Morgunblaðið - 03.01.1960, Qupperneq 6

MORCIJHBLAÐIÐ
Siinnudagur 3. 'fanúar 1960
— Avorp forsætisráðherro
Þá eru benzínstöðvar B. P. og Shell við Grófina „l»agnaðar“. Nú um áramótin voru geymarnir
teknir niður, og munu margir hafa gripið í tómt í gær. Bíleigendur munu nú fá stöðvar
þessar fyrir stæði fyrir bíla sína, því alltaf eru menn í vandræðum með að koma bílunum
sínum fyrir í miðbæ Reykjavíkur.
Framh. af bls. 1.
Tóku þó ýmsir verðbólgunni vel,
þegar hún fyrst kvaddi dyra,
töldu þar gott ráð til að dreifa
auðnum og ekki síður til að lála
útlendinga greiða meira fyrir
vinnu í þágu hersins.
Ekki er það ætlun mín að
rekja þá sögu, enda varðar fram-
tíðin mestu, þótt hollt sé hverjum
einum að rifja upp fortíðina, til
þess að draga af henni ályktanir
og reyna að varast fyrri víti. Öll-
um hefur okkur stjórnmálamönn-
unum yfirsézt. Allir erum við
samsekir um sumt, þótt ekki sé-
um við jafnsekir. Þá reikninga
reyni ég ekki að gera upp hér,
enda tæpast fyllilega dómbær né
óvilhallur.
★
í dag er viðhorfið m. a. þetta:
Undanfarin 5 ár hafa íslena-
ingar eytt 1000 millj. kr. meira
en þeir öfluðu og greitt þennan
halla á búskapnum með erlend-
um lánum. ískyggilega mikill
hluti þessara skulda eru lán tii
stutts tíma. Fyrir því er svo kom-
ið, að þjóðin þarf að nota 11%
gjaldeyristekna sinna á allra
næstu árum til að greiða vexti og
afborganir af erlendum skuldum.
Er það meir en tvöfallt við það
hámark, sem leyfilegt þykir, og
erum við í þeim efnum dýpra
sokknir en nokkur önnur þjóð,
ef til vill að einni undanskilinni.
Af þessu leiðir, að engri þeirra
erlendu lánsstofnana, sem gegna
því höfuðverkefni að lána þjóð-
um eins og okkur, þegar örðug-
leikar steðja að, og heldur ekki
þeim, sem við eigum sjálfir að-
iid að, er lengur heimilt að lána
Islendingum, hvorki til langs eða
skamms tíma, nema við komum
efnahagsmálum okkar á annan og
traustari grundvöll, þ. e. a. s.
breytum um stefnu.
Ég læt þess hér getið, svo
menn skilji betur, hvar við erum
á vegi staddir og í hvaða ógöngur
við erum komnir út af uppbótá-
kerfinu, sem allir flokkar bera
ábyrgð á, að 1000 milljón króna
hallann á búskap okkar þessi
umræddu 5 ár, höfum við greitt
með erlendum lántökum. Og
nærri því jafnháa upphæð höf-
um við notað til kaupa á hátolla-
vörum, sem mest eru hreinn
óþarfi — luxus, Og þessi kaup
hafa stjórnarvöldin leyft og ýtt
undir. Ekki þó til að gleðja okk-
ur og gleyma í munaði. Heldur
vegna þess að hvorki ríkissjóður
né útflutningssjóður gat staðið í
skilum án þeirra háu tolla, sem
til þeirra runnu vegna þessa
varnings.
Til iangframa getur engin
þjóð vænzt þess, að aðrar þjóðir
kosti hana til að halda slíkum
feigðardansi áfram. Og þess get-
ur heldur engin þjóð óskað, sem
vill halda sjálfsvirðingu sinni og
sjálfstæði.
★
Ofan á annað bætist svo það,
að að óbreyttum tekju- og gjalda-
stofnum mun á næsta ári enn
verða nýr halli á ríkis- og út-
flutningssjóði, sem nemur hvorki
meira né minna en um 250 millj.
króna. Verði ekki breytt um
stefnu, er okkur sá einn kostur
nauðugur að afla þess fjár með
nýjum álögum á almenning.
Verði jafnframt gerðar aðrar
þær ráðstafanir, sem óhjákvæmi-
Iegar eru, ef þess á að freista að
búa enn um skeið við núverandi
kerfi, er talið, að af öllu þessu
myndi vísitalan hækka um 5—6
stig. Neiti þjóðin að taka þá
byrði á sig sem kjararýrnun í
bili, og krefjist samsvarandi
hækkunar á krónutölu árstekn-
anna, leiðir það til þess, að ný
þörf nýrra tekna og þá líka nýrra
álagna skapast að ári. k Lengra
þurfum við vart að hugsa, því
þá stöðvast hjólið vafalaust af
lánsfjárskorti, nema fyrr verði,
sem raunar er langsennilegast.
★
Þá er þess að geta, að flestir
eða allir lánasjóðir atvinnuveg-
anna eru í mikilli fjárþröng og
sumir ef til vill í raun og veru
gjaldþrota. An erlendrar lántöku
mun starfsemi þeirra flestra
stöðvast að mestu' leyti,
a. m. k. Fiskveiðasjóðs og sjóða
landbúnaðarins, en slík lán fást
ekki að óbreyttri stefnu í efna-
hagsmálunum. Sama gildir um
önnur nauðsynleg lán, svo sem
til hafnargerða, að dæmi sé
nefnt, en án þeirra er ekki auðið
að fullhagnýta fiskiskipaflotann
með þeirri viðbót, sem væntanleg
er á næstunni, hvað þá meir.
Þetta á einnig við og jafnvel í
enn ríkari mæli um nauðsynlegt
fé til þeirrar hagnýtingar orku-
linda landsins, sem framundan
bíður og vonir um aukið öryggi
og bætt lífskjör að verulegu leyti
byggjast á. Vil ég ,til að fyrir-
byggja misskilning, sérstaklega
vekja athygli manna á, að enda
þótt lán til stutts tíma, sem varið
er til óarðbærra hluta, séu hættu-
leg, er þjóð eins og okkur ekki
aðeins heimilt, heldur líka skylt
og nauðsyniegt að leita eftir og
taka hófleg lán til langs tíma og
verja þeim til arðbærrar fjárfest-
ingar. Má telja víst, að slík lán
fáist, ef búið er að koma efnahag
þjóðarinnar á heilbrigðan grund-
völl.
★
Til frekari áréttingar vil ég
endurtaka þetta:
1. Ef ekki verður tekin upp ný
stefna í efnahagsmálunum,
verður óhjákvæmilegt að
leggja á þjóðina, strax og Al-
þingi kemur saman, nýja
skatta, er nema um 250 millj.
króna á ári.
2. Þessir skattar og það, sem
þeim fylgir, munu hækka vísi-
töluna um 5—6 stig.
3. Krefjist launþegar tilsvarandi
hækkunar á krónutölu árs-
teknanna, verður enn að
leggja á nýja skatta um næstu
áramót.
4. Til þess að þessi leið sé fær,
verða Islendingar að eiga kost
á erlendum lánum til kaupa á
óþarfa-varningi.
5. Það er að minnsta kosti mjög
ólíklegt, að slík lán séu fáan-
leg og raunar heldur ekki lán
til arðbærrar fjárfestingar,
nema breytt sé um stefnu.
6. Þær ástæður, þótt einar væru,
myndu neyða okkur til að
taka upp nýja stefnu.
7. En jafnvel þótt fram hjá því
yrði komist í eitt ár eða svo,
leiðir af framantöldu, að 5—6
stiga kjararýrnun er með öllu
óhjákvæmileg, í bili, og sér þó
ekki fyrir enda ógæfunnar,
heldur sökkvum við aðeins
dýpra og dýpra í feigðarfenið,
án stefnubreytingar.
★
Allt bendir því til þess, að Is-
lendingar séu tilneyddir að
• Nú hefjum við
nýja árið.
Nú hefjum við nýja árxð,
sj álfsagt öll full af góðum a-
formum. Ég óska lesendum
þessara dálka gleðilegs árs, og
vona að bréf þeirra til Vel-
vakanda verði skemmtileg og
fróðleg á næsta ári. Því þá að-
eins geta dálkarnir orðið læsx-
legir.
• Vinsæli útvarps-
þáttur
Fyrir áramót lauk í útvarp-
inu vinsælum útvarpsþætti,
sem margir hafa haft gaman af
í vetur eins og undanfarinn vet
ur. Á ég þar við þáttinn Vogun
vinnur — vogun tapar. Slíkir
þættir eru ekki aðeitis
skemmtilegir, ef vel er á mál-
um haldið, heldur líka fróð-
legir. Þeir vekja áhuga hlust-
breyta tafarlaust um stefnu í
efnahagsmálunum.
★
En, segja menn, — sé þetta allt
svona einfalt, því í ósköpunum
er þá hikað.
Ríkisstjórnin hikar ekki. Hún
er einhuga um stefnubreytingu.
Menn eru aðeins að safna gögn-
um og skoða og bera saman þær
leiðir, sem til greina geta komið.
Markmiðið hlýtur að vera að
finna úrræði, sem loka víta-
hringnum, í stað þess að eftir nú-
verandi leiðum er og verður
svikamyllan í fullum gangi og
neyðir menn árlega til þess að
axla klyfjar nýrra skatta, sem
fyrr en varir hafa þó reynzt hald-
laus úrræði.
★
Takist þetta á þann veg, að
kjaraskerðingin verði ekki meiri
en óhjákvæmilegt er vegna þess
hvernig komið er, hver leið sem
farin verður, ætti valið að verða
öllum hugsandi mönnum auðvelt.
Þá myndu væntanlega líka ýms-
ar ráðstafanir, sem eru óþægi-
legar í bili, mælast vel fyrir, af
því að mönnum skilst, að þær
eru brúin yfir gjána, — leiðin,
sem íslenzka þjóðin, sem nú riðar
á barmi greiðsluþrots út á við og
upplausnar inn á við, verður að
fara, eigi hún að geta gert sér
vonir um aukið öryggi og bætt
lífskjör, þegar fram líða stundir.
★
En hvað sem þessu líður má
engin stjórn blekkja þjóð sína,
skirrast við að horfast í augu
við staðreyndir, víkja sér undan
vandanum, hliðra sér hjá að
glíma við örðugleikana, kveinka
enda á þeim viðfangsefnum,
sem keppendur hafa valið sér,
og aldrei fer það svo að ekki
festist í minni eitthvað af
þeim spurningum, sem lagðar
eru fram. Það er nú einu sinni
svo, að þeir sem fara að hafa

nasasjón af einhverju efni,
langar til að vita meira og því
geta spurningaþættir beinlínts
verið uppeldisatriði, ef vandað
er til þeirra.
sér við að gera nauðsynlegar ráð-
stafanir. Engin stjórn má ieyna
því á hættutímum, hvernig kom-
ið er, breiða yfir óþægilegar stað-
reyndir, reyna í lengstu lög að
legra háskasamlega þróun, skjóta
úrræðum á frest, til að forðast
óþægindi fyrir sjálfa sig. Þvert
á móti er það frumskylda sér-
hverrar stjórnar að marka stefnu
sína af ábyrgðartilfinningu. Völd
hennar byggjast á trausti, sem
þúsundirnar af heiðarlegu, vinn-
andi fólki hafa sýnt henni með
atkvæði sínu. Engin stjórn vill
bregðast þessu trausti. En þá
verður hún að taka vandamálin
föstum tökum og gera það, sem
rétt er — hvað sem líður vin-
sældunum.
★
Við íslendingar misstum forð-
um sjálfstæði okkar vegna þess
að hver höndin var uppi á móli
annarri, ekki tókst að friða land-
ið fyrir blindu sundurlyndi og
óslökkvandi, ábyrgðarlausum ríg
þeirra manna, sem börðust um
völdin í landinu.
Enn sem fyrr veltur allt á
þroska manna til að beygja sig
undir sameiginlega nauðsyn alls
landsins — þroskann til að skilja
hvar og hvenær flokkshagsmunir
eða sjónarmið stétta og lands-
hluta verða að þoka fyrir
alþjóðarheill. Það er þessi þroski,
sem hverja þjóð skiptir mestu á
hættulegum tímum. Það er þessi
þroski, sem gert hefur þjóðir
Maður sem kallar sig „Þakk
látan hlustanda" sendir Sveini
Ásgeirssyni eftirfarandi vísur
nú þegar þættinum er að
ljúka:
• Sveinn með
þáttinn.
í lyftingunni lít ég mann
lukkuþráðinn festa.
Sveinn með þáttinn heitir
hann,
höfuðpaurinn gesta.
Framlag hans er þarfur þjónn,
þegar öllum semur.
Andans slær þar undir tónn
öðru spili fremur.
Kappar þenja þolið brjóst,
þurrka fast af skalla.
Allt er stundum ekki ljóst,
á því sumir falla.
Gaman væri að ganga með
glatt í leikinn snjalla.
Þig ég kærri kveðju kveð,
kannske fyrir alla.
miklar. Sú þjóð, sem aldrei kann
að sameinast, þegar mest ríður á,
aldrei að hefjast yfir þröng og
einstrengingsleg flokkssjónarmið,
aldrei að taka einhuga, þjóðlega
stefnu á hættutímum, sú þjóð,
sem vill flýja hvern vanda og
umfram allt engu fórna fyrir
framtíð sína — sú þjóð verður
aldrei talin mikil og aldrei ein af
beztu þjóðum.
★
Trúið mér, góðir íslendingar,
enginn okkar, sem með völd för-
um, hefur neina löngun til að
skerða kjör nokkurs manns. Eng-
inn okkar telur neinn vinnandi
mann ofsælan af því, sem hann
nú ber úr býtum fyrir erfiði sitt.
En það breytir ekki þeirri stað-
reynd, að við getum ekki haldið
áfram að eyða meira en við öfl-
um.
Aðrar þjóðir hafa orðið að fara
út á vígvöllinn árum saman,
milljónirnar látið líf sitt fyrir
ættjörðina, frelsi hennar og sóma.
íslenzka þjóðin má ekki láta
það henda sig að stefna framtíð
sinni í voða, ef til vill bæði fjár-
hagslega og pólitískt, einvörð-
ungu vegna þess að það kann að
krefjast einhverra fórna í bili að
koma málum hennar í heilbrigt
horf.
Megi Forsjónin forða okkur frá
þeirri ógæfu og blessa land og
þjóð á nýja árinu og um alla
framtíð.
Gleðilegt ár!
Aldraðar konur í
Háteigssókn í boði
kvenfélagsins
Á UNDANFÖRNUM árum hefir
það verið venja Kvenfélags Há-
teigssóknar að bjóða til sín öldr-
uðum konum í söfnuðinum einu
sinni á ári. Að þessu sinni eru
þær boðnar á jólafund félagsius
í Sjómannaskólanum þriðjudag-
inn 5. jan., og hefst samkoman
kl. 8Vz stundvíslega. Er þetta
einn þáttur í fjölþættu starfi . é-
lagsins og sýnir lofsverða við-
leitni, sem þakka ber. Tilgangur
inn er sá, að veita hinum öldruðu
gestum ánægjustund og rétta
þeim vinarhönd. Kunnugt er mér
um fleira, sem félagið vinnur i
sama anda, þó að ég ræði það
ekki nánar hér.
Með línum þesum vildi ég
vekja athygli á jólafundinum á
þriðjudaginn. Þar mun m. a. Vig-
fús Sigurgeirsson sýna kvikmynd
og Andrés Björnsson lesa upp. Þá
verður söngur og kaffidrykkja.
Það er ósk félagskvenna, að
mega fagna sem flestum gestum
sínum á þriðjudagskvöld. Gleðx-
legt nýjár.
Jón Þorvarðsson.
skrifar úr
daqlega lifinu