Morgunblaðið - 05.08.1961, Qupperneq 9

Laugardagur 5. ágúst 1961
MORGVISBL AÐIÐ
9
Siginrjon Bjornsson, sali ræðingur
Að ávaxta talentuna
UNDARLEGIR eru vegir mann-
anna, mætti sá segja, sem nógu
guðlaus er til að hætta á orð-
taksbreytinguna. Undarlegir eru
þeir vegir og krókóttir og vandi
að vita hver leið er rétt. Þefta
hefur mér dottið í hug við dag-
blaða- og pésalestur síðustu mán
,iða og vikna.
Menn fjargviðrast útaf hand-
ritum, verkföll geisa, ritstjóri ger
ist trúboði og prestur ver trú-
leysi sitt, siðvæðing heldur inn-
xeið sína í landið o.s.frv. Eitt rek
ur sig á annars horn, eins og
stendur í vísunni.
Það er því kannski ekki að
undra þótt öll þessi umbrot í-
menningarlífi höfuðborgarinnar,
fái leikmann til að staldra við
og velta vöngum yfir svo þvæld
u-m hugtökum seih kommúnismi
og lýðræði, kristin trú og guð-
leysi, þjóðernisstefna og alþjóða-
byggja. Og ekki að undra þótt
maður, sem ekki getur gert upp
við sig, hvaða stjórnmólaflokk
Ihann skuli kjósa á kjördegi leggi
kollhúfur í andanum.
Og eins og fer fyrir manni, sem
villist í moldviðri ,ó heiðum uppi,
tekur hann nú að svipast um
eftir kennileitum. Sé torsótt áð
rata kann jafnvel að fara svo
að Jhann Hverfi til upphafsins Og
freisti þess að rekja slóðina á-
fram, unz hann sér hvar hann
hefur borið úr leið.
Hinn andlegi vegvillingur get-
ur orðið svo langt leiddur, að
hann núi augun og spyrji með
Descartes: Er ég til? Líklega
kemst hann að söm,u skoðun,
nefnilega að svo muni vera fyrst
hann er að basla við að hugsa. Sá
þykist nú hróðugur, þegar hann
hefur höndum gripið cógitó-ið.
Þann kjörgrip hyggst hann aldrei
munu við sig skilja. Og í dósöm-
un sinni þykist hann þess fuil-
viss, að þar sé hinn öruggasti
hyrningarsteinn tilverunnar fund
inn, — leiðarhnoða, sem renni
ó undan honum á leiðarenda.
Og sannarlega ætlar hann sér
ekki að glata cógitó-inu. Hann
brýtur heilann um hvernig hann
fái varðveitt það sem bezt.
Óhjákyæmilega lítur hann svo
ó, að frelsi til að hugsa muni
vera eitthvert dýrmætasta skil-
jprði tilverunnar, því að sé hon-
um meinað að hugsa getur svo
farið að hann verði ekki lengur
til. En sé lengur haldið áfram
tekur málið að vandast, því að
nú spyr hann: Hvað getur hindr-
að mig í að hugsa? Ekki líkam-
legt ofbeldi, ekki efnisleg frelsis-
skerðing, held,ur hugsanir ann-
arra, tilbúin hugsunarkerfi sem
koma til hans, þrengja sér upp á
hugsun hans, éta sig inn í hana
eins og krabbamein og éta hana
loks út á gad-dinn. Og þó er illa
farið, því að þá er oogítóið týnt,
en í stað þess komin grammofón-
plata, bók, Þjóðvilji eða Morgun-
blað — og hvar stendur hann
þá? Ekki tekur betra við, ef
hann þrjózkast áfram í lógík
inni, því að nú er svo komið, að
hann lítur á öll hugsutiarkerfi
önnur en sín eigin sem fjendur
sina. Og hann hlýxur að skoða
hverskyns áróður sem skaðvæn-
legasta vopn þeirra.
Kominn á þessi vegamót fer
honum ekki að verða um sel. í
hvaða ógöngur er hann að fara?
Er hann ekki hvað óðast að íjar
lægjast mannabyggðir og sækja
ó vit miskunnarlausra reginör-
æfa? Er cogitóið kannski eitt-
hvert falshnoða? Kannski eru
þær hugsanir annarra sem berast
honum utan frá langtum betri,
langtum skynsamlegri en hans
eigin vesæla hugarsmíð? Loks
óttar hann sig, hrekkur upp af
imókinu. Hvernig gat honum yí'ir
sézt svo hrapallega? Auðvitað er
ekki hér um gildi hugsunarinnar
«ð ræða ■— það er um að ræða
hið persónulega sjálfstæði og
írelsi til að ryðja eigin braut.
Hugsun hefir einungis gildi sem
cogito: éig hugsa.
Ferðalangurinn lekur staf sinn
og heldur glaður áfram. Vissu-
lega var hann á réttri leið. Og
þannig líða stundir, dagar og ár.
En eitt sinn er hann lítur upp,
fyllist hann skelfingu. Haim er
einn, allir vinir horfnir, öll Morg
unblöð, um hann blása naprir
stormar — og framundan blasir
við endaalus auðn.
Skelfingin heltekur hann,
þegar hann er búinn að nó sér
hleypur hvað af tekur til byggða
og biður guð að hjálpa sér.
Kominn til mannabústaða, og
þegar hann er búinn að nú sér
eftir volkið, fer hann nú enn
á ný að hugsa ráð sitt. Cogitó-ið
dugar ekki. Og hvað á hann þá
að gera með frelsi. Bezt að haga
sér skynsamlega, maður kominn
á miðjan aldur. Hvernig væn að
gera velferðarprinsípið að leiðar-
steini. Hann sér að mörgum hef-
ur vegnað vel, sem því hafa beitt.
Þeir sem hugsa um tímanlega vel
ferð verða móttarstólpar þjóð-
félagsins, bústnir, státnir og á-
búðarmiklir. Svo að ekki sé tal-
að una, ef velferðarprinsípið er
látið ná út yfir gröf og dauða, —
þó er sællífi tryggt í Paradís um
alla eilífð.
Þannig hugsar hinn skynsami
ferðalangur. Reyndar finnst hom-
um full eigingj^rnt að hugsa að-
eins um eigin velferð, hví ekki
láta aðra njóta hennar með sór?
Og fyrst hann er nú á annað borð
snúinn við og þarf ekki lengur
á frelsi að halda og áróður er
ekki lengur vopn fjandmanna
hans, — hví þá ekki beinlínis ger
ast trúboði velferðar-stefnunnar?
Ekki furða þá að hann vilji að
flestir hagi sér skynsamlega. Og
þó — kannski er hann ekki al-
veg laus við ást sína ó cogitó, þó
að hræðslan hafi borið hann ofur
liði. Kannski er honum ekki
beinlínis um það gefið, að aðrir
séu að fikta við hluti sem hann
gafst upp á. Maður veit aldrei
nema þeir kunni að reynast
kjarkmeiri ....
Æi-já, skelfing er mikill vandi
að vera maður. Skelfing er mikil
vandi að hugsa beint. Skelfing
er örðugt að rata um moldviðr-
isöræfi tuttugustu aldarinnar.
Sér í lagi, þar sem ljósberar eru
ekki á hverju strói. Getur maður
þá ekki ætlast til að h-onum fyrir
gefist, þó að honum verði það á
að krjúpa á kné og biðja guð að
hjálpa sér. Sennilega, væri ein-
hver til að fyrirgefa annar en
sjálfs hans samvizka.
Kannski mesta spekin sé
fólgin í því, að við vesa-
lingar viðurkennum, að okk-
ur sé ofraun að vera aðals-
menn í andanum? Að við sættum
okkur við þá staðreynd, að það
er ekki á okkar færi að ávaxta
talentuna. Blaða- og pésalesning
sú, sem ég vitnaði til í upphafi, er
smá-m saman að færa mér heim
sanninn um, að þangað séum við
nú komnir á þroskabrautinni.
Sjötugur í dag:
Alexander Einarsson
frá Dynjanda
ALEXANDER Einarsson bóndi
og sjómaður frá Dynjanda í
Jökulfjörðum á í dag sjötugs-
afmæli. Hann á nú heimili að
Fjarðarstræti 21 á ísafirði.
Alexander er fæddur að Dynj-
anda árið 1891. Þar ólst hann upp
hjá foreldrum sínum og hóf þar
síðar búskap. Stundaði hann bæði
sjósókn og landbúnað eins og
tíðkaðist í þó daga. Þótti hann
dugmikill og farsæll sjómaður
Kona Alexanders er Jóna
Bjarnadóttir frá Snæfjöllum.
Áttu þau 9 börn og eru 8 þeirra
á lífi, Bjarni, sem búsettur er
á Flateyri, Kristín á ísafirði,
Bjarney Reykjavík, Einar Reykja
vík, Jóhanna Reykjavik, Einhild
ur Reykjavík, Benedikt Hjalt-
eyri og Gunnhildur Reykjavík.
Öll eru börn þeirra Alexanders
og Jónu mesta myndarfólk.
Á Dynjanda bjuggu þau hjón
í .tvíbýli við Jóhannes bróður
Alexanders, og Rebekku konu
hans, en þau fluttu véstur að
Bæjum á Snæfjallaströnd.
Alexander á Dynjanda er hinn
mesti dugnaðar- og heiðursmað-
ur. Hann er starfsmaður mikill,
stefnufastur og einarður í skoð-
unum. Síðan hann fluttist til ísa
fjarðar hefur hann aðallega stund
að verkamannavinnu. Hefur hon
um orðið þar vel til vina eins og
í heimahögum sínum.
Ég óska þessum gamla sýsl-
unga mínum og fjölskyldu hans
allra heilla stjötugum.
S. Bj.
HLJÓMSVEIT „gömlu“- dans
anna á Þórcafé er leikur þar
á fimmtudags- og laugardags-
kvöldum ásamt söngvara
hljómsveitarinnar, Huldu Em-
ilsdóttur, sem er til miðju á
myndinni. Aðvir talið frá v.:
Tage Möller, píanó, Ásgelr
Sverrisson, harmonika, Guð-
mundur Finnbjörnsson, Alto
sax, bassi (hljómsveitarstjóri)
Jóhannes Jóhannesson, harmo
iíku, Ole Östergárd gítar og
Karl Karlsson trommur.
I stað Ole Östergárd leikur
nú Haraldur Baldvinsson á
gítar í hljómsveitinni. Það er
mál manna að þetta sé ein
allra líflegasta hljómsveit
landsins eins og hún er nú
skipuð.
IVIOLD
GRASFRÆ
* •«
TIJNÞOKLR
T 'ÉLSKORN AR
Símar 22822 og 19775.
instanl
chicken soupy
m i x .
'4.6 S ER V I N G S
DULFRANCE
Dulfrance ISTIT
súpur
Dulfrance súpurnar eru ljúf-
fengustu og beztu súpu-
kaupin.
— eru ódýrustu súpur sem
fáanlegar eru.
— eru þægilegar í ferðdlög
um.
— eru þægilegar í notkun,
og kosta litla fyrirhöfn.
Vandlátir neytendur kaupa
því Dulfranoe súpur. Fást í
flestum matvöraverzlunum. —
Verð kr. 8,90.
U mboðsmaður

Skrifar um KVIKMYNDIR
Hafnarbíó:
KVENHOLLI SKIPSTJÓRINN
HAFNARBÍÓ sýndi fyrir nokkr-
um árum þessa ensku gaman-
mynd við mikla aðsókn, enda
myndin bráðskemmtileg og ágæt-
lega leikin. Með aðalhlutverkið
fer snillingurinn Alec Guiness, en
hann er að allra dómi í fremstu
röð enskra leikara og frægur fyr-
ir það, meðal annars, hversu
snjall hann er í því að velja sér
gerfi er hæfa persónum þeim er
hann leikur. — Myndin segir frá
enskum skipstjóra, Henry St.
James (Alec Guiness), en skip
hans heldur uppi áætlunarferð-
um milli Gíbraltar og Kalik í
Norður-Afríku. Á fyrri árum ein
setti hann sér að njóta lífsins í
sem ríkustum mæli og þeim
ásetningi var hann vissulega trúr
á sína vísu þar til öðru vísi skip-
aðist á óvæntan og óþægilegan
hátt. Ástir kvenna voru honum
lykill að hinni jarðnesku para-
dís og þann lykil hafði hann fund
ið og það tvo frekar en einn,
enda dugði ekkert minna slíkum
manni. Hann átti sem sé tvær
eiginkonur, aðra í Gíbraltar, hina
í Kalik og stundaði báðar af
mikilli kostgæfni, en með ólíkum
hætti: Hjá Maud sinni í Gíbraltar
var hann hinn hógláti heimilis-
faðir, sem færði konu sinni jafn-
an eitthvað nytsamt í búið, svo
sem saumavél og ryksugu, og
drakk aldrei nema kók, en með
Nítu í Kalik var hann hinn glað-
væri eiginmaður, sem var öll-
um stundum á skemmtiStöðum
með konu sinni og drakk helzt
sjússa eða kampavín. En oft skall
hurð nærri hælum í þessu tví-
klofna lífi hins heillandi skip-
stjóra, en verst var það þó, er
eiginkonurnar hittust og við lá
að þaer kæmust að atferli eigin-
mannsins. Honum tókst með að-
stoð lögreglunnar og peningum,
að afstýra voðanum. En alltaf
kemur einhvern tíma að skulda-
dögunvm. Eiginkonurnar verða
þreyttar á skipstjóranum sínum,
önnur vegna hóglætis hans og of
mikilla dyggða, hin vegna
skemmtanafýsnar hans. Og þær
fara . báðar frá honum. En það
sem verra er, — hann er ákærð-
ur fyrir morð og við sjáum hann
síðast á aftökustaðnum í Kalik
fyrir framan sveit vopnaðra her-
manna. Fyrirliðinn hrópar: Skjót
ið — og skotin ríða af, en . . .
Eins og áður segir er mynd
þessi bráðskemmtileg, vel gerð
Og yfirleitt prýðilega leikin. Alec
Guiness er frábær í hlutverki
skipstjórans og aðrir leikendur
fara einnig mjög vel með hlut-
verk sín.
Tripolíbó:
FAGRAR KONUR TIL SÖLU
ÞETTA er ný ensk „Lemmy“-
mynd og ein af þeim betri mynd
um, sem hér hafa sézt með þess-
um skemtilega leikara. — í þetta
sinn er Lemmy ekki leynilög-
reglumaður heldur skikkanlegur
bílstjóri, sem lendir í klónum á
samvizkulausum bófa, sem hefur
það að atvinu að tæla ungar stúlk
ur frá meginlandinu til Löndon
og reka þær síðan út í vændis-
lifnað þar í borg. Nick Biaggi, en
svo heitir bófinn, hefur marga
menn í þjónustu sinni, sem allii
hlíta í blindni boði hans og banni.
Og hann hefur á að skipa fjölda
stúlkna fyrir viðskiptavinina. —
Ný stúlka hefur bættzt í hópinn.
Hún er frá París og heitir Malou.
Hún þarf að fá enskan ríkis-
borgararétt til þess að mega
dvelja í landinu og starfa þar.
Nick hafði gert Lemmy, — eða
réttara Johnny, eins og hann heit
ir í myndinni greiða og með þvi
fær hann Johnny til að kvænasl
stúlkunni „proforma“ eins og
hann segir. Stúlkan og Johnny
eru gefin saman, en hvorugt
þeirra veit hvað undir býr. Hún
heldur að hún eigi að fá góða
atvinnu hjá hefðarfrú og Johnny
heldur slíkt hið sama. Þau skilja
þegar eftir giftinguna, en brátt
kemst Johnny að hinu sanna
Hann hefur þegar orðið hrifinn
af þessari konu sinni og hann
ákveður að bjarga henni úr klóm
bófans. Leigubílstjórar borgar-
innar ganga í lið með honum.
Kemst nú allt í uppnám, átökin
milli Johnny og manna hans
annars vegar og Nick og bófa-
flokks hans hins vegar eru hörð
Og spennan mikil Að lokum tekst
Johnny og mönnum hans að yfir
buga bófanna og lætur Nick líf-
ið í þeirri viðureign. Góðan þátt
Framh. á bls. 17