Morgunblaðið - 18.11.1959, Blaðsíða 6

6
MORGVNBL4Ð1Ð
Miðvik'udagur 18. nóv. 1959
vart samrýmast eðlisfræðilegum
lögmálum. Er ekki að orðlengja
það, að þær vöktu hvað mesta
hrifningu áhorfenda, og var það
að vonum. Gervi og búningar eru
ákaflega merkileg og margslung-
in, og varla til sá prjónn eða fjöð-
ur, sem ekki gegnir sérstökum
tilgangi. Þessi list miðar að því
að sýna eðlisþætti persónanna á
einfaldan hátt, bæði með lát-
bragði og með hinum hugmynda-
ríku gervum. Að þessu leyti
mætti líkja þessu við brúðuleik-
hús — raunar ákaflega fullkom-
ið og langt þróað.
Þjóðleikhúsið
Sýning Pekingóperunnar
FYRIR um það bil hálfum mán-
uði gisti hér bandarískur ballett-
flokkur, sem að undanförnu hef-
ur kynnt Evrópubúum nýja, en
þjóáiega list, afsprengi nýrrar
menningar. Nú eru hér á ferðinni
fulltrúar hinnar elztu menningar
sem enn er við lýði hér á jörðu,
og sýna okkur forna list, sem er
til orðin úr aldagömlum hefðum,
enda þótt hún sé ekki mjög göm-
ul í því formi sem hún birtist
okkur. Hér er sem sé um að ræða
variasjón á fornu stefi, ef svo
mætti að orði kveða, eða kannski
öllu heldur þróun ævafornar list-
iðju. Sýningar beggja þessara
flokka voru í raun og veru merki
leg og heillandi reynsla fyrir okk
ur sem bergjum nær eingöngu af
brunni hinnar „klassísku" evr-
ópsku listhefðar. Þeir töluðu til
okkar mælskum tungum þeirrar
menningar er þeir voru fulltrúar
fyrir. Má næstum segja að þessi
ólíka list hafi aukið á áhrifamagn
hvor annarrar, tvær heillandi
andstæður: hin gamla menning-
Nýr bátur
til Sandgerðis
SANDGERÐI, 16. nóv. — í
morgun kom til Sandgerðis nýr
vélbátur, „Jón Gunnlaugs" GK
444. Báturinn er 70 brúttólestir.
Jón Gunnlaugs er byggður hjá
H. Siegfried skipasmíðastöð í
Eckernförde, Vestur-Þýzkalandi.
Hann er búinn fullkomnum sigl-
ingar- og öryggistækjum, vel bú-
inn að hverskonar vélum. Allur
er báturinn hinn vandaðisti.. —
Báturinn er úr eik og dekk úr
organpine. Innréttingar eru úr
harðvið og plasti. Gólf í lest og
vélarrúmi er úr alúminíum. —
Yfirbygging er úr stáli og galvani
seruð.
Ganghraði í reynsluferð var
11% míla, meðalganghraði í heim
siglingu var 10 mílur.
Báturinn hreppti slæmt veður
við Noregsstrendur, en annars
var veður gott lengst af. Hann
reyndist mjög gott sjóskip.
Eigendur bátsins eru hf. Mið-
nes, Sandgerði. Skipstjóri verð-
ur Kristinn Magnússon, Sand-
gerði, en hann sigldi báttnum
heim. Vélstjóri verður Bragi
Siigurðsson, Sandgerði og stýri-
maður Guðmundur L. Guðmunds
son, SandgerðL
ararfleif og umbrot hins nýja
tíma. Þessar sýningar eru því án
efa merkur áfangi í stuttri sögu
Þjóðleikhúss vors, og glæsilegt
framlag á tíu ára afmæli þess.
Þetta er raunar ekki í fyrsta
sinn sem hér gistir kínverskt
listafólk, því fyrir aðeins fjórum
árum sýndi hér flokkur frá Pek-
ing-óperuleikhúsinu við mikla
hrifningu. Það var því ekki lítið
tilhlökkunarefni að fá nýja heim-
sókn frá þessari fjarlægu og
merkilegu menningarstofnun,
með nýju sýningarfólki. — Og
aftur létu íslenzkir leikhúsgestir
heillast af hinni framandi list,
enda þótt hennar yrði ekki notið
til fullnustu, svo sem við var að
búast. Kemur þar að sjálfsögðu
til vankunnátta vor og þekking-
arskortur á kínverskum siðum og
háttum, og þó kannski ekki hvað
sízt að við eigum að venjast há-
værari og á ýmsan hátt grófari
tjáningarmeðulum (sbr. ameríska
ballettinn, sem stendur okkur
nær „í tíma og rúmi“), ennfrem-
ur skortir talsvert á að við Vest-
urlandafólk höfum til að bera
austrænt þolgæði. Engu síður
staðfesti fögnuður áhorfenda ó-
tvírætt að sýningin átti erindi
til okkar, þótt um langan veg
væri farið.
Það hlýtur enda að vera harla
undarleg manngerð, sem ekki léti
hrífast af hinum hugþekku lýr-
ísku ævintýrum, hinum undur-
samlegu búningum og furðu-
gervum, og hinum tjáningarfullu
hreyfingum og svipbrigðum, svo
ekki sé minnzt á þær furðulegu
„akróbatísku" kúnstir sem heyra
til bardagaatriðum og þess hátt-
ar, og virðast í fljótu bragði séð
Sviðið sjálft er svo aftur á móti
mjög einfalt, en tjáningar og
gervi og að nokkru leyti hljóm-
kliðurinn, sem gegnir þarna
meira eða minna táknrænum til-
gangi, gefa borðinu og stólnum
ýmsan og óskyldan tilgang, og
breytir þeim eftir þörfum í hvers
konar staðhætti er sýningin
krefst. Allt byggist meira eða
minna á táknum. (Það er því
engin tilviljun að mörg nútíma-
ljóðskáld hafa orðið fyrir mikl-
um áhrifum af þessari barnslega-
einföldu og tæru austurlandalist,
sem byggir svo mjög á táknum,
en það er önnur saga).
Peking-óperan er — eins og
komið hefur fram í blöðunum
— sérstakt listform, orðið til við
samruna aðskildra listgreina.
Hún er ein af fjölmörgum óperu-
tegundum í Kína, og á sér langa
erfðasögu, enda þótt hún, slík
sem hún er í dag, sé ekki nema
hálfrar aldar. Hún er ákaflega
lang-þróað listform, enda ber
hún með sér þann fínleik og
þokka er einungis fær skapazt
í skjóli langrar og að vissu leyti
einhliða menningar.
Oddur Björnsson.
Látinn íslandsvinur
PROFESSOR Dr. Ferdinand
Dannmeyer, formaður íslands-
vinafélagsins í Hamborg lézt þar
í borg 13. þ.m., og hefur útför
hans farið fram í kyrþey, að hans
eigin ósk.
íslendingar hafa misst góðan
vin og mikilsverðan. — Vinátta
hans til íslands og íslendinga var
fölskvalaus og einlæg, enda var
Professor Dannmeyer ávalt reiðu
búinn að hjálpa íslendingum og
skrifar úr
daglegq lifínu
• Mýsla kynnist
menningunni
Mýsla, litla brúna hagamús-
in úr sveitinni, sem stundum
hefur verið sagt frá hér í
dálkunum, er komin í bæinn.
Það er haft eftir skólastýru,
sem vildi sýna fram á að skól-
inn hennar þyrfti einmitt að
vera í Reykjavík, að það væri
ekki nóg að ungar stúlkur
lærðu hvenleg störf. Ættu
þær að vera uþpalendur,
þyrftu þær að hafa komizt í
kynni við menninguna í höfuð
borginni, sem hefði upp á að
bjóða leikhús og söfn. Þessi
röksemdarfærsla kvað niður
allar mótbárur músamömmu.
Eftir nákvæma yfirvegun
ákvað Mýsla að fyrstu kynnin
af menningunni skyldu verða
í Þjóðleikhúsinu. Það var víst
enginn smáskammtur af menn
ingu, sem þar var á boðstólum
þessa dagana. „Þjóðleikhús fá-
mennustu menningarþjóðar
heims býður í dag flokki af-
burðalistamanna frá þjóðleik-
húsi fjarlægustu, elztu og
stærstu menningarþjóðar
heims velkominn“, las hún á
miða, sem hún trítlaði yfir á
Hverfisgötunni.
* Skásett augu og
kynleg hljóð
Að vísu var víst ekki dýrt
að borga 120 kr. fyrir þessi
ósköp af menningu. En Mýsla
litla kaus nú samt að skjótast
inn í skjóli undir pilsi einnar
af þessum síðklæddu leikkon-
um. Það voru rifur upp í pils-
ið á báðum hliðum, svo þar
var greiður aðgangur, auk
þess sem hægt var að fylgjast
með því sem gerðist báðum
megin. Það væri ekki mikil
hætta á götunum í Reykjavík,
er íslenzkar stúlkur gengju í
síðum kjólum með rifum.
Mýsla litla trítlaði fram í
salinn og kom sér fyrir á góð-
um stað. AUt í einu hrökk
hún í kút. Var kominn köttur
í húsið? Og það frekar tveir
eða þrír en einn? Mýsla litla
titraði af ótta. Hún gægðist
fram. Áhorfendur hlustuðu
með alvöruþrungnum hátíða-
svip á þessi hljóð, sem auð-
heyrilega komu frá sviðinu.
Og nú tók skrautklædd prima-
donna á sviðinu undir. Hún
hafði að vísu skásett augu, en
það var líka eina líkingin við
hinn skelfilega óvin. Nú var
bara um að gera að láta engan
mann sjá að maður kynni
ekki að meta þessa tónlist.
9 Leiksýning — ísl.
listamenn
Svo kom hléið. Mýsla litla
sperrti eyrun. Konur í næstu
sætum voru að lesa leik-
skrána. — Gistihúsið á vega-
mótum, Haustfljótið, Ölvaða
blómarósin.... Þetta er það
sama sem ég sá fyrir fjórum
árum, þegar flokkur frá Pek-
ing-óperunni kom hér síðast.
Af hverju reyndum við ekki
að fá miða á einhverja af hin-
um sýningunum?
— Vegna þess að leikhúsið
auglýsti bara Peking-óperan,
fimm sýningar. Hvort sem
maður vildi sjá eitthvað nýtt
eða eitthvað af því sem maður
þekkir frá því síðast, þá var
ekki hægt að velja.
— Kannski þetta sé nýjung
í leiklistarlífinu? Það var
hvorki auglýst skrá yfir dans-
ana né tónlistina, þegar banda
ríski dansflokkurinn kom um
daginn. Nú verður kannski
bara auglýst leiksýning, ís-
lenzkir listamenn eða ópera,
íslenzkir söngvarar. Hvað
skyldi maður líka vera að
kæra sig um hvað maður sér,
þegar þessi mikla menningar-
þjóð er að sanna það að hún
virðir þá litlu þjóð, er þetta
kalda land byggir, eins og
stendur í leikskránni.
Mýsla var svo sem sammála.
Hvað þurfti fólk svo sem að
vera að hafa skoðun á því
hvað það vildi sjá, úr því
þetta var allt saman jafnmikil
menning? Ekki datt henni í
hug að vera að kvarta, þó
hljóðin frá sviðinu vektu upp
hjá henni óþægilegar minn-
ingar um tunglskinsnætur úti
í garði.
leggja málstað okkar lið, ef svo
bar undir.
Áhuga- og framfaramál okkar
íslendinga voru hans hjartans-
mál. — Oft átti ég tal við Pro-
fessor Dannmeyer í Hamborg. —
Alltaf var áhugi hans á málefn-
um íslendinga jafnmikill og um-
hyggja hans fyrir landi okkar
og þjóð. í sumar kom hann í
hinzta sinn hingað til lands.
Dvaldi hann hér nokkurn tíma
sér til hressingar — en undan-
farið ár var heilsa hans ekki góð.
Honum þótti vænt um að koma
til íslands, og hafði hann oft
orð á því við mig. í Skálholt
þótti honum gott að koma og á
79 ára afmælisdaginn var hann
á Þingvöllum.
Professor Dannmeyer átti mik-
inn þátt í ágætu samstarfi Þjóð-
verja og íslendinga á ýmsum
sviðum og verða þau störf hans
seint fullþökkuð, enda sæmdi
ríkisstjórnin hann stórriddara-
krossi Fálkaorðunnar fyrir nokkr
um árum.
Á íslandi eru margir vinir
Professors Dannmeyer, og munu
þeir minnast hans með söknuði
og þakklæti. Minningin um þenn
an einlæga vin lands okkar og
þjóðar mun geymast lengi — en
lengst hjá þeim, sem þekktu hann
bezt.
Gísli Sigurbjörnsson