Morgunblaðið - 23.09.1959, Page 13

Miðvikudagur 23. sept. 1959
MORCVNBT/AÐIÐ
13
Hagiiús Víglundsson, ræðSsmaður:
pánverja
og íslend
Þau voru megSnsfoð efnahagslegs sjáSfstæðis
Islendinga á fyrsfa fjórðurcgi 20. aldar
ÍSLENDINGAR, eins og raunar
margar smáþjóðir aðrar, byggja
kröfur sínar um rétt til að lifa
sem sjálfstæð þjóð fyrst og
fremst á sögulegum rökum. Og
á sama hátt og staðreyndir sög-
unnar standa vörð um pólitískt
sjálfstæði okkar, eru hefðbundin
viðskipti við vinveittar þjóðir
forsenda sjálfstæðra utanríkis-
viðskipta. Án sæmilega öruggrar
efnahagsafkomu, hvílir- hið póli-
tíska sjálfstæði okkar íslendinga
í höndum annarra en íslendinga
sjálfra. Arðurinn af þesum við-
skiptum hafði runnið nær óskipt-
ur til eflingar efnahagslífi fram-
andi þjóða. Og viðskiptaböndin,
einnig til fiskverzlunar, voru í
höndum útlendra manna. Hér
hlutum við því að byggja frá
grunni. Hinnar ungu og lítt
reyndu íslenzku verzlunarstéttar
beið nú það vandasama hlutverk,
að renna stoðum undir, bein og
milliliðalaus sambönd við kaup-
hagslega aðstöðu sína með því að
koma á beinum og óháðum utan-
ríkisviðskiptum.
Þessar athuganir, sem byggðar
voru á íslenzkum hagskýrslum,
og öðrum heimildum, leiddu í
ijós, að á ofangreindu tímabili
höfðu Spánverjar keypt 27,4
prósent af útflutningsafurðum
íslands að meðaltali, og nær ein-
göngu saltfisk. Og fyrir þessi
miklu viðskipti greiddu Spán-
verjar að 6/7 hlutum með frjáls-
um gjaldeyri, er var íslendingum
nauðsynlegur til að standa undir
alhliða uppbyggingu atvinnuveg-
anna, einkum sjávarútvegsins,
enda voru þá miklar framfaiir
hjá þeim atvinnuvegi, og mikil
Fyrri grein
x$x§>^x$><$x$><$><$x$x§x$x^^><$x^<$><$>^*§><^<$><$><^i
bjartsýni ríkjandi um málefni
hans. Þessi ár má með fullum
rétti nefna hið fyrra nýsköpunar-
tímabil íslenzks sjávarútvegs. Sið
ara nýsköpunartímabilið stóð
yfir á árunum þegar eftir síðari
heimsstyrjöldina. — Fyrir aðeiris
1/7 hlutann af verðmæti útflutn-
ingsins til 'Spánar keyptum við
spánskar vörur, svo þessi við-
skipti voru íslendingum eins hag-
stæð og frekast varð á kosið.
Islenzki fiskurinn, „el bacalao
islandés", varð sérlega eftirsótt-
Magnús Víglundsson
ur á Spáni, enda vönduðu fs-
lendingar þessa framleiðslu eftir
föngum. Enn þann dag í dag býr
hér að fyrstu gerð, og íslenzki
saltfiskurinn þykir hin mesta
gæðavara þar syðra.
★
íslenzkum stjórnarvöldum var
jafnan fullljóst mikilvægi þess,
að hin umfangsmiklu viðskipti
okkar við Spán færu vel úr
hendi. Því var það, að fyrsti op-
inberi sendimaðurinn sem hið
fullvalda ísland átti erlendis,
annar en sendiherrann í Kaup-
mannahöfn, hafði aðsetur einmitt
á Spáni. Skyldi hann gæta hags-
muna okkar þar, og annars stað-
ar í Suðurlöndum.
Það var okkur mikil gæfa, að
mikilhæfir menn völdust í þessa
trúnaðarstöðu íslands á Spáni.
Fyrstur gegndi þessu embætti
Gunnar Egilsson, þá Helgi Guð-
mundsson, síðar bankastjóri Út-
vegsbanka íslands, og loks dr.
Helgi P. Briem, núverandi am-
bassador fslands í Bonn. Dr.
Helgi gegndi þessu embætti á
þeim árum, sem ég dvaldi á
Spáni, og kynntist ég því af eigin
sjón og raun ríkum áhuga hans
fyrir að treysta sem varanlegast
samband Spánar og fslands. Síð-
asta áratuginn hefur svo Þórður
Albertsson haft fast aðsetur á
Spáni sem fulltrúi íslenzkra salt-
íiskútflytjenda.
Ég vil og geta þess, að hinn
dugmikli og mikilsvirti fulltrúi
íslands í Vesturheimi, Thor
Thors, ambassador í Washington,
dvaldi árlangt á Spáni (1927/28),
en hann var þá framkvæmda-
stjóri „Kveldúlfs", er um þær
mundir var stærsta og svipmesta
atvinnufyrirtæki á íslandi, og
stærsti útflytjandi saltfisks tii
Spánar. Þann tíma, er Thor Thors
dvaldi á Spáni, notaði hann til
að kynna sér sem bezt viðskipta-
mál Spánverja og íslendinga, og
til að afla sér staðgóðrar þekk-
ingar á spánskri tungu. Mun sú
þekking hafa komið honum að
góðu liði síðar, er í hlut hans hef-
ur komið að fara með umboð ís-
lands hjá spönskumælandi þjóð-
um í Vesturálfu.
★
Styrjöldin á Spáni árin 1936 til
1939, og síðari heimsstyrjöldin
1939 til 1945, varð óhjákvæmi-
lega til þess, að koma í veg fyrir
eðlileg viðskipti fslands og Spán-
ar. Það er ekki fyrr en á árunum
1948/1949, sem þráðurinn er tek-
inn upp að nýju, og þá, sem áður,
voru Spánverjar fúsir að eiga
skipti við íslendinga.
Viðhorfið var þó breytt að því
leyti, að nú gátu Spánverjar ekki
innt af höndum greiðslur fyrir
íslenzka saltfiskinn með frjálsum
gjaldeyri, eins og jafnan fyrr,
heldur hlaut greiðsla að fara
fram í framleiðsluvörum Spánar.
Þetta reyndist þó ekki því til
fyrirstöðu, að viðskipti gætu tek-
izt, og íslenzkir kaupsýslumenn
leystu greiðlega vandann, svo
sem oftlega áður þegar íslenzk
utanríkisverzlun hefur verið
flutt milli landa fyrirvaralítið, og
öfluðu nú á skömmum tíma Áð-
tækra viðskiptasambanda á
Spáni. Hófst nú innflutningur á
ýmsum vörum þaðan, svo sem
ávöxtum, nýjum, þurrkuðum og
niðursoðnum, vefnaðarvörum,
skófatnaði, korki til fiskineta og
til einangrunar húsa, vínum
o. m. fl. — Og íslenzki saltfiskur-
inn kom að nýju á borð Spán-
verja.
Þessi viðskipti, sem hófust ár-
ið 1949, eða þar um bil, þróuðust
með öruggum og eðlilegum hætti.
Spánverjar stóðu í einu og öllu
við gerða viðskiptasamninga, og
«_ Framh. á bls. 19.
Meðan á sýningunni í Barcelona stóff, var hátí'fflegur haldinn
sérstakur „Færeyjadagur", og sýnir myndin færeyskar stúlk-
ur í þjóffbúningi kynna framleiðslu heimalands síns.
ekki á nægilega traustum grunni.
Og almennt skilja fslendingar
vel, að þeim er um fram allt nauð
synlegt að treysta samstarfið við
þær þjóðir, sem þeir hafa um
langan aldur átt vinsamleg og
traust skipti við, jafnhliða því,
að hafa vakandi auga á möguleik
unum til öflunar nýrra markaða.
í þessarri grein verður í stórum
dráttum rætt um verzlunaryið-
skipti Spánverja og íslendinga,
eins og þau eru mér kunn og
koma mér fyrir sjónir. í annan.
grein mun ég svo víkja að menn-
ingarlegum samskiptum þessarra
þjóða.
★
Er íslendingar hófu sjálfstæðis
baráttu sína með fullum þunga
á síðari hluta 19. aldar, var for-
ráðamönnum þjóðarinnar, og þá
fyrst og fremst Jóni Sigurðssyni,
fullljós nauðsyn þess, að lands-
menn næðu sjálfir að byggja upp
sín eigin utanríkisviðskipti. Póii-
tískt sjálfsforræði og efnahags-
legt sjálfstæði hlytu að fylgjast
að.
Utanrikisverzlunin hafði um
nær sex hundruð ára bil verið
endur íslenzkra útflutnings sf-
urða, og þá fyrst og fremst salt-
fisksins, er var þá, og lengi síðan,
stærsti liður útflutningsins.
★
Spánverjar voru meðal hinna
fyrstu, sem íslenzkir fiskkaup-
menn leituðu til, og a. m. k. tveim
tugum ára áður en fyrsta íslenzka
heildverzlunin var formlega stofn
uð laust eftir síðustu aldamót, ■
höfðu dugmiklir íslenzkir út-
gerðarmenn hafið bein viðskipti
við Spánverja. Sala íslenzkra af-
urða til Spánar var þannig í önd-
verðu nátengd baráttu íslend-
inga fyrir óháðri utanríkisverzl-
un.
Umfang þessarra viðskipta varð
brátt mikið, enda leið ekki á
löngu þar til þau voru orðin einn
sterkasti þátturinn í utanríkis-
viðskiptum þjóðarinnar. Fyrir
röskum áratug birti ég í dagblað-
inu „Vísi“ niðurstöður athugun-
ar, er ég gerði um viðskipti ís-
lands og Spánar um aldarfjórð-
ungs skeið, árin 1911 til 1935. En
það var einmitt á þessu tímabih.
sem fslendingar gerðu hvað
stærst átak til að treysta efna-
Feneyjar
FENEYJUM í september 1959.
„Kæru landar.
Erum hérna niðri og langar
til að heilsa upp á ykkur“.
Þetta stóð á nafnspjaldi, sem
þjónustusveinn kom með upp
á herbergi okkar hjónanna í
gistihúsi í Feneyjum.
Við flýttum okkur niður og
hittum þar Eggert Stefánsson
og konuna hans.
Svo einkennilega vildi til
að við bjuggum þarna sam-
tímis í sama gistihúsinu.
Eggert var glaður og gest-
risinn að vanda.
— Ég frétti í gær, sagði
hann ,að þið væruð komin
hingað ,en mér tókst ekki að
hafa upp á ykkur. Það hefði
glatt okkur, ef þið hefðuð
getað verið gestir okkar, það
var nefnilega brúðkaupsdagur
inn okkar í gær og við héld-
um upp á hann héma í Fen-
eyjum. Það eru liðin 39 ár frá
því við giftumst.
Samtalið barst að bók
Eggerts: Bergmál Ítalíu. Hún
hefur vakið mikla eftirtekt á
Ítalíu og hlotið mjög vinsam-
leg ummæli í mörgum blöðum
þar í landi, t.d. í stórblöðun-
um „II Popolo" í Rómaborg
og „Corriere della Sera“ í
Milanó. Finnst blöðunum, að
Eggert hafi unnið stórvirki með
þessari bók.
— Það er búið að þýða for-
málann og ýmsa kafla úr henni
á ítölsku ,segir Eggert, og er ver-
ið að þýða meira. Það gleður mig
mjög, hve ágætlega henni hefur
verið tekið. T.d. get ég sagt yður
að borgarstjórinn í Vicenza þakk
aði mér fyrir bókina og lét í ljósi
ósk um að kynnast íslandi. Hún
hefur líka gert að verkum, að
ítölsk blöð hafa beðið mig um
greinar og upplýsingar um ís-
land.
Eitt af blöðunum héma í Fen-
eyjum, sem skrifaði um bókina
mína, minntist um leið á hand-
ritamálið. Skrifaði blaðið um
það af miklum skilningi og vin-
sem í garð okkar. ítalir eiga, sem
kunnugt er í mörgum löndum
listaverk, sem frá þeim hafa ver-
ið tekin og sem þeim væri kært
um að fá aftur.
— Hvað segja ítalir um land-
helgisdeilu okkar við Breta?
— ítalska ríkisstjórnin er and-
vig tólf mílna landhelgi.
En ítalskur almenningur hlær
að Bretum, sem senda herskip á
móti smáþjóð. Um leið eru menn
hérna hrifnir af íslenzku sjó-
mönnum og dást af þeim hetju-
skap, sem íslendingar sýna með
því að leggja út í stríð við 50
milljóna þjóð, til þess að verja
réttindi sín.
Eggert er við góða heilsu. Þau
hjónin eiga heima í Schio í hérað-
inu Veneto tæpléga 100 km. frá
Feneyjum. í lok þessa mánaðar
fara þau líklega til Rómaborgar
og verða þar mestallan veturinn.
Páll Jónsson.