Morgunblaðið - 09.12.1959, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 09.12.1959, Blaðsíða 14
14 MORCTlNTtLJfílÐ Miðvikurtagur 9. des. 1956 Oflug starfsemi H únvetningafélagsins t>ANN 10. þ.m. hélt Húnvetninga félagið í Reykjavík aðalfund sinn. í skýrslu formanns félags- ins, Friðriks Karlssonar, kom fram að stafsemi félagsins hefur aldrei verið öflugri en á síðasta ári, og fjárhagur félagsins aldrei verið betri en nú. Á síðastliðnum vetri hafði fé- lagið opna skrifstofu í húsi sínu Miðstræti 3, og veitti Kristmund- ur J. Sigurðsson henni forstöðu. Mun það vera algjör nýlunda, að átthagafélag hafi opna skrifstofu, með föstum viðtalstíma við stjórn félagsins. Á skrifstofunni var selt talsvert af eldri bókum fé- lagsins, og eru nú sumar þeirra svo til uppseldar. I vetur verður skrifstofan opin á þriðjudögum kl. 8—10 e.h. Einnig bættust félaginu yfir 100 nýir félagsmenn á árinu. Árs- hátíð félagsins var haldin í sam- komuhúsinu Lido, og sóttu hana um 450 manns. Mun það vera fjöl mennasta árshátíð félagsins til þessa. Skemmtistarfsemi á veg- um félagsins var og nokkur, m.a. spilakeppni og almennar sam- komur. Eins og venjulega var far in skógræktarferð í Þórdísarlund í Vatnsdalshólum, en það er orð- Bókari Vanur bókari, óskar að kom- ast í samband við heildsala, kaupmenn, iðníyrirtæki, end- urskoðendur, s©m þyrftu að fá hjálp við bókihald og upp- gjör. Tilboð merkt: „Samband — 8539“, sendist blaðinu. inn fástur liður í félagsstarfsem- inni. Á síðastliðnu sumri, eða nánar tiltekið þann 18. júlí, efndi félagið til sumarmóts Húnvetn- inga norðan og sunnan heiða. Var samkoman haldin að Hveravöll- um. Sóttu hana um 300 manns. Margar góðar gjafir bárust fé- laginu á árinu. Þeirra langstærst, og jafnframt stærsta gjöf sem fé’aginu hefur borizt hingað til, var gjöf Bjarna Bjömssonar frá Núpsdalstungu. Gaf hann 5.000,00 kr. til minningar um foreldra sína, þau Ásgerði Bjamadóttur og Björn Jónsson. Á skemmtisam- komu sem félagið hélt í haust í Sjálfstæðishúsinu tilk. Bjarni gjöf þessa, og tók jafnframt fram við það tækifæri, að þar sem Húnvetningafélagið starfaði með slíkum glæsibrag sem nú, þá bæri öllum Húnvetningum að efla það og styrkja eftir beztu getu, og engum Húnvetningi í Reykjavík væri stætt á því að vera utan þess. Vetrarstafsemi félagsins er nú að hefjast, og er þegar ákveðin spilakeppni, sem verður í Tjam arkaffi. Er það fjögurra kvölda keppni og verðlaun veitt. Auk venjulegra kvöldverðlauna verða heildarverðlaun, sem er farmiði á fyrsta farrými Gullfoss til Kaupmannahafnar og heim aftur. Einnig mun skemmtinefnd félags ins hafa nokkur nýmæli á prjón- unum. Stjóm félagsins skipa nú: Frið rik Karlsson, formaður; Krist- mundur J. Sigurðsson, varaform.; Jón Sigurðsson, gjaldkeri; Jón Snæbjömsson, ritari og Einar J. Skúlason, meðstj. Varalitur hinna vandlátu Fæst víða. 10 tízkulitir. Verð við allra hæfi. Heildsölubirgðir: íslenzk-erlenda verzlunarfélagið hf. Garðastræti 2. Símar: 15333, 19698. „Ate kælt bragðast betur“ Hinir glæsilegu þýzku kæliskáp- ar komnir aftur. Á Glæsileg innrétting Á Sparneytinn Á Tekur lítið pláss Á Hagstaett verð Brimnes hf. Mjóstræti 3 Simi 19194. Kristmann Guömundsson skrifar um BÚKMENNTIR Á fullri ferff. Eftir Oscar Clausen. Bókfellsútgáfan. OSCAR Clausen er vinsæll rit- höfundur fyrir sagnaþætti sína af Snæfellsnesi og víðar og ekki minnst fyrir ævisöguþætti þá, er hann útgaf í fyrra og nefndust: Með góðu fólki. Nú er út komið annað bindi af þessum æviþátt- um, er fjalla raunar fullt eins mikið um aðra menn en sjálfan hann. Bókin er í átta aðalköflum, en hver þeirra skiptist í marga smærri. Auk þess gerir höfundur inn grein fyrir verki sínu í stutt- um formála. Segir hann þar, meðal annars, að hann hafi skrif- að sér margt til minnis af því sem drifið bafi á dagana og sér hafi sagt verið af því marga gamla Oscar Clausen fólki, sem hann hafði kynnzt. Kveðst hann stundum hafa hafið þær skriftir til þess eins að end- urlifa liðnar stundir og komast í kært umhverfi eða hitta gamla vini. Þá er honum og ljóst, að þau ár, er hann hefur lifað, hafa verið tími mikilla breytinga, þeg- ar týnzt hefur margt af því, sem kynslóð hans er eftirsjá að. Hefur hann því tekið saman frásögn af ýmsum þeim mönnum og fyrir- bærum, er hann telur vert að minnast og gróða fyrir nýjar kyn slóðir að kynna sér. Eins og höf. tekur réftilega fram, er bók þessi ekki samfeld heild, frekar en hin fyrri heldur sjálfstæðir kaflar um margskonar efni, einkum sér- kennilegar persónur, störf og starfshætti frá liðnum tíma. Loks getur höf. þess að ástæðan fyrir því, að lítt gæti „eðlilegra and- stæðna“ í þessum tveim bókum hans, sé sú, að hann hirði lítt um að segja frá fólki, sem sér hafi fallið illa við, og eins að benda á bresti í • fari þeirra manna, sem hann hafi dáð fyrir mannkosti. — „Ég kann mér ekki geð til að skrifa, hvað þá láta prenta eftir mig minningar um ómenni og enn síður lýsingar á brestum góðra manna og mikil- hæfra. Ég er svona af Guði gerð- ur“. l>að er rétt, að þarna eru ekki skammirnar um menn eða mál- efni. Höf. er hógvær og góðvild er hvarvetna í fyrirrúmi, þegar lýst er samfylgdarmönnum hans á lífsleiðinni. Hefst bókin á því, að hann sækir um stöðu við verzl unarstörf, fyrst í Reykjavík, en sðan vestur í Stykkishólmi og fær þá siðarnefndu. Fyrsta verk- ið, sem hann virðist læra þar vestra, er að sópa búðargólfið, en eins og gamlir verzlunarmenn vita, er það lítil kúnst að sópa vel búðargólf. Þessu næst lýsir hann verzluninni í Stykkishólmi og verzlunarstarfinu, sem var þá talsvert á annan veg en nú er, nýtni miklu meiri og aðstæður aðrar. Þá var vigtað með pund um og kvintum og mælt í álnum og þumlungum t.d. Ekki var um- búðum né pappírspokum sóað í, þann tíð, heldur farið sparlega með þá sem annað. Kassarnir sem vörurnar komu í, voru ekki eyðilagðir heldur haldið til haga og notaðir til ýmissa þarfa, enda timbur ekki á glámbekk og allt miklum smærra í sniðum en nú, þótt fólkið virðist ekki hafa ver- ið öllu óhamingjusamara. Lýst er bæði vörum verzlunarinnar og verðlagi, og er gaman að lesa það, fyrir gamla búðarmenn. Munu og ýmsir aðrir telja sér gróða að kynnast þessum skemmtilegu köflum um verzlun- arhætti í byrjun aldar vorrar. Þá voru vínföng seld í hverri búð, brennivínsflaskan kostaði krónu, en koníakið tvær krónur. Þá sóttu menn brennivín á kúta og tunnur, er þeir höfðu á stokk- um heima hjá sér, og þóttu bænd ur því gildari sem tunnan var stærri. Kaup verzlunarmanna var ekki mikið að krónutali, en reyndist samt furðu drjúgt, þvi að mikið var hægt að fá fyrir hverja krónuna. Getur höf. þess, að flestir ungir verzlunarmenn hafi til dæmis átt reiðhesta, og eignaðist hann sjálfur fyrsta reiðskjótann þegar hann var átján ára gamall. Starfið var all erfitt, vinnutíminn langur, frá sjö að morgni til átta að kvöldi, en stundum allt til miðnættis um mesta annatímann. En oftast áttu verzlunarmennirnir frí á sunnu- dögum og riðu þá út um sveitir, og voru auðvitað stórhöfðingjar, þegar á bæina kom. Margt verður höf. að annast þarna við verzlunina. Brátt tek- ur hann að sér bókfærslu alla, en síðan hrossakaup og fjárkaup. Hið siðarnefnda var mikið og erfitt starf, því það fór fram á haustum, þegar veður voru alloít orðin vond. Þá segir frá spekú- lantaferðum og komu útlendra spekúlantaskipa. Bráðskemmtilegur og vel sagð- ur er þátturinn um fjárkaupin í Dölum. Koma þar margir við sögu, gamlir bændur og konur þeirra, heiðurshjón mörg, sem nú eru löngu komin undir moldu. Þarna fær lesandinn innsýn í horfna veröld afskekktra sveita í byrjun aldarinnar og er sú kynn ing bæði menningarsögulega verðmæt og skemmtileg. Ég held að þessi kafli verði að teljast einna ánægjulegastur af þáttum bókarinnar að minnsta kosti fyrir mig. Ég man fullvel frá barn- æsku komu fjárkaupmannanna og þau hátiðabrigði, sem þeim fylgdu. Þarna er málið skýrt frá þeirra hlið og lítur dálítið öðru vísi út en það horfði við okkur. Og talsvert hefur þetta Dalafólk verið ólíkt Snæfellingunum mín- um, sem ég kynntist í bernsku. Þarna er minnzt margra mætra manna, svo sem Guðna Jónssonar hreppstjóra á Dunkárbakka, Magnúsar Magnússonar bónda og kaupmanns á Gunnarsstöðum, Teits Jónssonar á Hóli í Hörðu- dal, Hildiþórs Hjálmtýssonar á Harrastöðum, Kristjáns Tómas- sonar dannebrogsmanns á Þor- bergsstöðum, Árna Jónssonar á Jörfa, Ólafs Jóhannessonar í Stóra-skógi, Ólafs Finnssonar á Fellsenda og síðast en ekki síst Jóns Sumarliðasonar hreppstj. á Breiðabólsstað og móður hans Elísabetar. Er þetta fólk allt ásamt fleirum, sem nefndir eru þarna, hið merkasta, og vel að slíkum ágætis eftirmælum komið sem þeim eru hér veitt. í Dölum var bændamenning góð á þessum tíma og er vel að hennar skuli vera minnst á þennan hátt. Margt er læsilegt í kaflanum um þingframboð höfundar, en spítalamálið í Stykkishólmi er merkari kafli og bæði fróðlegt og gaman að lesa um þróun þess. Þá er þáttur sem nefnist Kerling- arskarð og Búlandshöfði, en í hon um eru raktar ýmsar sögur og sagnir af þessum tveim stöðum, er báðir hafa krafið allmörg mannlíf meðan aldir liðu. Einkum er skarðinu vel lýst, en það er frægt fyrir steinkellingu þá, er þar ber við himin á fjalli einu, með silungakippu á baki sér. Segja þjóðsögur að þar hafi nátt- tröll verið á ferð og orðið heldur seint fyrir svo að sólin kom upp áður en það náði heim til sin og varð það þá að steini. Og furðu líkur er drangur þessi kerl- ingu gamalli með byrði á baki. Kaflinn Mislynd örlög er frá- sögn af nokkrum sérkennilegum persónum sem höf. hefur kynnzt. Brynki kapílán er skemmtilegur þáttur um gamlan berserk og bardagamann, er háði stríð sitt við erfiðar höfuðskepnur og grá- lynd örlög. Guðrún í Múla er harmsaga góðrar konu, sem gróði er að lesa. og Sælir eru einfaldir fjalla Um gömul hjú, Gvend og Siggu, sem voru harla vitgrönn, en þó hvort öðru góð og lifðu ýmsum öðrum til fyrirmyndar, þó ekki væri vitið reitt í þverpok- um. Harmsaga er einnig þáttur- inn Þórffur í Tröffum; góð og hrífandi frásögn. Þá er: Margrét á Hamraendum enn ein sorgar- saga, vel sögð. Að lokum er í bók- inni kafli er nefnist: Tveir af- reksmenn; fjallar hann um Thor Jensen og Emil Nielsen. Þar er sitt af hverju tagi sem ég minnist ekki að hafa séð annars staðar um þessa tvo afreksmenn. Eink- um er kaflinn um Emil Nielsen fróðlegur og vel gerður. Eins og að ofan er sagt, er bók þessi á margan hátt mjög athygl- isverð og góður fengur í henni. Höf. er dálítið misjafn, eins og gengur, frásögn hans er ekki allt- af jafn skemmtileg, en oftast heldur hún þó áhuga lesandans vakandi. Og þegar Clausen tekst bezt, eru fáir sagnaþulir honum betri. Ég hafði mikið yndi af að lesa bók þessa og er viss um að svo mun fleirum fara. — Utan úr heimi Framh. af bls. 12. saman í friði og gagnkvæmum skilningi. sagði Indíánahöfðing- inn gamli að lokum. —★—★— Fleira bar á góma í viðtalinu við „Walking Buffalo". — Hann lét t.d. í ljós megna óánægju sína við skátahreyfinguna. Hún leið- ir alla unga drengi á villigötur, er hún kennir þeim að kalla Indí- ánatjald „tepee". — Það heitir teebe, sagði „Walking Buffalo“ með áherzlu — teebe, með b. P-ið er uppfinning hvíta mannsins og á engan rétt á sér! Frændi höfðingjans, Jim, sem hefir viðurnefnið „Two Young Men“ (kannski hann sé tveggja manna maki), sagðist eiginlega ekki hafa tíma til þess að fylgja gamla manninum á heimsreisu hans á þessum tíma árs. Nú ætti hann að réttu lagi að vera að fella grenitré í skógunum heima og selja þau síðan sem jólatré í búðir. Hann kvaðst oft hafa grætt 500 dali á hálfum mánuði á jóla- trjánum sínum. —★—★— Þessir friðarins sendiherrar halda áfram för sinni þegar í dag — „norður á bóginn“, sagði gamli „Walking Buffalo" — og ekki fékkst meira upp úr honum. Aðr- ir sögðu, að Indíánahöfðinginn vildi gjarna heilsa upp á Lapp- ana í Norður-Svíþjóð. Þegar hann var spurður nánar um það, sagði hann aðeins: „Gæti v.erið, Annars er ég ekki gefinn fyrir að gera áætlanir of langt fram í tímann". — Og þar með kvaddi „Walking Buffalo" hina „hvítu villimenn" í blaðamannastétt Kaupmanna- hafnar.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.