Morgunblaðið - 24.12.1960, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. des. 1960
MORCVNBLAÐlb
5
EG vakna fyrir allar aldir í
hermannaskálanum í Narsars
suaq. Eg heyri að einhverjir
af ferðafélögunum eru komn-
ir á stjá frammi á ganginum.
Eg snarast fram úr, verð að
hafa hraðan á því mér hafði
verið úthlutað fyrri ferðinni
með flóabátnum út að Eiði
og um fram allt vildi ég ekki
verða strandaglópur. Stéttar-
bróðir minn svaf svefni
hinna réttlátu í hinu rúm-
inu og bærði ekki á sér. Eg
var heldur ekkert að ónáða
hann. Hann hafði verið svo
heppinn að hljóta seinni ferð
ina.
Ætlunin var að þvo sér og
raka sig og vera hinn snyrti-
legasti í tilefni sunnudagsins.
Ég hentist fram á snyrtinguna
með handklæði og rakáhöld. En
•þar stóðu menn heldur sútar-
legir og bölvuðu vatnsleysinu.
Með nokkrum dropum var hægt
að væta handklæðishornið og
strjúka framan úr sér stirurnar.
Þar með var sleginn botninn í
þessa morgunsnyrtingu. Enginn
rakstur. En ekki þýddi að fást
um það. Við urðum að brosa
með skeggbroddana framan í
þær grænlenzku í dag.
Hressingin beið á borðinu þeg-
ar við komum út á hótelið. BíJs-
ins var von á hverri stundu sem
étti að flytja okkur niður á
bryggju. Þar beið okkar flóa-
báturinn Berfak, snyrtilegur
farkostur, sem kunnur mun héð-
an að heiman, því hann strand-
aði fyrir nokkrum árum á
aöndunum við suðurströndina.
Eitthvert annað nafn bar hann
þá, en enginn mundi nú lengur
hvað það var.
Molakaffl um borð
Veðrið var dásamlega fagurt
þennan morgun. Sólin var að
koma upp. Það stirndi á ísjak-
ana á Eiríksfirði og glampaði á
spegilsléttan sjóinn. Stefnan var
tekin út milli jakanna. Menn
glóruðu ýmist út af stjórnborða
eða bakborða, og veltu fyrir sér
fjallanöfnunum og náttúrunni.
Aðrir gáfu skipverjum gætur,
einkum litu karlmennimir til
snoturrar hnátu, innfæddrar.
Einhver sagði það væri kona
skipstjórans. Annar sagði það
vitleysu, þetta væri í hæsta
lagi hjákonan hans, því hann
væri giftur danskri. Sjálf-
ur var hann danskur. Forvitni
mín var ekki svo mikil að ég
fengi úr þessu skorið. Um borð
fengum við molakaffi hjá hnát-
unnif bezta kaffi.
Ferðaþáttur frá
Grænlandi
Er við vorum því næst hálfn-
aðir út að Eiði sáum við lítinn
árabát með nokkrum mönnum í
koma róandi frá vesturlandinu,
og að okkur virtist í veg fyrir
okkur. Svo virtist sem þeir veif-
uðu, en því var engu anzað. Bát-
urinn var fullhlaðinn og reglur
eru strangar í því efni á Græn-
landi. Ekki var langt komið á-
leiðis er vélstjórinn kom upp á
þilfar með gítarinn sinn og tok
nú að leika og syngja af miklum
móði. Var þetta skemmtileg til-
breyting, enda kunni hann
margt laga, sem við könnumst
við. Þeir læra af íslenzka út-
varpinu.
Vætti sig af riddaramennsku
Er við komum að Eiðinu norð-
anverðu lagðist báturinn út á og
ofurlítil flatbotna bytta var
sett á flot og átti með henni að
ferja fólkið í land; því þarna er
of aðgrunnt fyrir flóabátinn.
Byttan var óglæsilegur farkost-
ur og óttuðumst við að henni
myndi hvolfa á hverri stundu.
Uppi í fjöru var stærri bátur
og var honum hrint á flot og
fóru sumir með honum. En það
var glatt á hjalla og hlegið að
öllum tiltektum. Flestir sluppu
þó lítt blautir á land. Eitt par
henti þó slys nokkurt. Riddara-
legur ferðafélagi ætlaði að þrífa
eina dömuna í fangið og bera
hana milli báts og lands. En
daman mun hafa verið þyngri
en riddarinn reiknaði með og
þörungarnir sleipir á Grænlandi
eins og hér heima, svo að hjúin
höfnuðu í vætunni, riddarinn
steyptist fram yfir sig með
hroðalegum afleiðingum fyrir
bæði. Þetta varð til mikils að-
hláturs, en enginn hlaut skaða
af, þótt ekki geti Eiríksfjörður
beinlínis talizt hlýr að svamla
í honum.
Er allir voru komnir á land
upp brugðu menn fyrir sig hest-
um postulanna og nú var hald-
ið yfir Eiðið. Sólin var brenn-
andi heit svo svitinn rann af
þeim er voru i sæmilegum hold-
um hvað þá hinum!
Er við komum á brekku-
brúnina yfir Görðum var
hringt kirkjuklukkunum og gáf-
um við hæðardraginu þegar
nafnið „Tíðaskarð".
Stóru pottarnir
Fyrst héldum við niður að
hinum fornu rústum biskups-
stólsins. Hér var hitinn eins og
í grautarpotti, stafalogn og
brennandi sólskin. Staðurinn
heitir á grænlenzku Igaliko,
sem merkir Stóru pottarnir.
Við flettum upp í leiðarvísin-
um, sem okkur var afhentur í
upphafi ferðarinnar. Þar stend-
ur svo um Einarsfjörð:
„Garðar voru mesta jörð í
Einarsfirði og þar hefir Einar
landnámsmaður sjálfsagt búið,
en í Grænlendingasögu er
bóndinn í Görðum kallaður Þor-
varður og sagður kvæntur Frey-
dísi Eiríksdóttur rauða,
Görðum var háð ailsherjar-
þing Grænlendinga (alþing eða
Garðaþing), en ekki verður nú
bent með vissu á þingstaðinn.
Á Garðaþingi vó Þormóður
Kolbrúnarskáld Þorgrím trölla
(Fóstbræðra saga) og þar var
einnig Einar Sokkason veginn,
„uppi á brekkunni við búð
Grænlendinga" (Grænlendinga
þáttur).
Biskupsstóll var settur í Görð-
um árið 1124 og hét fyrsti bisk-
upinn Arnaldur. Veturinn eftir
vígslu sat Arnaldur í Odda hjá
Sæmundi fróða og reið til al-
þingis sumarið 1126 (Annálar).
Árið 1341 gerðist norskur maður
ívar Bárðarson að nafni, ráðs-
maður í Görðum. Eftir hann er
merk Grænlandslýsing, rituð
um 1380, þar sem hann segir
m. a. frá því, að hann hafi verið
sendur til Vestribyggðar, en hún
hafi þá verið komin í auðn. Síð-
asti biskup, sem sat í Görðum,
hét Álfur (d. 1378), en þegar
seinast spurðist þaðan (1409)
var þar officialis Eindriði Andr-
ésson. Biskupsstóllinn í Görðum
var mjög auðugur, átti allan
Einarsfjörð, margar eyjar og
veiðisvæði. Þessi auður varð
undirstaða hinna miklu bygg-
ingaframkvæmda í iGörðum.
Jón smyrill og krækiberjavínið
Á seinni hluta 12. aldar og
snemma á 13. öld var þar reist
vegleg dómkirkja úr höggnum
sandsteini, 27,10 m 15,80 m að
utanmáli, eða aðeins 2 metrum
styttri en Niðaróssdómkirkja
var á 12. öld. Sérstakur klukku-
turn (stöpull) virðist hafa ver-
ið við kirkjuna. Norðan við kór
hennar fannst beinagrind bisk-
ups og veglegur bagall. Talið er
víst að biskup þessi sé Jón
smyrill (d. 1209), samtímamað-
ur Páls Jónssonar Skálholts-
biskups (d. 1211). Jón heimsótti
eitt sinn Pál í Skálholti og
kenndi honum að brugga vín úr
krækiberjum, en Páll leysti Jón
smyril út með gjöfum (Páls
saga). Þykir líklegt að Margrét
hin haga í Skálholti hafi skorið
bagal Jóns.
Önnur merkasta byggingin í
Görðum er veizluskáli Garða-
biskups, 16,75x7,8 m, eða nær
132 ferm. Var veizluskálinn í
Görðum því tvöfalt stærri en
skálinn á Flugumýri, sem þó
gat rúmað 240 manns, og ekki
miklu minni en veizluskáli
sjálfs erkibiskupsins í Niðarósi
(186 ferm.).
Meðal útihúsa í Görðum eru
athyglisverðust tvö geysistór
fjós, annað 63,5, hitt 41,5 m á
lengd, og hafa þau rúmað yfir
100 nautgripi. Dyr á skilrúmi
stærra fjóssins eru enn varð-
veittar, og vegur steinninn yfir
dyrunum hvorki meira né
minna en 4 tonn.
Niðri við sjóinn eru rústir
geymsluhúsa, allvel varðveittar.
Stærstu steinarnir í þeim vega
9 tonn. Enn eru glöggir hinir
fomu túngarðar í Görðum, um
1300 m að lengd, og reiðgötutTl-
ar heim að bænum sjást einnig
vel“.
Á merarbaki í Görðum
Þannig lýsir leiðarvísir okkat'
þessum stað á stuttan en skil-
merkilegan hátt. Við komum að
vígðri lind, sem er skammt frá
kirkjurústunum og þar drekk-
um við af. Ferskt og tært lind 4 '
vatnið hressir okkur í hitanum
Lítill strákhnokki kemur rið-
andi á rauðblesóttri meri lág-
reistri og gagnlausri, fremur
latri en geðillri. Við Bárður
Daníelsson bregðum okkur á
bak henni og tökum myndir
hvor af öðrum til sanninda-
merkis. En mér var um og ó að
setjast á bak dróginni, því hún
sýndi hrekki. Allt slampaðist
þetta þó af. Merin er ættuð héð-
an að heiman eins og öll hross
á Grænlandi.
Þessu næst héldum við til
kirkju og hef ég áður lýst þess-
ari látlausu guðsþjónustu hjá
grænlenzkum.
Að messugjörð lokinni heim-
sótti ég prestinn í þeim tilgangi
að hafa við hann stútt samtai.
Heldur gekk það stirt, því
dönskukunnátta hans var af
skomum skammti, jafnvel verri
en mín, og er þá mikið sagt. Bvo
vildi mér til happs að sonur
Frh. á bls. 11