Morgunblaðið - 03.12.1959, Qupperneq 2

2
MORnrnyrtr 4fíiÐ
Fimmtudagur 3. des. 1959
| Veðurfregnir |
[ NA /5 hnútar [ SV 50 hnútar ¥ Snjókoma t Úði \7 Skúrir K Þrumur WZs, Kutíaskil V* Hifaski/ H Hcs» L L**9
í Veðurlýsing kl. 22 i gær-
| kvöldi: Við suðurströndina er
| óvenjulega djúp lægð, sem
S ræður vindum og veðri um
j norðanvert Atlantshaf og að-
S liggjandi lönd. Um hádegi var
i loftþrýstingur um lægðarmiðj-
• una (L) aðeins 935 millibarar
( eða 701 mm.
i Eins og kortið sýnir var vest
í an rok og 5 stiga hiti á veður-
i athugunarskipinu India, sem
I er staðsett um 500 km suður
| af Vestmannaeyjum. Á veður-
j athugunarskipinu Alfa, sem
i liggur á miðju Grænlandshafi
? var hins vegar NV-átt og 4
S stiga hiti.
Hér á landi var vindur all- s
hvass austan og 5—7 stiga hiti. )
Lægðin þokast nú hægt norð- s
ur yfir landið og má því bú- i
ast við breytilegri átt en mildu |
veðri næsta sólarhring. ;
Veðurhorfur fyrir daginn í i
dag: SV-land og Faxaflói SV- •
mið og Faxaflóamið: hægviðri (
fyrst en síðan allhvass vestan, i
þíðviðri. |
Breiðafjörður, Vestfirðir og s
Breiðafjarðarmið: NA-kaldi i
skýjað. Vestfjarðamið NA- •
rigning. s
Norðurland til Suðurlands Í
og N-mið til SA-miða: gengur |
í S og SV átt og lygnir, þíð- s
viðri. i
Hrói Höttur og indíána-
sögur fyrir strákana
Leifur gefur út nýja bók eftir Guðrúnu
frá Lundi
BÓKAÚTGÁFAN Leiftur sendir
frá sér 28 bækur á jólamarkað-
inn. Mi’kill hluti þessara bóka
eru fyrir börn og unglinga,
Hönnu-bækur og bækur um
Möttu-Maju, sem allar stúlkur
kannast sennilega við — og Hrói
höttur, kemur út í nýrri þýðingu
svo og nokkrar sígildar indíána-
bækur. En meðal bóka fyrir full-
orðna er ,,Ást og ættjörð" eftir
Pearl S. Buck, ástarsaga, eins
og nafnið bendir til.
,,Á ókunnum slóðum" heitir
ný bók eftir Guðrúnu frá Lundi,
sem Leiftur gefur einnig út. Guð
rún er orðinn afkastamikil á rit-
vellinum, því síðastliðin 14 ár
hefur hún árlega sent frá sér bók.
Guðrún á nú orðið stóran les-
endahóp og er skemmst að minn-
ast yfirlitsins, sem nýlega var
birt um útlán bókasafna landsins,
en þar var hlutur Guðrúnar stór.
Og Gunnar Einarsson, forstjóri
Leifturs, sagði, þegar hann
kynnti blaðinu bækur sínar, að
athyglisverðast væri hve eljusöm
Guðrún væri. Hún stæði fyrir
heimili sínu eins og hver önnur
húsmóðir, en gæfi sér samt tóm
til að sinna þessu tímafreka
starfi.
„Minningar og Svipmyndir úr
Reykjavík", eftir Ágúst Jósefs-
son, fyrrum heilbrigðisfulltrúa,
kemur líka frá Leiftri. Segir
Ágúst þar frá bæjarlífinu í
Reykjavík fyrir og eftir aldamót-
in og týnir til margt gamalt og
fróðlegt. Bók hans er prýdd all-
mörgum myndum úr gömltr
Reykjavík.
„Merkir Borgfirðingar“ eftir
dr. theol. Eirík Albertsson er
einnig frá Leiftri, en Eiríkur rit-
Dagskrá Alþingis
I DAG er boðaður fundur í sam-
einuðu Alþingi kl. 1,30. Seytján
mál eru á dagskrá. Er það rann-
sókn kjörbréfs og hvort fyrir-
spurnir skuli leyfðar og að lok-
um kosningar þær, er frestað
var i gær.
ar þar þætti um 10 þekkta menn
í Borgarfirði, sem voru samtíðar-
menn Eiríks, en hann var um
langt skeið sóknarprestur að
Hesti í Borgarfirði.
Meðal þýddra bó'ka frá Leiftri
eru „Hún kom sem gestur" eftir
amerísku skáldkonuna Edna Lee
og „Rebekka" eftir Daphne du
Maurier. Sú bók hefur áður kom-
ið út í íslenzkri þýðingu en hefur
lengi verið ófáanleg. Og Balzac
á líka bók á jólamarkaðnum. Hún
heitir „Vendetta".
Og þá eru það barnabækurnar.
Leiftur hefur áður gefið út 6
Hönnubækur. Nú koma tvær:
„Hanna eignast vin“ og „Hanna
í vanda“. Matta-Maja hefúr held-
ur ekki gleymzt, því „Matta-
Maja leikur í kvikmynd“ og
Matta-Maja sigrar“ eru á jóla-
markaðnum. „Anna-Lísa og litla
Jörp“ er bók fyrir unglinga á
sama reki, þ.e. 10—15 ára.
„Maggi í geimflugi“ er fyrir
piltana, segir frá 19 ára geimfara
— og „Kim og horfni fjársjóður-
inn“ er framhald af „Kim og fé-
lagar“, sem kom út í fyrra.
Leiftur gefur nú út í annað sinn
tvær indíánasögur eftir Cooper,
,,Skinnfeldur“ og „Síðasti Móhí-
kaninn, sem voru mjög vinsælar
fyrir 10—15 árum, en eru fyrir
löngu uppseldar. Sagan af Hróa
hetti er líka í nýrri útgáfu, vel
myndskreytt.
En Leiftur gefur líka út „ís-
lenzka" Hróa hattar-bók, sem
heitir „í fótspor Hróa hattar“,
eftir rithöfund, sem nefnir sig
Örn Klóa. Sá er ættaður að vest-
an og hefur að undanförnu samið
5 unglingabækur, sem Gunnar
Einarsson segir að orðið hafi
mjög vinsælar, a.m.k. bendi salan
til þess. í fyrstu hét aðalsögu-
hetja Arnar Klóa „Jói“, en í
hitteðfyrra sendi 'hann frá sér
Dóttur Hróa hattar og í ár heldur
Örn Klói sig enn við Hróa hött.
„Stubbur vill verða stór“ er
fyrir yngstu lesendurna og „Gull-
stokkurinn", sem var vinsælt les-
efni unga fólksins í „gamla daga“
kemur nú út öðru sinni.
Áréttuaugnablikimunhöggiðríða
Frá umræðum á Dagsbrúnarfundi
S.L. mánudag var haldinn fund-
ur í Verkamannafélaginu Dags-
brún. Var fundarefni m.a. samn-
ingamálin.
Eðvarð Sigurðsson, ritari fé-
lagsins tók fyrstur til máls á
fundinum og ræddi um stjórn-
málaviðhorfið í dag. Ræddi hann
mjög um það hvernig hin nýja
ríkisstjórn ætti að bera sig að
því, að leggja fram tillögur sínar
í efnahagsmálum. Ástandið væri
ekki gott og vafalaust yrðu ráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar —
hverjar sem þær yrðu — óvin-
sælar. Var ræða hans yfirleitt
grundvölluð á pólitískri andstöðu
hans við núverandi ríkisstjórn.
Jóhann Sigurðsson tók fyrir
ýmsar fjarstæður í ræðu Eðvarðs.
Benti hann á að það tæki sinn
tíma og þyrfti engan veginn að
vera tortryggilegt eins og Eð-
varð hefði látið í veðri vaka. að
semja tillögur til úrbóta og við-
reisnar efnahagslífi þjóðarinnar.
Alþýðuflokksstjórnin hefði aldrei
verið né heldur átt að vera annað
KOMIÐ er út annað bindi í rit-
safni Bókfellsútgáfunnar „ís-
lenzk sendibréf". Nefnist bókin
„Biskupinn í Görðum“ og er sett
saman úr bréfum séra Árna
Helgasonar til Bjarna amtmanns
Þorsteinssonar. en þeir voru
skólabræður og sambýlismenn í
Kaupmannahöfn 1804—1808, eða
þar til Bjarni amtmaðup-fluttist
til Reykjavíkur.
Bar margt á góma í bréfum
þessum, stjórnarfar, landshagir,
misjafnir stiftamtmenn, höfðingj
arnir í Viðey, kvonbænastríð
Bjarna assessors. lífið í Reykja-
vík á fyrri hluta 19. aldar, frelsis
barátta Fjölnismanna og annarra
ungra íslendinga, bókmenntir og
skólamál, endurreisn Alþingis,
flutningur lærða skólans til
Reykjavíkur, pereatið, þjóðfund-
urinn o. m. fl.
Jón Kjartansson
forsfjóri tekur
sæti á Alþingi
í UPPHAFI fundar í Sameinuðu
þingi í gær las forseti bréf frá
forseta neðri deildar. I bréfinu
var svo skýrt frá, að 5. þingm.
Vestur-Norðlendinga, Björn Páls
son, yrði að hverfa af þingi vegna
lasleika heima fyrir og óskaði
hann þess að varamaður, Jón
Kjartansson, forstjóri, tæki sæt:
á þingi í sinn stað.
Var kjörbréf Jóns Kjartans-
sonar einróma samþykkt og und-
irritaði hann eiðstaf og tók sæti
á þingi.
Bókauppboð í dag
I DAG kl. 5 verður í Sjálfstæðis-
húsinu Listmunauppboð Sigurðar
Benediktssonar og verða þar
boðnar upp 114 bækur. Af merk-
um bókum á uppboði þessu má
nefna Aðvörun og sannleiksraust
Þórðar Diðrikssonar gefin út í
Kaupmannahöfn 1879 og Maturta
bók (Eggerts Ólafssonar), sem
Björn Halldórsson gaf út 1774.
Þá má nefna Jarðskjálfta á Suð
urlandi eftir Þorvald Thoroddsen,
gefin út í Khöfn 1899, Almanak
fyrir árin 1841—60, sem Finnur
Jónsson og Jón Sigurðsson gáfu
út og Almanak árin 1861—1875,
sem Jón gaf út, Odysseifskviðu
Homers, sem Sveinbjörn Egilsson
i íslenzkaði, gefin út í Viðey 1829—
en bráðabirgðastjórn og ráðstaf-
anir hennar í samræmi við það.
En ástæðan til þess að tillögur
liggja ekki fyrir enn, er aðallega
sú, að nú fyrst er verið að fram-
kvæma loforð vinstri stjórnar-
innar um úttekt þjóðarbúsins.
Eðvarði ferst ekki að tala um
þessa hluti, sagði Jóhann, eða
var það ekki vinstri stjórnin,
sem lagði um 1200 millj. kr. nýja
skatta á þjóðina? Og hverjir
greiddu þessa skatta nema við?
Og samt sögðu þeir þá, að þetta
væru allt kjarabætur. Vísitölu-
stigin, 6 sem tekin voru af okkur
haustið 1956 voru að sögn komm-
únista kjarabætur. Það sem við
blasir í dag er, að við höfum
eytt um efni fram og verðum að
finna ráð út úr þeim vanda, sem
af því hefur hlotizt. Ráð komm-
únista í vinstri stjórninni var að
leggja á nýja skatta. Þeir sögðust
ætla að taka féð úr vösum
þeirra sem breiðust hefðu bökin,
en reyndin varð allt önnur og
reyndar gagnstæð; þeir skatt-
Árni Helgason. stiftprófastur í
Görðum og biskup að nafnbót var
meðal kunnustu íslendinga á
sinni tíð. Eftir glæsilegan náms-
feril var hann um skeið dóm-
kirkjuprestur í Reykjavík og
tvisvar settur biskup.
Finnur Sigmundsson, lands-
bókavörður, bjó bókina til prent-
unar. í henni er fjöldi mynda
og frágangur allur prýðilegur.
ÞAÐ er dálítið skrítið að setjast
niður til að skrifa um sextugan
skólabróður, rétt eins og þetta
sé í rauninni ekki full alvara.
Við, sem vorum öll unglingar fyr-
ir svo örstuttu, og getum jafnvel
verið það enn, ef því er að skipta.
En Árni læknir er nú einna
fyrstur úr hópnum að ná þessu
háa, virðulega aldursmarki, og
þess vegna erfiðara að átta sig
á, hvað hér er eiginlega um að
vera.
Annars vorum við Árni ekki
mikið samferða á sjálfum skóla
árunum, ekki einu sinni bekkjar-
bræður.
Kynni okkar hófust fyrst að
ráði, þegar þeim tíma sleppti
og út í starfið kom, þó að stund-
um hefðumst ólíkt að, læknirmn
og presturinn.
Árni er Þingeyingur að upp-
runa, af traustum og sterkum
ættstofnun, þar og í Eyjafirði,
og eru frændur hans margir
miklir og víðkunnir hæfileika-
menn. Hann fæddist að Lóni í
Kelduhverfi 3. des. 1899, sonur
hjónanna Guðmundar B. Árna-
sonar og Svövu Daníelsdóttur,
sem um skeið bjuggu á Héðins-
höfða á Tjörnesi, en síðan lengst
að Þórunnarseli, eða til ársins
1919 ,er þau brugðu búi og flutt
ust til Akureyrar. Var Árni
þeirra elzt barn, en hin eru Jón
stúdent, stórkaupmaður á Akur-
eyri, og Sigurveig, bókhaldari
þar hjá bróður sínum. Svava,
móðir Árna, sérstök fríðleiks- og
atgerviskona, er látin fyrir all-
mörgum árum, en faðir hans enn
á lífi, rúmlega hálfníræður, ern
og fjörmikill og sístarfandi.
Hann var langa hríð bæjarpóstur
lögðu almenning meira en
nokkru sinni hefur áður þekkzt,
afnámu og greiddu niður um 30
vísitölustig, bættu við nýjum
bankastjórum og sögðu svo á
fundum hér í félaginu að vinstri
stjórnin héldi fast við verðstöðv-
unarstefnuna.
Eðvarð talaði aftur og reyndi
að bera blak af vinstri stjórninni,
viðurkenndi þó margt, en bað
Jóhann að lokum að vera ekki
að ræða þessi mál á fundum í
Dagsbrún. Var helzt á honum að
heyra, að hann teldi þetta ekki
heppilegt umræðuefni fyrir
verkamenn að hlusta á.
Guðmundur J. Guðmundsson
ræddi málin á sinn venjulega
hátt og kom ekkert nýtt fram
úr þeim orðabelg. Sama er að
segja um Jón Vigfússon, sem
spilaði gamla plötu.
Sigurjón Bjarnason gagnrýndi
stjórn Dagsbrúnar harðlega fyrjr
afstöðu hennar á undanförnum
árum og það, hvernig hún hefði
notað félagið og kjarabaráttu
þess á pólitískan hátt.
Nokkrar umræður urðu um fé-
lagsmál. Skýrði formaður frá
því að unnið væri að því að opna
bókasafn félagsins. En rúmt ár
er nú síðan hann skýrði frá því
á fundi að safnið yrði mjög bráð-
lega opnað. Þá ræddi hann og
um vætanlega húsbyggingu fé-
lagsins. Hann skýrði frá því að
þar sem Eðva*ð Sigurðsson hefði
svo mikið að gera á Alþingi hefði
verið ráðirm nýr starfsmaður til
félagsins!
Kosið var í uppstillingarnefnd
og i kjörstjórn.
Að lokum mælti formaður
nokkur orð. Kvað hann Dagsbrún
myndi bíða átekta með frekari að
gerðir í sarnningamálum, en þeg-
ar rétta augnablikið væri komið
myndi höggið ríða. Bað hann
verkamenn að standa saman um
það sem gert yrði, þegar hið
rétta augnablik rynni upp.
á Akureyri, alkunnur ágætismað-
ur, með lifandi áhuga á fjölmörg-
um framfaramálum samtíðarinn-
ar, lesinn og fróður, en ritfær
í bezta lagi.
Árni tók góðan og notadrjúg-
an arf úr foreldrahúsum, en lít
il efni voru til að kosta skóla-
nám þeirra systkinanna, og varð
þess að afla með eigin dugnaði
og þrautseigju. Lengi fram eftir
unglingsárunum þurfti og Árna
mjög við heima, að búi foreldra
sinna. Lagði hann því með seinna
móti upp í sína eiginlegu skóla-
göngu, og varð æði slitrótt fram
an af. En upphaf hennar var í
unglingaskóla Benedikts Björns-
sonar á Húsavík, vetrartima, og
glæddist þar og dafnaði sá bók-
menntaáhugi, sem alltaf hefur
einkennt Árna og hið næma skyn
hans á fögru og réttu tungutaki.
En Benedikt var, sem kunnugt
er, við'urkenndur stilsnillingur
og málvöndunarmaður.
Á Akureyrarskóla var það aft-
ur á móti náttúrufræðin, sem
mest heillaði Árna, og var slíkt
raunar ekki einsdæmi á þeim
stað, undir handarjaðri Stefáns
skólameistara. Of lítið tóm hefur
annasöm æfi eftirlátið þessum
vísindum. En ósjaldan hefur það
að mér hvarflað, hvílíkur úrvals
kennari Árni hefði getað orðið
sjálfur, í báðum þessum grein-
um, fögrum bókmenntum og nátt
úrufræði.
En læknirinn mátti sín meir.
Árni lauk stúdentsprófi vorið
1925 og embættisprófi í læknis-
fræði vorð 1932. Vann hann ó-
hemjumikið með náminu öll árin
og hélt þá jafnvel heilan skóla
Framii. á bls. 19
„Biskupinn í Görðum"
sendibréf Arna Helgasonar til Bjama
amtmanns Þors teinssonar
Árni Guðmundsson
læknir sextugur