Morgunblaðið - 31.12.1961, Blaðsíða 17

MORGVTSBLAÐIÐ
17
? Sunnudagur 31. des. 1961
— Amundsens
/V Framhald af bls. 6.
ir til flutninganna — Amundsen
hafði haft 97 með sér þegar hann
íór frá Noregi, en þeir voru
orðnir 116 þegar í Hvalfjörð kom.
Þann 28. jan. var húsið — Fram-
heim — fullgert, Og allur far-
angur kominn þangað. Við húsið
voru sett upp 14 stór tjöld, 8 fyrir
hundana og hin fyrir geymslu.
M Þann 4. febr. kom rannsókn-
arskip Sootts ,*Ferra Nova, í
Hvalfjörð og lagðist hjá Fram.
,Var það að flytja menn úr enska
leiðangrinum austur að King Ed-
ward VlI-lands, til rannsókna
þar, en Scott sjálfur beið í Mc-
Murdo-sundi. Pennal skipstjóri á
Terra Nova og Campell leiðang-
ursforingi voru fyrstu gestimir,
sem Amundsen fékk í Framheim.
Daginn eftir hélt Terra Nova á-
fram ferðinni-
* ' Og 10. febr. hélt Fram burt úr
Hvalfirði í hafrannsóknaför sína
kringum hnöttinn ,sem standa
skyldi heilt ár. Thv. Nilsen liðs-
foringi og skipstjóri á Fram var
foringi þessa leiðangurs, sem
safnaði dýrmætu efni fyrir vís-
indin. En eftir urðu átta menn.
Af þeim skyldu þrír, undir for-
ustu Prestruds liðsforingja rann-
saka Edw. Vll.-Iand, en Amund-
sen við fimmta mann freista að
komast á suðurpólinn.
f Nú var keppzt við að flytja
birgðir í áfangastað gekk það
greiðlega. Fjórir menn voru í
flutningum þessum en fjórir við
störf í Framheim, en þó vom
fleiri við flutningana þegar frá
leið. Og 11. apríl, þegar „skriðið
var í vetrarhýðið“ höfðu 3000
kíló af mat verið |Iutt í birgða-
geymslur á 80-, 81. og 82 breidd-
arstigi. Og nú hófst langur vetur.
En allt var vel undir hann búið.
Og við vistarforðann höfðu bæzt
60 lestir af sel — keti og spiki,
svo nóg var handa hundunum.
>ann 20. október lögðu þeir
upp í pólferðina Helmer Hans-
sen, Wisting, Hassel, Olav Bjaa-
land og Amundsen, og sama dag
Iagði Prestrud upp í förina aust-
ur í Edw. VH.land ásamt Hjalm-
ar Johansen og Jörgen Stubber-
ud, sem er sá eini sem enn lifir
af þeim suðurförunum átta. —
Þeir fimm-menningarnir höfðu
fjóra sleða og 52 hunda og vistir
til fjögurra mánaða. Þann 16.
nóv. voru þeir komnir suður á
85 br. st. og hafði ferðin til
þessa verið leikur einin- Þeir
höfðu skilið eftir vistir á 83. og
84. br. st. en þó mest á 85. Þar
skildu þeir eftir mat til mánaðar
og höfðu tveggja ménaða mat
með sér áfram. Þeir höfðu að
jafnaði farið 50 km. dagleiðir
eftir að sleðarnir tóku að létt-
ast.
Færið hafði til þessá verið slétt
og sprungulaus jökulbreiða en nú
tók við brattlendi og illfær jökul
hrönn, sem þeir voru fjóra daga
að komast upp, en aðra fjóra
l'águ þeir veðurtepptir. Nú drápu
þeir 24 hundana og skildu eftir
einn sleðann, svo að eftir voru
aðeins 18 hundar og þrír sleðar.
Þann 1 des. voru þeir komnir
kafla leiðarinnar og voru nú
yfir „Djævlebræen", erfiðasta
kafla leiðarinnar og voru nú
staddir 9100 feta hæð, en daginn
eftir komust þeir yfir hæsta depil
leiðarinar, 10,750 fet, á 87° 51’
s. br. Og kl. 13, þann 14. des.
töldu þeir sig vera komna á hinn
þráða stað.
Þeir reistu stöng með norskum
silkifána, gjöf frá konum í
Kristianiu, og skírðu landið í
kring i höfuðið á Hákoni VII. I
Daginn eftir gengu þeir fram og |
aftur um nágrennið, og 16. des.
var veður svö heiðskírt að þeir
gátu gert stöðumælingar á hverj-
um klukkutíma allan daginin.
Loks reistu þeir lítið tjald og
fána í kring, og nefndu þetta Pól-
heim. Leiðin frá Framheim var
að kalla bein, og 1400 km. löng,
svo að meðal dagleið var 25 km.
En á heimleiðinni var meðal-
dagleið 36 km. til Framheim.
26 jan. — með 2 sleða og 11
hunda. En Fram hafði kömið í
Hvalfjörð aftur þ- 9. jan.
Austurferð Prestruds hafði
einnig gengið að óskum og náð
góðum vísindalegum árangri. Og
30. janúar var Frajnheim kvatt,
og haldið burt og til Hobart í
Tasmaníu e>t komið þangað 7.
marz. •
V.
Þannig er í stuttu máli suður-
pólsæfintýri Roalds Amundsens.
Það má segja, að hann hafi ver-
ið heppinn, bæði með leiðina og
veðrið. Hvörttveggja var miklu
betra en hjá Soott, en hans leið
var miklu vestar. Kringum 650
km. fjarlægð er á milli Fram-
heim og vetrarlægis ScOtts, og
leiðirnar mættust ekki fyrr
en á heimskautinu. Og Soott
var síðar á ferð en Amundsen —
lagði af stað 3. nóv. og komst
ekki á pólinn fyrr en 18. jan.
en varð úti á heimleiðinni ásamt
öllum félögum sínum-
Amundsen hafði það afrek að
baki sér er hann fór suður, að
hafa komist sjóleiðina milli Atl-
ants- og Kyrrahafs fyryir norðan
Can^da fyrstur manna, og varð
heimsfrægur fyrir það. Sú ferð
vár farin á 47 lesta skipi sem
Gjöa hét, og var jafngamalt Am-
undsen, smíðað til selveiða árið
1872.
En þrátt fyrir þetta afrek varð
honum illa til fjár, er hann fór
að undirbúa norðurferð sína,
sem frestáð var vegna pólferðar-
innar. Þegar hann ko«i að sunn-
an fór hann þegar að undirbúa
norðurferðina, og nú þótti ekki
annað tækt en að smíða nýtt
Skip til hennar. Það hét Maud,
og henni sigldi Amundsen aust-
ur með ströndum Síberíu, en
fór af skipinu þar, og dr. H. U.
Sverdrup varð leiðangursstjóri
og Maud rak í norðurísnum ár-
um saman. En Asmudsen afréð,
með tilstyrk Lincoln-Ellsworths
A UNDANFÖRNUM árum hefir
á vegum sýslunefndar Snæfells-
ness og Hnappadalssýslu verið
unnið að því að safna gömlum
munum, sem minna á forn
vinnubrögð eða forna heimilis-
hætti, og hafa sögulegt gildi.
Ragnar Ásgeirsson, ráðunautur,
hefir í þessu skyni ferðast um
marga hreppa sýslunnar. Hafa
nokkur hundruð góðra muna
komið í leitirnar og verið gefnir
væntanlegu Byggðasafni Snæ-
fellinga.
Munum þessum hefir verið
safnað saman til geymslu í
Stykkishólmi. Nú hefir Byggða-
safnið fengið húsnæði í glæsi-
legu húsi Amtbókasafnsins, sem
nýreist er í Stykkishólmi.
Ragnar Ásgeirsson mun síðar
í vetur taka að sér að setja
munina upp, merkja þá og búa
um, svo safnið geti orðið til
sýnis almenningi.
að auglýsing I siærsva
og útbreid.dasta blaðinu
borgar sig bezt.
PÁLL s. pálsson
Hæstaréttarlögmaður
Bergstaðastræti 14.
Sími 24-200.
að komast á norðurpólinn fljúg-
andi og voru tvær flugvélar
keyptar til ferðarinnar, en urðu
að nauðlenda áður en komist var
alla leið. Önnur vélin var skilin
eftir norður í ísnum, en áhafnir
beggja komust heilu og höldnu
til mannabyggða í hinni vélinni,
6 alls.
En Amundsen var ekki af baki
dottinn. Hann viðurkenndi að
flugvélamar væru ekki nógu
fullkomnar til þess að komast á
heimskautið, en taldi auðvelt að
komast þangað á loftfari. Rolf
Thommesen ritstjófi Tidens Tegn
gekk til liðs við hann um þetta
mál, og lioftskipið Norge var
smíðað í Ítalíu, undir umsjá No-
biles, sem verða skyldi skip-
stjóri, en Riiser-Larssen, síðar
yfirmaður norska flughersins,
yfirstýrimaður. Norge flaug að
vísu yfir heimskautið og varpaði
niður norskum, ítölskum og
amerískum fánum (Lincoln Ells-
worth var einn aðal-styrktar-
maður fyrirtækisins). En þessi
för varð öllum aðstandendum
til leiðinda, og hún varð Amund-
sen að bana- Því að þegar No-
bile fór loftferð sína árið eftir,
til þess að sýna heiminum að
ítalir væru einfærir um að fljúga
yfir heimskautið, fórst lóftfarið,
og vissi enginn um skeið hvar
það var niðurkonaið. Amundsen
brá við skjótt og fékk frönsku
flugvélina Latham til þess að
fara með sig í leit að Nobile. Var
lagt af stað í flaustri, sem var
alveg ólíkt Amundsen, og má
með réttu kalla þá ferð feigðar-
flan. Latham týndist, og með
henni Amundsen.
— Ferðin til suðurpólsins mun
halda nafni Hróalds Ámunda-
sonar lengur á lofti en nokkurt
annað ferðalag hans. En æfi-
braut hans eftir þá för, var stráð
þyrnum e*fiðleika og von-
brigða.
Byggðasafnsnefndin kann Ragn
ari Ásgeirssyni beztu þakkir fyr
ir ágæta aðstoð hans í þessu
efni.
Byggðasafnsnefndinni er ljóst,
að ekki hefir ennþá náðst til
allra Snæfellinga, sem eiga
muni, sem myndu prýða safnið
og geymast betur þar en víðast
annars staðar — muni sem
minna á liðnar kvnslóðir, ein-
staklinga, bæi og sögur og horf-
in eða hverfandi vinnubrögð. —
Nefndin beinir þeim óskum til
allra sem kynnu að eiga slíka
hluti og vilja efla safnið, að
*láta nefndina eða Ragnar Ás-
geirsson vita um það, sem þeir
vildu leggja fram. Hvers kon-
ar gamlir hlutir eru vel þegnir,
þó þeir virðist lítið gildi hafa í
augum nútímamannsins, enn-
fremur gamlar bækur, gamlar
myndir af fólki, sem búið hefur
í héraðinu, gömlum bæjum o.fl.
Nefndin beinir þessum tilmæl-
um til allra Snæfellinga bæði
jinnan héraðs og utan.
Setjum metnað okkar í það,
að gera byggðasafnið veglegt.
í Byggðasafnsnefnd:
Gunnar Guðbjartsson,
Gísli Þórðarson,
Karl Magnússon.
í formála fyrir bók Amundsen
um „Sydpolen" skrifar Fridtjof
Nansen: „Þegar landkönnuður-
inn kemur heim með sigur, fagna
honum allir. Allir erum vér stolt-
ir yfir drýgðri dáð, fyrir hönd
þjóðarinnar, fyrir hönd mann-
kynsins. Okkur finnst við hafa
fengið nýja skrautfjöður í hatt-
inn, og fengið hana ódýrt. —
Hve margir af þeim fagnandi
skara voru virkir, þegar um það
var að ræða að undirbúa dáðina,
þegar mest þurfti á styrk og
stuðningi að halda? Var nokkurt
kapphlaup þá, um að koma fyrst-
ur? Oftast er leiðtoginn ein-
mana þá, hann hefur oft mátt
reyna, að verstu erfiðleikana-
verður að yfirvinna heima, áð-
ur en lagt er úr höfn. Svo var
það með Columbus; og með
marga síðan.“
Nansen sagði þetta ekki að
ástæðulausu. Og jafnvel eftir
suðurförina átti Amundsen í erf-
iðleikum. Ég man enn hve mikið
mér sámaði að heyra á tal nokk-
urra Norðmanna um borð í skipi
milli Fredrikshavn og Larvik,
þegar Amundsen var að búa sig
undir fyrra flugið norður. „Hann
er nú einn óþarfasti maðurinn,
sem við höfum átt,“ sagði einn,
„hann gerir ekkert nema sníkja
peninga“- Hinir jánkuðu og
kímdu.
— í dag munu fáir norskir
menn hugsa þetta, og því síður
segja ,það. Amundsen er þjóð-
hetja í dag. Ágæt minningarsýn-
ing um hann stendur yfir í List-
iðnaðarsafninu í Osló, og tekist
hefur að gera ágæta kvikmynd
af æfi hans og starfi, með þvi
að skeyta saman gamlar frétta-
myndir. Skúli Skúlason.
KAUP 00 S\LA
Kaupsýslumannstímaritið
„Export-Import-The Bridge to
the World“ segir frá nýjum fram
leiðsluvörum og söluárangri á
ensku og þýzku, og auglýsir fram
leiðsluvöru yðar um víða veröld.
Fáið ókeypis eintak! Schimme]
Publications, Wúrzburg, West-
Germany — Umboðsmaður ósk-
ast.
Verzflunarhúsnæði
Verzlunrahúsnæði á góðum stað óskast sem fyrst.
Má vera stórt. Tilboð sendist Morgunblaðinu fyrir
miðvikudagskvöld merkt: „Stórt verzlunarhúsnæði
— 7485“.
OrSsending til SnæíeHinga