Morgunblaðið - 18.11.1959, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 18. nóv. 1959
MORCVN Ttr ,AÐIÐ
9
Fimmtugur i dag:
Svavar Guónason
mera
miðum
ÉG las það í Morgunblaðinu r.ý-
lega, að hér á landi hefði verið
stofnað sjóstangaveiðifélag, það
mætti segja mér að líf yrði í því
félagi. Ég las svo í Tímanum
nokkru seinna að tveir Reykvík-
ingar hefðu farið norður á Ak-
ureyri til hámeraveiða, en svo
virðist að veiði hafi verið treg
utan einn ódráttur (selur) sem
kom á krókinn, og með það héldu
þeir heim. „Aumingja mennirn-
ir“, hugsaði ég eftir að hafa lesið
greinina. Að draga rauðmaga eða
sel á færi, var talið að boðaði
feigð, sjálfur hefi ég orðið fyrir
því að draga rauðmaga, en lifi
all-sæmilega ennþá, eins vona ég
verði með þessa ágætu menn, að
við lifum bæði vel og lengi, og
eigum kannski eftir að vera sam-
an á ódráttaveiðum.
Það var leiðinlegt, að veiði-
garpurinn Norton C. Bracy,
skyldi þurfa að halda heim há-
merarlaus, jafnvel þótt hann sé
Breti. Til þess að það þurfi ekki
að endurtaka sig, ef hann kæmi
aftur, vildi ég kynna fyrir áhuga
mönnum um þennan veiðiskap.há
meramið sem ég hygg að muni
Vera þau fengsælustu, og
skemmtilegustu hér við land.
Mið þessi eru við Látrabjarg
utanvert, örskammt frá landi, en
á litlu svæði, en þar virðist þessi
ódráttur, sem talinn var, eiga sér
góðan samastað, og hafa átt um
langan aldur, er ekki nýlt að
maður sjái þrjár og fjórar sam-
tímis, sumar litlar eða um ]00
kg, en sumar risastórar, hrúðrað-
ar og bitnar, einnig sveima þarna
oft í sjóskorpunni stórar lúður,
sem taka þá oftast agn, um þær
er þó meira lengra frá landi. Oft
er þarna vel um fisk, en stundum
varð maður að fara þaðan vegna
Það skal tekið fram, að L
„ódrátturinn“, sem Þórður /
á I.átrum las um í Timan- J
um var aðeins hugarsmíð 1
þess blaðs. Reykvíkingarnir,
sem fóru norður, veiddu
engan sel. Tvær hámerar
fengu þeir hins vegar. Hér
á myndinni sést annar
þeirra, Valdimar Valdi- |
marsson, með veiði sína.
hámerar, því hún tók hvern fisk
sem dreginn var, eða klippti i
sundur, stundum tók hún þá við
borðið meðan maður kippti lóð-
ínu innfyrir. Stundum tók maður
til þess ráðs að ná í eina eða
tvær hámerar, skera þær í stykki
og festa við bátinn, og láta vera
4—5 m niðri í sjónum, gafst það
oft vel.
Eftir að nælonfærin komu til
sögunnar var hún þarna nreinn
vágestur því áður en varði var
hún búin að vefja öllum slóðan-
um um sig, og þurfti þá ekki að
spyrja að leikslokum, því næ-
lonið var lítiis virði í kjafti
hennar. Straumur er þarna mjög
harður, 6 mílur eða meira um
stórstraum, eu umskipti sjávar-
falla straumlaus, og þá kemur
hámerin á kreik. Þeir sem þarna
vildu stunda hámeraveiði, verða
að þekkja strauminn við Bjarg-
tanga nákvæmlega, því undir því
væri veiðin komin.
Hætt er við að ókunnugir
væru þarna alltaf í bullandi
straumi, en kunnugur getur valið
þar straumlausa bletti, eftir því
hvernig straum er háttað, en í
straumlygnunni heldur hámerin
sig og tekur æti. Dýpi er um 15
—20 faðm., alltaf sléttur sjór ef
sæmilegt er veður.
Veiðitími er beztur á haustin,
annars er hún þarna allt sum-
arið og framá vetur. Svo ná-
kvæmt er þarna með strauminn,
að ef tveir bátar stoppa þarna
og á milli þeirra væri 10—12 ro
þá gætu þeir rekið sinn í hvora
áttina, og innan skamms orðið
langt bil á milli þeirra, en við
þessa hringiðu og straumjaðar-
inn heldur hámerin sig, enda er
hennar helzt að leita í straum-
lygnu við straumþungar rastir,
þótt hún flækist um allt.
Skemmtilegra veiðisvæði til
slíkra veiða held ég verði ekkx á
kosið, sléttur sjór, bjargið gnæf-
ir yfir, að sumrinu morandi af
íngli, og útselurinn kókar upp
við hleinarnar skammt frá, bó
ekki líklegur til að taka krók.
Ég læt svo þetta nægja um
miðin, en veiti fúslega frekari
upplýsingar ef óskað er,
Látrum, 30. okt. 1959.
Þórður Jónsson.
f DAG eru fimmtíu ár síðan
Svavar Guðnason leit dagsins
ljós. Varla hefur verið logn á
Höfn í Hórnafirði daginn þann.
— Frá Svavari og um hann hefur
jafnan gustað, og hvers konar
lognmolla mun manninum hvim-
leið.
Svavar fékkst við ýmiss kon-
ar storf, þar til stormurinn í blóð
ihu bar hann til borgarinnar við
Eyrarsund. Þar hóf hann fyrir al-
vöru lífsstarf sitt sem málari og
skipaði sér strax í fremstu víg-
línu þarlendra brautryðjenda og
baráttumanna, en er sigurinn var
unninn og Svavar hafði hlotið al-
menna viðurkenningu sem einn
af framsæknustu og áhrifamestu
listamönnum Danmerkur, einmitt
þá, fluttist hann alfarinn frá Eyr-
arsundi til íslands. Þar hóf hann
nýja baráttu gegn hleypidómum
og skilningsleysi, en veitti jafn-
framt nýjum og ferskum þrótti
inn í íslenzka myndlist.
Svo lengi var Svavar Guðnason
búinn að dvelja erlendis, að hann
kom heim enn meiri íslendingur
en hann fór utan. Það verður
vart fundinn listamaður jafn
rammur í þjóðerniskennd og
Svavar. Honum hefur ef til vill
verið það ljósast allra, að ein-
mitt í íslenzkri náttúru myndu
hæfileikar hans öðlast þá lífsnær-
ingu, er honum var ljúfust og efn
isríkust, og hugsað til þess, er
hann hvarf frá því öryggi, sem
viðurkenning á erlendum vett-
vangi gat veitt honum. Verk
Svavars bera þess merki, að hann
er uppalinn í einni fegurstu
byggð íslands. Hann hefur náð
í verk sin sterkum áhrifum frá
átthögunum: hinar miklu and-
stæður, kyrrð Lónsins, hrikaleg
fjöll, ógnir jökulsins og máttur
hafsins — þetta er sá þráður, sem
hann hefur spunnið verk sín úr.
Viðkvæmt og littært hagablómið
á sér þar einnig athvarf.
Svavar líkist um margt átthög-
unum, og hann og Hornafjörður
eru tengdir römmum taugum.
Svavar minnir á fjöllin og jökul-
inn, stórbrotinn og fyrirferðar-
mikill, kröfuharður við sjálfan
sig og aðra. Hrjúft yfirborðið hef
ur villt mörgum sýn, en þeir,
sem brotið hafa þessa skum,
finna ylinn frá eldinum, sem
brennur inni fyrir. Svavar er
höfðingi heim að sækja, og á
kvöldin skín Hornafjarðarmáninn
yfir heimili hans og Ástu, konu
hans, sem ber hornfirzka lúru á
borð, meðan húsbóndinn segir
sögur af körlum og kerlingum í
Suðursveit og Lóni með skaft-
fellsku orðfæri.
Svavar hefur átt mikinn þátt
í félagsmálum listamanna og unn-
ið þar af röggsemi og samvizku-
semi. Forusta hans er örugg og
mótast jafnan af staðfestu og
dugnaði.
I kvöld verður opnuð sýning á
verkum efíir Svavar Guðnason
í Listamannaskálanum. Þar verð-
ur almenningi gefinn kostur á að
kynnast að nokkru þróunarferli
Svavars á þeim árum, er hann
dvaldi erlendis. Þó verður að taka
það fram, að öll veigamestu verk
Svavars frá þessum árum eru í
Danmörku og fengust ekki að
láni til þessarar sýningar. Við
fáum aðeins að sjá einn þátt frá
starfi hans þessi ár, en sá þáttur
er lifandi, sterkur og ber oll eín-
kenni hins mikla málara.
Þegar við yngri málarar lítum
á sýningu Svavars, sem nú er
verið að opna, skilst okkur skuld
okkar við þá menn, sem fyrstir
riðu á vaðið og fluttu nýja
strauma í íslenzka myndlist.
Svavar hefur þegar lagt drjúgan
skerf til íslenzkrar listar, en hann
er enn einn af ungu málurunum,
eitt af traustustu öflum íslenzkr-
ar myndlistar og við miklu má j
búast frá hans hendi í framtíð- !
inni. |
SVAVAR fimmtugur! Þessi orð
láta ankannalega í eyrum þegar
manní verður hugsað til mynd-
anna hans, sem eru bornar uppi
af takmarkalausu æskufjöri, sí-
frjóu ímyndunarafli, eldlegum á-
huga, þróttmiklu starfi. En hljóm
urinn í eyranu vérður að láta
undán síga fyrir staðreyndinni
við nánari athugun. Það er sem
sé óhugsandi, að nokkur mann-
eskja geti skapað slik listaverk
án þess að fórna álitlegum skerf
af þroskaárum sínum í samræmx
við lögmál lífsins.
„Lögmál“. Hefur Svavar hirt
nokkuð um þau? Ég held varla,
að þessu orði skjóti upp í huga
hans nema að því leyti, sem það
snertir kröfurnar um veiðar á
djúpmiðum og djúpmiðum ein-
vörðungu. Annars er það engan
veginn ætlun mín að fara að telja
upp landvinninga Svavars Guðna
sonar í málaralist bæði hér á
landi o.g annarsstaðar. Ég er ekki
nægilega kunnugur verkum hans
frá Kaupmannahafnarárunum, til
að geta lýst þeim að nokkru ráði,
utan hvað ég veit, að þau eru
metin þar að verðleikum. Ég
vildi aðeins minna á, að þegar
Svavar kaus sér það hlutskipti í
styrjaldarlok að halda heim í fá-
sinnið, þá flutti hann með sér
ferskan blæ inn í málaralist okk-
ar íslendinga. Þessi blær var svo
hreinn og heilnæmur, að haxm
hefur leikið um okkur síðan alla
daga og allar nætur án þess að
nokkurntíma kenndi þyngsla í
andrúmsloftinu. Nú skyldi enginn
halda, að ég sé að reyna að læða
því að mönnum, að áhrifin, sem
Svavar flutti hingað, séu af dönsk
um toga spunnin, þótt ekkert
væri ljótt við það. Síður en svo.
Nei, Svavar er rammíslenzkur
málari að upplagi og gerð en
lisimálari
skólaður á vísu heimsins bæði
hvað vinnuna sn; rtir og hug-
myndirnar um nýtt, ólgandi og
fjölskrúðugt líf, sem slær í takt
við rásir frámþróunarinnar á öðr-
um sviðum mannlegt hugar. Þess
vegna hefur honum tekist að búa
til mögnuðu myndirnar, sem við
skynjum allstaðar í kringum okk-
ur. Vegna þess hefur hann hrist
af sér hlekki „vanalögmálanna“
fyrir fullt og allt. Og sakir þess
ætti hann að vera hirðmálari okk
ar í dag og búa í steinhöll á Sig-
urbrún.
En hæfileikar Svavars eru ekki
bundnir við pensilinn einan eða
hnífinn, því að mig grunar, að
málarinn noti hann stundum fullt
eins mikið við vinnu sína. Hann
er líka þéttur og góður forustu-
og félagsmaður í samtökum okk-
ar myndlistarmannanna. Sjaldan
hefur okkur verið stjórnað af
jafnmikilli röggsemi og ratvísi og
á valdadögum Svavars, að ég tali
nú ekki um samviskusemina og
vandvirknina, sem lýsti sér í
stjórnarathöfnum hans þessi
skemmtilegu og að ýmsu leyti
róstursömu ár. Ég veit líka, að
hann hefur unnið fágætlega gott
starf í sambandi við erlendar
listsýningar, sem sendar hafa
verið hingað og íslenzkar sýning-
ar, sem haldnar hafa verið á er-
lendri grund.
Og svo er það maðurinn sjálf-
ur í persónulegri viðkynningu,
ekki má gleyma honum. Hann er
jafnríklundaður og skapstór og
málarinn Svavar Guðnason en á-
kaflega höfðinglegur í raun, ein-
lægur, traustur og hlýr vinur, —
einn af þessum mönnum, sem
maður hefði ekki viljað vera án
þess að kynnást á lífsleiðinnL
Hjörleifur Sigurðsson.
Cardínuefni
í fjölbreyttu úrvali
fyrirliggjandi
O. V. Johaitnson & Co.
Hafnarstræti 19 — Símar 12363 og 17563
Atvinna
2 duglegar stúlkur óskast til iðnaðarstarfa
nú þegar. — Uppl. í verksmiðjunni
Þverholti 17.
Vinnufatagerð Ístanás hf.
Valtýr Pétursson.