
ast milli ríkja, en þessi samning
ur er til mikilla hagsbóta fyrir
þá, sem flytjast milli atvinnu-
leysistrygginga hinna einstöku
aðildarríkja.
Ákveðið var að skipa nefndir
til þess að vinna að athugun ein-
stakra vandamála í samstarfi
Norðurlanda á sviði félagsmála,
einkum varðandi framkvæmd áð-
ur gerðs samnings um félagslegt
öryggi. Atriði þau, sem hér um
ræðir, varða einkum lífeyris-
greiðslur erlendis, biðtíma í sam
bandi við elli- og örorkulífeyris-
greiðslur og meðlagsgreiðslur.
Fundarmönnum var gefinn
kostur á því að sjá ýmsar stofn.
anir, svo sem barnaheimili,
drykkjumannahæli og elliheim-
ili.
aði. í þetta sinn fór líka svo, að
James I. hertók eyjuna án telj-
andi mótstöðu og í stað þess að
fara eftir þeirra tíma fordæmum
og hengja kalífann, gerði James
I. hann að æðsta ráðgjafa stn-
um og bezta vini. Það fór eins
fyrir James I. og fyrirrennurum
hans, hann fór aldrei aftur til
lands. Mallorka varð undir hans
stjórn miðstöð siglinga og verzl-
unar við Miðjarðarhaf. Skipa-
stóll eyjarskeggja var þegar
mestur var, 300 stór og 600 minm
kaupskip og 30 þúsund sjómenn
voru skráðir í Palma einni.
Enn í dag er Mallorca fjölsótt-
ur saður, en ekki vegna verzl-
unar heldur er hún í dag paradís
ferðamanna. Skip koma þangað
frá mörgum höfnum á Miðjarð-
arhafsströndinn.i og flugvéiar
lenda á flugvellinum við Palma.
Gestrisni eyjarskeggja er rómuð,
3vo og ráðvendni þeirra. Það
:r í frásögur fært, að aldrei
íafi það komið fyrir að leigu-
oílstjóri hefði ranglega fé af
ferðamanni.
Sem að líkum lætur á stað,
sem jafneftirsóttur er af ferða
nönnum, eru margir góðir
skemmtistaðir í Paima og ná-
jrenni. Margir eru undir ber-
um himni, enda loftslag sér-
staklega milt og hlýtt.
í nágrenni Palma eru bað-
strendur, mikið notaðar af
dvalargestum. Á flestum
þeirra eru veitingastaðir og er
til siðs, að fólk taki með sér
nestispakka, en kaupi drykki
á veitingastöðum. Á næstunni
ráðgera Ferðaskrifstofa ríkis-
ins, Ferðaskrifstofan Saga og
Flugfélag íslands ferðir til
Mallorca.
— Sv. S.