Morgunblaðið - 22.11.1959, Page 13

Sunnudagur 22. nðv. 1959
MORVVNBLAÐ1Ð
13
Mynd Jjessi var tekin af ríkisstjórninni á Alþingi sl. föstudag. Talið frá vinstri: Emil Jónsson, Ólafur Thors, Bjarni Benediktsson, Guðmundur I. Guömundsson, Gylfi
Þ. Gíslason, Gunnar Thoroddsen og Ingólfur Jónsson. ^
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 21. növ.
Ný stjórn
Stjórnarmyndun Sjálfstæðis-
manna og Alþýðuflokks nú er
rökrétt afleiðing ekki aðeins
síðustu Alþingiskosninga heldur
þróunar íslenzkra stjórnmála
undanfarin ár. Fylgisaukning
Sjálfstæðismanna í Hræðslu-
bandalagskosningunum 1956, sem
óumdeilanlega var fyrst og
fremst á kostnað Alþýðuflokks-
ins, og endurheimt hans á veru-
legum hluta þess fylgis á þessu
ári sannar, að þúsundir kjós-
enda, sem úrslitum geta ráðið í
þessu landi, vilja samvinnu þess-
ara tveggja flokka.
Samstarf Sjálfstæðismanna og
Framsóknarmanna var gersam-
lega búið að ganga sér til húðar.
Að því leyti mátti segja, að
Hræðslubandalagstilraunin væri
skiljanleg, þó að meginhugsun
hennar væri fjarstæða. Vitanlega
gat það aldrei blessazt, að 37—
38% þjóðarinnar gæti farið með
völd í landijiu, jafnvel þótt hægt
væri að afla sér meirihluta á Al-
þingi með vaf asömum ráðum. Enn
fjarstæðara var slíkt, þegar á
daginn kom, að saman höfðu
flokkarnir ekki nema 33—34%,
eins og reyndist í Hræðslubanda-
lagskosningunum 1956.
Samstarf Alþýðuflokks og
Sjálfstæðismanna er af gerólík-
um toga spunnið. Eftir kosning-
unum nú eru 55% kjósenda fylgj-
andi hinni nýju stjórn. Hún hefur
mun meira fylgi meðal kjósenda
en V-stjórnin hafði, þó að talið
væri saman fylgi allra flokkanna
þriggja, sem hana studdu, Fram-
sóknar, Alþýðuflokks og komm-
únista.
Kjósendur ráða
Með myndun hinnar nýj u
stjórnar er þess vegna farið að
vilja meirihluta kjósenda. Nú sr
ekki brotið á móti loforðum, sem
gefin voru fyrir kosningar. Þvert
á móti, þá voru kosningastefnu-
skrár beggja flokka svo svipaðar
að efni, að engum duldist, að ef
þeim væri fylgt, þá hlytu flokk-
arnir að vinna saman á kjörtíma-
bilinu.
Stefnuskrá hinnar nýju stjórn-
ar er ekki löng. Þar eru fá loforð
gefin. Þetta er eðlilegt. Aðkom-
an á þjóðarbúin er nú ekki slík,
að möguleikar séu. til mikilla lof-
orðagjafa. Langar stefnuyfirlýs-
ingar og loforðalistar hafa og að
undanförnu reynzt býsna hald-
lítil, þegar til átti að taka. Svika-
ferill V-stjórnarinnar er öllum
í minni. Framsókn hljóp og úr
samstarfi við Sjálfstæðismenn,
þrátt fyrir það, þótt ekki væri
búið að framkvæma nema að
nokkru leyti þau loforð, sem gef-
in voru við myndun stjórnar Ól-
afs Thors 1953. Meira er vert
um athafnir en innantóm fyrir-
heit.
Hver er aðkomau ?
Hið mest aðkallandi verkefni
nú er að kanna til hlítar, hvemig
komið er fjárhag þjóðarinnar. Því
miður er þó nú þegar hægt að
segja, að þjóðin hefur lifað um-
fram efni, eytt meiru heldur en
hún hefur aflað. Ef svo er haldið
áfram enn um hríð, getur það
ekki endað nema á einn veg,
þ. e. a. s. með greiðsluþroti.
Ef það er yfirvofandi, þá verð-
ur þjóðin umbúðalaust að fá vit-
neskju um það, svo og hversu
nærri hættan kann að vera. For-
senda lækningar er að gengið
verði úr skugga um eðli mein-
semdarinnar. Almenningi verður
þegar í stað að skýra frá hinu
sanna. Þetta er nauðsynlegt af
mörgum ástæðum, en ekki sízt
þeirri, að hér á landi eru það
kjósendur, sem ráða. Þeir verða
þess vegna að fá rétta vitneskju
um höfuðstaðreyndir til þess að
þeim sé fært að taka réttar á-
kvarðanir. Enda verða engar ráð-
stafanir gerðar til leiðréttingar,
nema með stuðningi almennings,
og hann fæst að sjálfsögðu ekki
nema menn viti, hvers eðlis vand
inn er.
Afturhaldsendinn
dæmdi sig úr leik
Það mun nokkuð samhljóða álit
allra utan Framsóknarflokksins,
að tímabært sé að hann fái að
hvíla sig frá stjórnarþátttöku um
sinn. Ekki vegna þess, að nokkrir
vilji „víkja Framsókn til hliðar“,
heldur af því, að almenningur er
búinn að fá meira en nóg af yfir-
gangi hennar, forréttindum og
beinum svikum, svo sem nú síð-
ast hafa opinberazt í olíuhneyksli
SÍS. Flestir telja þess vegna eðli-
legt, að Framsóknarmenn sitji nu
um hríð við sama hlut og aðrir
landsmenn. Enda dylst fæst-
um, að það er sannmæli, sem ev-
lendur blaðamaður sagði í sum-
ar, eftir dvöl sína hér, er hann
kallaði Framsókn „afturhalds-
endann á íslenzkum stjórnmál-
um“.
Morgunblaðið er þó ekki þeirr-
ar skoðunar, að segja beri eins
og Hræðslubandalagsflokkarnir
sögðu fyrir kosningar 1956, að
þeir ætluðu aldrei að vinna með
kommúnistum og Sjálfstæðis-
mönnum. Þvílíkar yfirlýsingar
eru jafn heimskulegar sem þær
eru haldlausar. Það verður að
fara eftir mati á málefnum
hverju sinni, með hverjum unnið
er.
Hótanir ber aS
hafa að engu
Eins og málefnum háttar nú er
eðlilegt að bæði Framsókn og
kommúnistar séu utan stjórnar.
Kommúnistar viðurkenna raunar,
að það sé staðreynd, að þjóðin
hafi eytt meiru en hún hafi aflað.
En þeir eru ófóanlegir til að taka
réttum afleiðingum af þessum
staðreyndum, heldur bera í mál-
flutningi sínum fram ýmist auð-
sæjar blekkingar eða óskamm-
feilnar hótanir. Hvorugt er lík-
legt til lausnar nokkrum vanda.
Menn verða að venja sig við, að
vandamál verði ekki leyst nema
menn hafi kjark til að líta á þau
af raunsæi og engin má ryðjast
inn í Stjórnarráð íslands með hót
unum um að gera ella ólíft í land
inu. Ef menn vilja halda uppi
löglegu lýðræðisskipulagi, þá
verða þeir að hafa þolinmæði
og svo mikið traust á eigin mál-
stað, að þeir hafi slíkar hótanir
að engu.
Þetta á ekki síður við dylgjur
kommúnista um það, að erfitt
kunni að verða að selja Rússum
íslenzkar afurðir, ef kommúnista
deildin hér á landi verði ekki í
stjórn. Skrif Þjóðviljans að und-
anförnu hafa verið ætluð til þess
að láta menn skilja þetta á fínan
hátt. Þessar dylgjur eða dulbúnu
hótanir hafa verið bornar fram í
því formi, að núverandi stjórnar-
flokkar væru andvígir viðskipt-
unum við löndin austan járn-
tjalds. Þetta er algert öfugmæli.
Forystumenn þessara flokka hafa
einmitt átt mikinn þátt í að koma
þessum viðskiptum á, bæði, er
þau voru fyrst tekin upp eftir
ófriðarlok, og síðan, er þau voru
endurnýjuð á árunum 1952—53.
„íslendingar ráða
hver jir eru í þeirra
ríkisstjórn
Allt annað mál er, hvort menn
vilja verða algjörlega háðir ein-
stökum tilteknum viðskiptalönd-
um, eða hvort menn vilja hafa
viðskipti sem allra víðast. Sú er
a. m. k. stefna Sjálfstæðismanna,
sem þeir hafa ötullega barizt fyr-
ir. í þeim efnum hefur þá
og Alþýðuflokkinn ekki greint
á. En kommúnistar láta öðru
’hvoru svo, sem þeir einir
geti tryggt viðskiptin austur á
bóginn og vist þeirra í stjórninni
sé nauðsynleg forsenda fyrir því,
að þau haldist. Þess vegna var
mjög fróðlegt, þegar fréttamað-
ur Morgunblaðsins spurði Mikc-
jan, annan valdamesta mann
Sovétríkjanna á dögunum:
„— Þér töluðuð áðan um sölu
á íslenzkum fiski til Sovétríkj-
anna. Munduð þið kaupa meira
af okkur af fiski, ef við hefðum
kommúnista í stjórn?
Mikojan: — Við erum þeirrar
skoðunar, að kommúnistar séu
bezt fállnir til að stjórna ogstjórn
með kommúnistum í sé bezta
stjórnin. En íslendingar eiga að
ráða, hverjir eru í þeirra ríkis-
stjórn. Við höfum keypt af ykkur
fisk í nokkur ár og kommúnistar
hafa ekki verið í stjórn þann
tíma“.
„Skrifa eins og
okhur sýnist44
Eins og sjá má af orðum Miko-
jans eru hugmyndir manna um
kommúnismann ýmislegar, þar
sem hann telur þá bezt fallna til
að stjórna. Fróðlegt var að heyra
orð ungmennis eins, sem viðtal
var við í útvarpinu sl. miðviku-
dag.
Það er mál fyrir sig, að ýmsum
þótti kynlegur sá boðskapur, sem
þarna var fluttur í þætti, en nefn
ist „Með ungu fólki“ og börn og
unglingar munu einkum hlusta á.
Ungmennið hélt því sem sé fram,
að hér í bæ væri engin boðleg
skemmtun nema það sem hann
kallaði fylleríispartí í heimahús-
um. Þau gætu verið hin bezta
skemmtun, þó því aðeins að ekki
væri drukkið í hófi.
Þetta er boðskapur fyrir sig og
skal ekki sérstaklega rætt um
hann, heldur hitt, að ekki leynd-
ist, að ungmennið var kommún-
isti og mélt því m. a. fram til
ágætis þeirri stefnu, ( þó að hún
væri ekki berum orðum nefnd)
að hún tryggði því og öðrum,
er hana aðhylltust, að þeir
mættu tala eða skrifa eins og
þeir vildu.
Þess vegna er fróðlegt að
kynnast nýju dæmi um komm-
únisma í framkvæmd, er gerð-
ist fyrir rúmri viku austur í Pól-
landi. Þá var fréttaritara banda-
ríska stórblaðsins New York
Times vikið þaðan úr landi. Er
hann spurðist fyrir um, hverjar
sakir væru á sig bornar, hvort
hann hefði sagt nokkuð rangt í
skrifum sínum þaðan, svaraði um
boðsmaður pólsku stjórnarinnar
á þessa leið:
„Spurningin um hvort rangt
var sagt eða ekki kemur þessu
máli ekki við. Þú hefur skrifað
mjög rækilega og í smáatriðum
um innri stöðu, flokksmálefni og
forystu. Pólska stjórnin getur
ekki þolað frásögn, sem kannar
málin jafn djúpt“.
Með þessari yfirlýsingu tals-
manns pólska utanríkisráðuneyt-
isins er lýst hinu andlega frelsi,
sem ræður hjé kommúnistum.
Furðulegt er, að nokkur sá, sem
>,
segist meta það mikils eða e. t. v.
mest að fá að tala, skrifa og
hugsa eins og hann sjálfur vill,
skuli sækjast eftir slíku fyrir-
komulagi. Hinum fremstu yngri
kynslóðar skálda og andans
manna á íslandi, er og orðin ljós
hin andlega þjökun kommúnista.
Um það ber glöggt vitni eitt af
kvæðum Hannesar Péturssonar
í hinni nýju bók hans: „f sumar
dölum“. Það hljóðar svo:
..Kreml ,
7/ s
Svo þetta mun skipið sem ætlar
að sigla til álfu
akranna þar sem drýpur hunang
og smjör.
1917 það sigldi frá vör
við sönglist og blaktandi íána,
en villtist.
Og nú á dökkum, daunillum mar
drafnar það niður eftir að viaé*
arnir hættu
að þenja fram seglin. Og fuglam-
ir löngu farnir
sem_ fylgdu því spölkorn á leiö.
Á skipsins för
ber ekki lengur birtu frá sól eða
mána.
Og þeir sem leita að álfu hun-
angsins eigra
um ónýtan farkost, vaxpir langri
skör,
rjála við hnífinn, horfa lymskir
á grannann
því hungrið er stöðugt og sárt:
Þeir éta hver annan“
Sextíu ára
starfsferill \
Skiljanlegt er, að kommúnistar
kvarti undan því, að hin ungu
skáld séu þeim ekki lengur fylgj-
andi, þegar eitt hið fremsta
þeirra sendir þeim slika kveðju.
Með tímanum mun það þykja
jafn fráleitt, að nokkur íslend-
ingur skuli hafa óskað eftir því,
að þröngsýniskreddur kommún-
ista yrðu ráðandi á fslandi og
okkur þykir nú, er við heyruru
um þá stjórnarhætti, sem voru
á málefnum íslands á æskudög-
um þeirra, sem enn eru lifandi.
Fyrir skömmu er komin út end-
urminningabók Jóns Krabbe, er
hann nefnir: Frá Hafnarstjórn til
lýðveldis. Minningar frá löngum
embættisferli. Jón Krabbe er nú
85 ára gamall, fæddur hinn 5.
janúar 1874. Móðir hans var ís-
lenzk en faðir hans danskur vís-
inda- og embættismaður. Sjálf-
ur hefur Jón tekið órofatryggð
við ísland, vann að íslandsmálum
beinlínis frá 1899—1953 og hefur
raunar síðan verið hollur ráð-
gjafi sendiráðs íslands í Kaup-
mannahöfn. Jón kom fyrst til
starfa sem aðstoðarmaður í is-
lenzku stjórnardeildinni í Kaup-
mannahöfn 1899, samtímis þvi
sem Jón Hermannsson tók við
Framh. á bls. 14. .