Morgunblaðið - 29.06.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 29. júni 1961
MORGUNBLAÐIÐ
13

I
A SÍÐARI árum hefur áliugl
vísindamanna á loftsteinum
aukizt mjög, og þarf engan
að furða á því. Loftsteinarnir
eru fyrstu gestirnir utan úr
geimnum, sem komið hafa fyr
ir augu mannkynsins. EinS
og að líkum lætur hafa þeir
orðið mörgum að umhugsun-
arefni, allt frá fyrstu tíð, oft
ast nær hafa þeir verið tald
ir af guðlegum uppruna. Næg
ir að minna á, að stjörnu-
hröp hafa verið á.litin hoða
mannslát, stór sviartur loft-
steinn er homsteinn aðalhofs
múhameðstrúarmanna í
Mekka, og einn, sem var í
hofi móðurgyðjunnar í Litlu
Asíu var sagður marka miðju
heimsins.
Fyrir tíu árum var mönn-
um orðið ljóst, að loftsteinar
eru all ólíkir að innri gerð,
sumir eru úr járni og nikk
el, aðrir úr járnsteini, marg-
ir úr kísilsöltum í örfáum eru
kolefnasambönd. Hafa aðeins
Ljósmynd af krystalsgerð kísilssalts i loftsteini með kolefnasamböndum. Myndin var fengin
með þvi að beina straumi af rafeindum að örlitlum krystal, stækka síðan dreifinguna og
láta þær falla á ljósmyndafilmu, til vinstri: rafeindastraumurinn fellur hornrétt á krystals-
þynnuna, til hægri er straumurinn samhliða þynnunni. Lagskiptingin sést vel. Ljósu depl-
arnir svara til einstakra frumeinda.
Fyístu gestirnir
Verða loftsteinar til jbess að
varpa Ijósi á uppruna lifsins?
utan úr geimnum
20 slíkir steinar fundizt.
. Stórstígar framfarir urðu í
' loftsteinarannsóknum þegar
kjarnoTkufræðingurinn Urey
í Chicago tók að dunda við
þær í frístundum sínum. Mæl
Íingar á geislavirkni steinanna
leiddu í ljós að aldur þeirra
er 4500—5000 milljónir ára.
Hinsvegar munu aðeins vera
liðin 2—200 milljón ár síðan
> þeir losnuðu úr stærri reiki
stjörnum. Aldur þeirra er tal
inn vera hinn sami og aldur
sólkerfisins, og almennt er á-
litið, að þeir séu upprunnir
’ í smástirnabelti þvi, sem ligg
ur milli Mars og Júpiters.
Smástirnin hafa ef til vill
myndazt við sprengingu heill
ar reikistjörnu á þessum slóð
uf.
I>að var ekki fyrr en fyrir
tveimur árum, að menn fóru
að gera sér ljóst, að loftstein-
arnir gátu skýrt fleira en ald
ur sólkerfisins. Og nú tóku
menn fyrir alvöru að athuga
hina sjaldgæfu loftsteina, þá
sem hafa kolefnasambönd.
Kolefnasamböndin í þess-
_______________________________
um loftsteinum eru ekki ó
svipuð jarðbiki, og árið 1953
kom í Ijós, að þessi efni mátti
leysa upp í lífrænum vökvum
einkanlega vínanda og benz
óli. Það var þó fyrst í fyrra
að þessi uppgötvun vakti at-
hygli.
Síðan hafa verið uppi ýms
ar tilgátur um uppruna loft
steina. Sumir töldu, að allir
loftsteinar hefðu í upphafi
haft kolefnasambönd, sem síð
an hefðu breytzt við hita, en
Urey sýndi fram á að þeir
gætu varla hafa hitnað mikið
yfir 100 gráður. Áðrir töldu
þá hafa myndazt við áhrif
geimgeisla á „ryk“-hjúp þann
sem hafi verið umhverfis sól
ina í upphafi, og seinni tíma
samþjöppun. Eins og kunnugt
er getur kolefnið eitt myndað
langar keðjur og marghyrn-
inga, sem eru undirstaða allra
lifandi vera, og geimgeislarn
ir gætu lagt til orku, sem er
nauðsynleg fyrir myndun
slíkra sambanda. Menn búazt
við, að á yfirborði tunglsins
megi finna nægilegt hráefni
til að rannsaka þessar breyt
ingar stig af stigi.
En fyrir mánuði kom
þruma úr heiðskíru lofti.
Þrír bandarískir visinda-
menn, Nagy, Hennessy og
Meinschein eimuðu örlítið
brot af kolefnasamböndum úr
frönskum loftsteini og rann-
sökuðu það svo með aðferð
um, sem notaðar eru í olíu-
iðnaðinum. Þeir fundu kol-
efnismarghyrninga með 15 til
24 • frumeindum. Efni þessi
voru mjög lík ýmsum lífræn
um efnasamböndum, sem
finnast í jarðvegi og afurðum
lifandi vera. Efnið, sem þeir
rannsökuðu til samanburðar,
var smjör.
Þeir ályktuðu, að efnin úr
loftsiteimiinum væru svo flík
efnum sem eingöngu finnast
í lifandi verum, að lífrænar
efnabreytirrgar og lifandi ver
ur hlytu að finnast víðar en á
jörðinni.
Eigi að síður eru ýmsir hin
ir færustu sérfræðingar í
vafa, Efni þessi eru þrátt fyr-
ir allt svo ólík hinum jarð
nesku lífrænu efnum, að þær
Hfverur, sem ef til vill fram
leiddu þau hljóta að veim
mjög ólíkar lífverum hér á
jörð hvað efnaskipti snertir.
Einnig er bent á, að úti í
smástirnabeltinu er svo kalt,
að fráleitt má teljast að líf-
verur geti þrifizt. Við kuld-
ann sem þar ríkir, stöðvast
nefnilega nálega allar efna-
breytingar. Ekki geta loft-
steinarnir heldur verið upp-
runnir nær sólu en jarðbraut
in er því að þar eru áhrif só|
arinnar of sterk til að efniif
í þeim geti varðveitzt til lengd
ar. Og varla er hugsanlegt
að þeir hafi getað kastazt frá
jörðinni endur fyrir löngu og
séu komnir heim aftur eftir
miljónir ára; þar að auki finn
ast þær bergtegundir, sem í
steinunum eru, ekki á jörð-
inni. Mjög er og ósennilegt,
að þeir séu komnir frá öðrum
sólkerfum.
—★—
Ganga má að því vísu, að
kolefnaloftsteinamir verði
rannsakaðir af miklu kappi í
náinni framtíð. Með fíngerð-
ari aðferðum má fá betri sam
anburð við lífræn efni, og ef
til vill má fá samskonar efni
fram með aðstoð kjarnorku-
ofnanna. Ef þessar nýju álykt
anir reynast réttar er öruggt
að einhverjar lifandi verur
finnast á öðrum hnöttum.
Einnig geta þessar rannsóknir
orðið til að varpa nýju Ijósi á
uppruna lífsins á jörðinni.
^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦$m$m$»«$>!
Bridge
—♦— . ♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦. .♦..
"♦" "♦" " —0— —
EINS OG áður hefir verið skýrt
frá mun fara fram á vegum
Bridgesambands íslands einvígi
um þátttökurétt á næsta Evrópu
móti, sem haldið verður í Eng-
landi í septembermánuði n.k. Á-
kveðið hefir verið, að einvígi
þetta hefjist n.k. föstudagskvöld
kl. 8 og fari fram í Breiðfirð
ingabúð. Önnur umferð mun sið
an fara fram n.k. máuudagskvóld
og sú þriðja föstudaginn 7. júlí
n. k. í karlaflokki munu sveitir
Stefáns J. Guðjohnsen og Halis
Símonarsonar keppa, en í sveit
Stefáns eru auk hans Sveinn
Ingvarsson, Jóhann Jónsson og
Eggert Benónýsson. í sveit Halls
eru auk hans: Jón Arason, Þor-
geir Sigurðsson og Símon Sím-
onarson. í kvennaflokki munu
sveitir Eggrúnar Arnórsdóttur og
Laufeyjar Þorgeirsdóttur eigast
við, en sveitirnar eru þannig skip
aðar: Eggrún Arnórsdóttir, Guð-
ríður Guðmundsdóttir, ósk Krist
jánsd. og Magnea Kjartansdótt-
ir. Auk Laufeyjar eru í sveit
I hennar: Margrét Jensdóttir, Vig
dís Guðjónsdóttir, og Hugborg
Hjartardóttir. Alls verða spiluð
120 spil í hvoru einvígi, þ.e. 40
spil hvert kvöld og verða spilin
sýnd í hinum svanefnda „Bridge
ramma“, sem Hjalti Elíass. stjórn
ar. Hefir tæki þetta vakið mikia
athygli og eru bridgeunnendur
hvattir til að koma og sjá spenn
andi keppni. Sveitir þær, sem
sigra í' einvígi þessu, munu fara
á Evrópumótið, en auk þess mun
stjórn Bridgesambandsins velja
tvo spilara í" hvora sveit í sam-
ráði við fyrirliðana. Keppnis-
stjóri verður Gunnar Vagnsson.
Aðgangur að keppninni kostar
kr. 20.00.
Bridgesamband fslands hefur
hoðið hinum kunna enska bridge
spilara Terence Reese ásamt fjór
um öðrum enskum spilurum, að
koma til íslands á næsta keppnis
tímabili. Nánar mun verða skýrt
frá boði þessu síðar.
Þeir skemmta
í Lídó
Hljómsveitin hér að neðan er
að koma til að skemmta gestum
Lido. Hún nefnist „The wanted
five“ og er ekki danshljómsveit
heldur leikur til skemmtunar
gestum. Félagarnir fimm koma
frá London, skemmta hér um
tíma og halda síðan til Monte
Carlo. Sveitin byrjar að leika í
Lido á föstudagskvöldið.
Loranstöðin trufl-
ar útvarpið á Sandi
SÍÐAN loranstöðin á Snæfells-
nesi tók tiil starfa hafa íbúar
á Hellissandi og í næsta nágrenni
við stöðina mjög kvartað undan
truflunum í útvarpstækjum sín
um, sem stafa muni frá stöðinni.
Eru sífelldar truflianir, svo ekki
er hægt að haía fu’llt gagn af
dagskránjni. Munu útvarpshlust
endur þar haía neitað að borga
efnotagjald af tækjum sínum,
fyrr en einhverjar raunhæfar
ráðstafanir verði gerðar til að
eyða truflununium.
Nú mun Landssíminn, sem rek
ur Loranstöðina, einn verk-
fræðinga sinna Karl Eiríksson,
vestur til að reyna að komast
fyrir um af hverju truflanir þess
•r stafa, ef koma mætti í veg
fyrir að þær eyðileggi dagskrána
Stór flugvél tefst
1 Keflavík
Keflavíkurflugvelli, 27. júní
STÓR flugvél, háloftafar af gerð
inni Bristol Britannia, tafðist hér
á flugvellinum í dag, vegna bil-
unnar.
Flugvélin sem heitir Empress
Of Tokyo og er frá kanadiska
flugfélaginu Canadian Pacific,
var með 113 farþega á leið frá
Vancouver í Kanada til Prest-
víkur í Skotlandi. Við lendingu
flugvélarinnar hér kom í ljós
smávægileg bilun á hjólaútbún-
aði hennar. Flugvirkjar hér og
vélamenn háloftfarsins unnu að
því þar til kl. 6 í kvöld að gera
við flugvélina, en þá gat hún
haldið förinni áfram til Prestvík-
ur. — Bogi.