Morgunblaðið - 03.11.1959, Qupperneq 11

Morgunblaðið - 03.11.1959, Qupperneq 11
Þriðjudafrur 3. nóv. 1959 MORCTJrVfíJ.JfílÐ 11 Kristmann Guðmundsson skrifar um BÓKMENNTIR Enno syng várnatti. Dikt i utval. Eftir TÓMAS GUÐMUNDSSON Ivar Orgland þýddi. Fonna Forlag, Oslo. NORSKI sendikennarinn við Há- skólann, Ivar Orgland, er ekki einungis vel að sér í íslenzku, heldur snillingur á því tungumáli, er nýnorska nefnist meðal vor, en „landsmál“ í Noregi. Sjálfur hefur hann gefið út tvær ljóða- bækur á þeirri tungu, og er hin Tómas Guðmundsson síðari nýkomin út í haust. En það sem oss skiptir meiru er að hann hefur þýtt Ijóðasöfn eftir þrjá af óðsnillingum vorum hér á ísaláði, þá Davíð Stefánsson, Stefán frá Hvítadal, og nú sein- ast Tómas Guðmundsson. Bók Tómasar heitir á landmál inu „Enno syng várnatti". Fylgir hann henni úr garði með allýtar- legum og greinargóðum formála, þar sem hann í byrjun gerir nokk urn samanburð á þeim þremur sem að ofan eru nefndir, en segir síðan í stuttu máli frá ævi Tóm- asar og þeim aðstæðum er hann átti við að búa einkum menningar lega. Bendir hann með réttu á glæsimensku Tómasar og aristó- kratist viðhorf hans til umhverf- is síns og verkefna sinna. Eru margar athugasemdir hans í sam anburði skáldanna mjög athyglis verðar og sýna að glöggt er gests augað. Hann bendir á vissan skyldleika Tómasar við önnur skáld, t.d. wildenway, en tekur þó fram, sem vera ber, að þar sé ekki um neina eftiröpun að ræða, — enda verður að segjast, að Tómas Guðmundsson er meiri andans jöfur en Hermann Wilden wey, — þetta eru orð mín en ekki Orglands. Þessu næst rekur Orgland í stuttu en ljósu máli skáldskap Tómasar frá byrjunarbókinni allt fram til „Fljótsins helga“, alloft með hliðsjón af hinum tveimur, er hann hefur áður þýtt eftir. Skemmtileg er athugun hans á notkun þeirra kollega á bókstöf- unum „æ“ og „ó“, en hún segir einmitt skrambans mikið um þá alla Einnig er gaman að „lita- rannsókn“ hans -— t.d. hversu oft Stefán notar gull og gyllt og rautt, Davíð svart og blátt, hvítt grænt og grátt, en Tómas blátt, hvítt og silfrað. Ég hygg að Org- land sé einna fyrstur gagnrýn- anda á Norðurlöndum til að nota þessa litagreiningu á skáld og verk þeirra, og hún er athyglis- verð, þó kannski sé hún ekki ör- uggur mælikvarði á viðhorfi skálda til verkefnis þeirra og um hverfis. En ég er ekki sammála Org- land er hann segir að Tómas Guð mundsson sé „blodfattigare" held ur en Stefán og Davíð af þeim ástæðum að hann noti aldrei rautt. Og ég er ekki viss um að meira beri á útlendum áhrifum í skáldskap Tómasar heldur en til dæmis hjá Stefáni frá Hvítadal. Að vísu er ég ekki vel lesin í Ijóðum Stefáns, en mig rámar í að þau minni nokkuð á norskan ljóðaskáldskap, t.d. Kvæði Sivle. En yfirleitt finnst mér gagnrýni Ivars Orgland athyglisverð og skemmtileg. Samanburðurinn á Tómasi og Olaf Bull er skarplega gerður. En ég fæ ekki skilið hvernig í ósköpunum ljóðskáldið Tómas Guðmundsson getur minnt þýð- anda hans á norska rithöfundinn Johan Borgen! Enga tvo menn þekki ég ólíkari, ef dæma á þá eftir verkum þeirra. Eins og áður er sagt er formáli Ivar Orglands fjörlega og skemmtilega ritaður enda hefur hann vakið athygli á Tómasi og íslenzkri ljóðagerð yfirleitt í heimalandi þýðandans. Þá er að líta á ljóðaþýðingarn- ar sjálfar: Þeim fslendingum sem óvanir eru að lesa nýnorsku, mun vafa laust í fyrstu falla nokkuð fyrir brjóst hversu lík málin eru, svo að ósjaldan líta nýnorskar setn- ingar út sem afbökun á íslenzku. En þegar komið er yfir þennan þröskuld, bíður lesandans þ.e.a.s. þeirra sem unna góðri ljóðagerð, fersk og sjaldgæf listnautn. Þetta tugumál er nefnilega hreint og ó- flekkað af meðferð margra kyn- slóða, eins og flest mál eru ann- ars. Og í rauninni skrifa engin Ivar Orgland tvö skáld það eins. Nýnorskan getur verið ljót og einkum ó- smekkleg, ef illa er með hana farið, því hún hefur nýlega verið soðin upp úr málýskum sem sum- ar hverjar eru ekki nein „menn- ingarmál“. Aftur á móti verður hún í höndum þeirra, sem hafa ríka máltilfinningu og smekk og kunna með þetta vandasama en skemmtilega hljóðfæri að fara, „thing of beauty". Olav Aukrust, Olav Duun og Tarjei Ves&s t.d. skrifa slíkt mál að sönn unun er að lesa það, jafnvel þótt þeir væru ekki eins mikil skáld og þeir eru! Og það skal sagt Ivar Orgland til verðugs hróss, að landsmálið fær töfrandi lit í meðferð hans; stundum gerist hann blátt áfram ófreskur í kunn áttu sinni og þessi málsnild ein væri honum nóg til framdráttar á skáldaþingi. En auk þess er hann ljóðasmiður góður, í stöð- ugri framför og má vel merkja það einnig á þýðingum hans. Því skal ekki leynt að ég hefði frek- ar kosið að sjá snilldarverk Tóm- asar Guðmundssonar þýdd á hið fagurþjálfaða bókmenntamál, rík isnorskuna, og þá helzt á grund- velli fegursta talmáls í Noregi, þess sem notað er í vesturhluta Oslo-borgar. En Orgland hefur raunverulega hreinsað sig af þeirri þraut að þýða verk þess manns er mýkstum höndum fer um íslenzka tungu í dag, á mál hins ferska blævar í sveitum Nor- egs: nýnorskuna, og gert það svo vel að ég held að mér sé óhætt að segja að það afrek hans muni ekki gleymast í bókmenntasögu Noregs, þó þar sé frá mörgu stóru að segja. — Fyrsta kvæðið er': „Um sundin blá“, og þar, en aðeins það eina sinn, hefur þýðandinn farið fram úr skáldinu sjálfu. Síðar þegar skáldið stækkar og hækkar verður þýðandanum auð- sjáanlega erfiðara fyrir, þótt hann komist oftast mjög vel frá verki. „Gamalt ljóð“ er ágætlega þýtt svo að hart nær er náð frum- tekstanum, sama má segja um: „Frá liðnu vori“. Þegar frá byrj- un nær þýðandinn alloft hinum óviðjafnanlega snjalla einfaldleik orða og hendinga sem kannski framar öðru einkennir skáldskap Tómasar. Alloft tekst Orgland að þýða erindin nálega orði til orðs — og með orðum sem líkjast svo ís- lenzku að lesandann hlýtur að reka í rogastans. Gott dæmi um þetta er fyrsta versið í „Hanna litla“ ég get ekki staðizt þá freist ingu að ilfæra það hér á báðum málum: Hanna lila! Hanna litla! Heyrirðu ekki vorið kalla? Sérðu ekki sólskinshafið silfurtært um bæinn falla? Það er líkt og ljúfur söngur líði inn um hjarta mitt, ljúfur söngur æsku og ástar, er ég heyri nafnið þitt! Vesle Hanna! Vesle Hanna! Höyrer du ikkje váren kalla? Ser du ikkje solskinshavet klárt som sylv om byen falla? Det er líksom ljuve songen ströymer enn om hjarta mitt, ljuve elskhugs-, ungdomssongen n&r eg höyrer namnet ditt. Þannig tekst þýðandanum all- víða að endurskapa nálega í sömu orðum á nýnorskunni allmargar hendingar og erindi, þó að stund- um verði hann að vikja frá, eins og t.d. í byrjun á „Japönsku Lítið einbýlishús ásamt 2000 ferm. lóð sem liggur að sjó í Kópavogs- kaupstað til sölu. Útborgun 70 þúsund kr. IMýja Fasteignasalan Bcmkastræti 7. Sími 24300 og kl. 7,30 til 8,30 e.h. 18546 5 kerbergja íbúðarhæð 130 ferm. í góðu ástandi í steinhúsi á hitaveitu- svæði í Austurbænum. Söluveio kr. 400 þús. Nýja Fasteignasaian Bankastræti 7. Sími 24300 og kl. 7,30—8,30 e.h. Sími 18546 ljóði“. Siðasta hendingin í því kvæði er aftur á móti rakin orð fyrir orð, — með orðum sem hljóma eins og þýða hið sama! Því ber ekki að neita að sum af fegurstu meistaraverkum Tóm asar eins og t.d. „Jón Thorodd- sen“, og „Fyrir átta árum“ — þar er síðasta erindið all miklu lakara en frumtekstinn, — eru ekki nálægt því eins góð í þýð- ingunni, og er þess varla von því að eins og alli vita sem nokkuð hafa um slíka hluti hugsað er í rauninni ómögulegt að þýða meistaraleg ljóð svo að þau missi ekkert, þó einstaka sinnum hafi það að vísu tekizt. — „Austur- stræti" þykir mér vel útlagt og nær þýðandinn þar víðast þeim þokka sem lesandanum verður ó- gleymanlegastur við lestur kvæð- isins. „Boðun Maríu“ er og meist- aralega þýtt kvæði sömuleðis hið fagra og fíngerða: „Haustnótt“. „Þegar ég praktíseraði" hefur einnig náðzt mjög lítið skaddað yfir á nýnorskuna. „Ljóð um unga konu frá Súd- an“ er og hið bezta þýtt, því að hinn sérkennilegi tónn Tómasar kemur þar vel fram. — Snildar- ljóðið „Þjóðvísa" hefur ekki sloppið eins vel; fyrstu tvö erind- in eru dálítið slöpp, en síðan nær þýðandinn sér á strik og því bet- ur sem lengra líður á kvæðið, t.d. er síðasta vísan alveg ágæt. Það er vandfarið með „Ljóð um unga stúlku sem háttar“, en það er raunar ein af beztu þýð- ingunum og tekst Orgland þar verulega upp. — Stemingunni í „Haust" er vel haldið til skila. „Enn syngur vornóttin“ er mjög vel þýtt og blæ kvæðisins „Svefn rof“ er prýðilega náð, þótt breitt sé nokkuð frá orðalagi sem oft ber nauðsyn til í slíkum þýðing- um. Að lokum er „Fljótið helga'*. Það er auðvitað erfitt viðureign- ar til þýðingar, í því nær skáld- snilld Tómasar hátt, og það verð- ur að segja að Orgland hefur ekki tekizt að ná nema hluta af dýpt þess, fegurð og mikilleik. En mér datt í hug að hefði ég ekki þekkt meistaraverk Tómas- ar, myndi mér hafa fundist kvæð ið: „Den heilage elvi“ sérstaklega athyglisvert ljóð. Ivar Orgland á af oss íslend* ingum miklar þakkir skilið fyrir það verk sem hann hefur unnið hér á fáum dvalarárum sínum sem sendikennari við íslenzka Háskólann. Vafalaust eru þessar þýðingabækur hans þrjár sá hluti starfs hans sem verður hvað mest ur hlekkur i „norsk íslenzkri sam vinnu“; bækurnar hafa allar vak- ið mikla athygli í Noregi og feng- ið þar verðugt lof. Fonna Forlag hefur gefið þær út vel og smekk- lega og ekkert til sparað að þær mættu verða sem eigulegastar norskum lesendum. Það ber einn- ig að þakka. — Að lokum vil ég endurtaka það, er ég sagði fyrir ári, að svona manni eins og Ivari Orgland ættum við aldrei að sleppa, heldur láta hann vinna ævilangt að þýðingu íslenzkra Ijóða — þó að það kostaði svo sem eins og ein prófessorlaun. íbúðir til sölu Við Stóragerði í Háaleitishverfi höfum við til sölu mjög skemmtilegar 3ja og 4ra herbergja íbúðir á hæðum. Hverri íbúð fylgir að auki 1 íbúðarherbergi í kjallara, sér geymsla og eignarhluti í sameign. íbúðirnar eru seldar fokheldar með fullgerðri mið- stöð, húsið fullgert að utan, öll sameign inni í húsinu múrhúðuð, með handriði á stiga í ytri fors- tofu, allar útidyrahúrðir fylgja. Bílskúrsréttur. Sér- staklega fagurt útsýni. Lán kr. 50 þús.' á 2. veðrétti. Fyrsti veðréttur laus. Hagstætt verð. FASTEIGNA & VERÐBRÉFASALAN, (Lárus Jóhannesson, hrl.) Suðurgötu 4. — Símar: 13294 og 14314. Vesturbœr íbúðir í smíðum 2ja — 3ja og 4ra herbergja. I Vesturbænum höfum við til sölu í fjölbýlishúsi, sem er í smíðum, íbúðir sem seljast fokheldar með miðstöð eða fullgerðar eftir vali kaupanda. MÁLFLUTNINGS og FASTEIGNASTOFA Sigurður Reynir Pétursson, hrl. Agnar Gústafsson, hdl. Björn Pétursson. Fasteignaviðskipti Austurstræti 14, n. hæð. Símar 2-28-70 og 1-94-78 Einbýlishús í smíðum á skemmtilegum stað í Kópavogi til sölu. Húsið er 2 hæðir og kjallari. Á I. hæð eru 2 samliggjandi suð- urstofur með svölum. Eldhús með borðkrók, ytri og innri forstofa og snyrtiherbergi. Á efri hæð eru 3 herbergi með svölum út af tveimur og baðherbergi. í kjallara eru 2 herbergi, góðar geymslur, þvotta- herbergi og miðstöðvarherbergi. Mætti gera litla séríbúð í kjallara. Húsið, sem er fokhelt, selst þann- ig eða lengra komið eftir ósk kaupanda. Mjög hagkvæmir skilmálar, ef samið er strax. STEINN JÓNSSON, hdl., lögfræðiskrifstofa — fasteignasala Kirkjuhvoli — Símar 1-4951 og 1-9090.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.