Morgunblaðið - 26.08.1960, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIfí
Föstudagur 26. ágfist 1960
Guðmundur í. Guðmundsson, utanríkisráðherra, var nýlega ■ opinberri heimsókn í Israel. Hér
sést hann ræða við Golda Meir, utanríkisráðherra ísrael. Á milli þeirra situr dr. Chaim Yahii,
ráðuneytisstjóri, áður sendiherra ísraels á íslandi.
Sættir milli trúar og vísinda
MILLJÓN dollara verðlaun
frá forseta Bandaríkjanna er
sú viðurkenning, sem veitt
var fyrir nokkrum dögum
bandarískum vísindamanni,
Goddard —• fimmtán árum
eftir lát hans — og þykir mér
líklegt, að einsdæmi sé að
þannig hafi verið gert til
manns efíir dauðann. Þetta
er því athyglisverðara, þegar
þess er gætt, að meðan mað-
urinn lifði, var hann lítils
metinn og naut minni viður-
kenningar en flestir aðrir:
að nokkurntima gæti tekizt. Er
þó að slíkir hlutir séu merkileg-
ir, og eigi jafnvel eftir að færa
mönnum heim sanninn um enn
merkilegri hluti, þá er það nú
annað, sem dregur að sér aifchygli
fslendings, sem ýmsum tíðind-uim
gefur gætur. Það eru þær hugs-
anir, sem þessi framvinda mál-
anna vekur hjá ýmsum hinum
áhrifamestu mönnum erlendis.
Ég var að lesa ritstjórnargrein í
einu af stórblöðum Bandaríkj-
anna um þennan atburð, verð-
launaveitinguna, og er þar því
líkast sem verið sé að játa á sig,
fyrir hönd mannfélagsins, van-
rækslusök og ósanngirni gagn-
vart hinum framliðna merkis-
manni. Sérstaklega segir blaðið,
að nú séu að opnast augu manna
fyrir þýðingu þeirra manna, sem
fara sínar eigin götur í visindum
og halda fram sérstæðum og ó-
viðurkenndum skoðunum; séu
þeir einmitt oft hinir mikilsverð-
ustu, og væri mikil nauðsyn, að
eftir þeim yrði betur tekið fram-
vegis.
Ég býst við, að flestum fslend-
ingum, sem þetta lesa, muni
þykja viturlega mælt, og vildu
gjarnan taka undir þetta. En þó
mætti hér gera meira en taka
undir. Menn mættu minnast þess,
að hér á íslandi hefur mönnum
ekki farizt sem beat gagnvart
þeim manni, sem benti til stjarn-
anna og sagði, að hafa mætti
sambönd þangað. Kenning dr.
Helga Pjeturss um lífssamibandið
er það, sem ég hef í huga, og það
er óhætt að fullyrða, að mikil-
vægi hennar er mjög fjarri því
að vera minna en þess, sem ágæt-
ir vísindamenn á öðrum sviðum
hafa unnið. En gagnvart þessari
kenningu er það, sem íslenzkir
fræðimenn og áhrifamenn hafa
ekki gætt sanngirninnar sem
skyldi, og væri ástæða til, að
þar yrði farið að breyta um
stefnu. Það er t.d. engin hæfa, að
í þau rúm 40 ár, sem liðin eru
síðan Nýall kom fram, skuli því
aldrei hafa verið gefið rúm við
heimspekideild Háskóla fslands
að fást við íslenzka heimspeki.
íslenzk heimspeki hefur tæplega
verið nokkurntíma nefnd á nafn
við heimspekidsild Háskóla fs-
lands af þeim sem þar ráða, og
myndi þó ekkert eins geta orðið
til að auka hróður deildarinnar
og rétt og jákvæð afstaða til hins
mikla máls. Eða með öðrum orð-
um að gefa Nýal færi á að orka
á hugina, að lofa sólinni að skína.
Enginn ætlast til þess, að fallizt
verði á kenningar Nýals gagn-
rýnislaust eða án samanburðar
við aðra þekkingu, rétta og raun-
verulega þekkingu. Einmitt slík-
ur samanburður er Nýal mest í
hag og er það, sem hann ætlast
til af lesendum sínum. — Og er
þá ótalið það, sem mestu máli
skiptir, en það eru þær sættir
milli trúar og vísinda, sem Nýall
hefur sýnt fram á að orðið geta.
Hafa menn mátt sjá fróðlegt
dæmi um þær mótsaignir, sem.
þar eru, í málflutningi þeirra
próf. Julians Huxley og séra E.
L. Mascalll ,sem fýnst birtusf í
brezka blaðinu Observer en nú
nýlega þýddar í Morgunblaðinu-
Mætti öllum vera ljóst, hverisiu
óheillavænlegt það er, að svo
djúpstæður ágreiningur skuli
veri milli hinna tveggja höfuð-
stefna í mannlegri sannleiksleit
(það var aðalröksemd Sir Juli-
ans að vísindin segðu sannara),
og getur hann ekki stafað af
öðru en því, að réttu lausnina
vantar. En hér er það, sem Nýall
markar stefnuna.
Það sem vantaði, og vantar
enn, gagnvart dr, Helga Pjeturss
og kenningum hans er hið saima
og vantaði gagnvart hinum banda
ríska vísindamanni, að menn
gerðu sér Ijóst, að maðurinn var
ekki slíkur, að hann færi með
heilaspuna og markleysu. Menn
gerðu sér rangar hugmyndir um
hann og skildu ekki, að það böl
sem hann þoldi, bar hann einnig
fyrir þá. „Sigur sannleikans er
það sem ég þrái mest“, segir
hann í síðustu bók sinni (1947),
og án slíks takmarks hefði ævi-
starf hans ekki orðið svo sem
það varð. En mun þeirri ósk
framgengt verða? Svo er nú kom-
ið, að sú skoðun hefur nú fyLgi
mikilmetinna erlendra vLsinda-
manna, að á því velti örlög mann
kynsins, að samband takist við
vitrari og betri íbúa annarra
stjarna. En undarlegt er til þess
að vita, að frá slíku skuili geta
verið sagt á fslandi, án þesis að
minnast einu orði á íslenzka
heimspekinga, sem haldið hafa,
og halda enn, þessu fram.
Þorsteinn Guðjónsson.
Þeir voru margir, sem töldu
hann ekki með réttu ráði, og
honum voru valin orð eins og
tunglsjúkur og tunglóður, en
þó fékk hann einhvern styrk
til rannsókna hjá tveimur
stofnunum, og til þeirra stofn
ana renna nú verðlaunin og
verður líkast til varið til
rannsókna, sem ganga í sömu
átt og það, sem Goddard lagði
til málanna.
Goddard hugsaði til stjarnanna
af meiri alhug en aðrir, og sú var
sökin til þess að samtímamenn
hans kölluðu hann óðan. Það
jþarf varla að taka það fram, að
aá sem nú hefur verið verðlaun
aður þannig fyrir stjarnhugsun
hefur í þeim efnum unnið eitt-
hvað verkfræðilegt, eitthvað til
undirbúnings eldflaugaferðum
frá jörðinni og út í geim. Og
þetta var einmitt það, sem til
Skamrrks tíma þóttj svo ótrúlegt,
• Ókurteisi færist
íaukana
Ég held að fslendingar séu
að verða siðlaus þjóð, sagði
kona sem hringdi til Velvak-
anda fyrir nokkrum dögum.
Ég hef svo víða rekizt á ó-
kurteisi að undanfömu, að ég
get ekki lengur orða bund-
izt, hélt hún áfram. Svo
nefndi hún dæmin:
Fyrir nokkrum dögum var
ég að hringja í símann. en
fékk skakkt númer. Ég bað
kurteislega afsökunar, en
maðurinn, sem svaraði,
hreytti út úr sér: — Getið
þér ekki valið réttar tölur?
Nú virðist síminn hafa verið
eitthvað einkennilega bilað-
ur, því ég fékk sama ranga
númerið tvisvar aftur. í
fyrra skiptið var bara skellt
á í vonzku, en í síðara skiptið
var alls ekki lagt á og átti ég
þess þá engan kost að ná síma
sambandi út úr húsi mínu. Ég
stóð í stöðugu sambandi við
reiða manninn og þegar ég
tók upp tólið til að vita hvort
lagt hefði verið á heyrði ég
samræður hinum megin. Konu
rödd bað manninn að hætta
þessu, en hann bannaði sínu
fólki að leggja niður tólið og
þannig stóðu málin í klukku-
tíma. Þá hefur honum annað
hvort verið rumnin reiðin eða
kona hans hefur komið fyrir
hann vitinu, en svo mikið er
víst, að ég fékk samband og
varð ekki oftar fyrir þvi ó-
láni að fá þetta núrner í ann-
ars stað.
* ,,ÞaS vantaði nú
bara!“
Þá var ég í strætisvagni um
daginm. Það var nokkuð
margt um manninn í vagn-
inum, og hvert sæti skipað
og nokkrir stóðu, þeirra á
meðal ég. Á einni biðstöðinni
kom mjög gömul og lasburða
kona inn í vagninn. Stanzaði
hún framarlega í vagninum,
en enginn gerði sig líklegan
til að bjóða henni sæti. í
fremsta bekknum sátu tvær
ungar stúlkur. Ég gekk til
þeirra og spurði hvort þær
vildu ekki leyfa gömlu kon-
unni að setjast. Þær sneru
sér við og horfðu á mig með
slíkum vandlætingarsvip að
ég gleymi ekki og önnur
þeirra sagði: „Það vantaði nú
bara“. — Bílstjórinn í vagn-

FERDIIMAIMD
☆
Til sölu
2 íbúðir í nýju steinhúsi í miðbænum. fbúðimar eru
á 3. og 4. hæð. — Á 3 hæð, 4 herb. og eldhús 108
ferm. — Á 4. hæð 3 herb. og eldhús, 95 ferrn. —
íbúðirnar eru 1. fl. og stórglæsilegar
FASTEIGNASALA
ÁKA JAKOBSSONAR, Laugaveg 27.
Sími 14226 og eftir kl. 7, sími 34087
Matráðskona
aðstoðarráðskona og stúlka
vön bakstri óskast fyrsta október eða fyrr.
Uppl. í síma 9, Laugarvatni.
Mötuneyti skólamia, Laugarvatni
inum hlutaðist nú til um að
konan fengi sæti og þá stóð
karlmaður upp fyrir henni.
D Eitthvað sýnileift
fyrir svalirnar
Svalir í háhúsum og öðrum
sambýlishúsum hafa verið
nokkuð til • umræðu hér í
dálkunum. XJm daginn kom
maður að máli við Velvak-
anda og vakti máls á nýju at-
riði í þessu sambandi. Kvaðst
hann hafa litið upp eftir stór-
hýsi hér í borginni og séð
börn leika sér á svölum hátt
uppi sem ekki sást neitt
rimlaverk fyrir. Sagðist mað-
urinn hafa fengið „sjokk“ í
fyrstu, en þegar hann að-
gætti betur, sá hann að ein-
hvers konar net var strengt
framan við svalirnar. — Nú
má vera að þessi net séu ör-
ugg, bætti maðurinn við e*i
þau geta a. m. k. glapið veg-
farendur alvarlega. Ættu
húseigendur þvi að láta eitt-
hvað sýnilegt fyrir svaiirnar.