Morgunblaðið - 17.02.1962, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIb
Laugardagur 17. febr. 1962
Hjálmar Bárðarson skipaskoðunarstjóri
Gúmmíbátamir og
Henry Hálfdánarsson
í MOKGUNLAÐINU 15. þ. m.
ritar Henry Hálfdánsson fram-
kvaemdastjóri Slysavarnafélags
íslands grein er hann nefnir
gúmmíbátarnir og öryggi sjó-
manna.
Þegar ég hafði lesið greinina,
verð ég að játa, að mér var
ekki ljós tilgangur hennar, því
svo mjög er hún sjálfri sér
ósamkvæm. í einu orði er talað
um undursamleg tæki, en í öðru
er talað um „skran“ um sama
tækið.
Hins vegar er greinin svo ræt
in, að þar sem framkvæmda-
stjóri Slysavarnafélags íslands á
í hlut, verður ekki hjá því kom
izt að svara þeim aðdróttunum
og rógi, sem þar kemur fram.
Grein þessi er Slyavamafélagi
íslands til harla lítils sóma og
tel ég ekki óeðlilega þá kröfu
mína, að stjórn Slysavarnafélags
ins gefi út opinbera fréttatil-
kynningu um það, hvort grein
þessi eigi að koðast rituð í nafni
þeirra samtaka og á ábyrgð
þeirra eða ekki. Meðan slík yf-
irlýsing liggur ekki fyrir, verð-
ur að sjálfsögðu að skoða grein-
ina sem álit Slysavarnafélags ís-
lands, enda hefir ritstjóri Morg-
unblaðsins tjáð mér, að blaðið
birti hana fyrst og fremst vegna
þess, að hún berst frá Slysa-
varnafélagi íslands.
Aðaltilgangur greinarinnar
virðist vera, að auka vantraust
manna á gúmmíbjörgunarbátum,
sömuleiðis er alvarlegur rógur
gegn skipaskoðunarmönnum og
talið, að þeir vanræki skoðun
trébjörgunarbáta, og að sjó-
menn vantreysti trébátum að
ástæðulausu. Þá eru skipaskoð-
unarstjóra gefin þau ráð, að
vera ekki að eyða tíma í gúmmí
báta, heldur snúa sér að endur-
bótum trébáta, glertrefjabáta og
aluminiumbáta, eða finna upp
ný björgunartæki t. d. baujur
eða kúlur úr aluminium, gler-
trefjaefni eða striga. Þá er því
haldið fram í greininni að ensk-
ar (RFD, Elliot, Dunlop, Bau-
fort) verksmiðjur framleiði lé-
lega gúmmíbáta, en þýzka verk-
smiðjan (DSL) góða báta, sem
varla komi nokkum tíma nokk-
uð fyrir. Henry segir, að hér
hafi skipaskoðunin viðurkennt
„skran“, sem hver og einn vill
selja, en ekki sé nothæft á ís-
lenzkum skipum. Ég geri ráð
fyrir að frumkvöðlum í fram-
leiðslu gúmmíbjörgunarbáta í
Bretlandi þyki þetta fróðlegar
fréttir af hendi Slysavarnafél.
íslands, en ekki tel ég ólíklegt
að slík ummæli frá framkvæmda
. stjóra slysavarna á Islandi verði
talinn all-alvarlegur atvinnu-
rógur af lögfróðum mönnum.
★
Það er svo ákaflega auðvelt
að standa utan við kjarna máls
ins, berja höfðinu í steininn,
trúa ekki á neina framþróun
en hrópa álösunarorð til þeirra
manna, sem telja sig gera sitt
bezta sem og framleiðenda björg
unartækja og rægja þeirra
störf og framleiðslu. Ég vil eng-
um telja trú um, að ég sé neinn
sérfræðingur í framleiðslu
gúmmíbjörgunarbátanna, því fer
fjarri. Hins vegar hefi ég síðan
1954 reynt að fylgjast sembezt
með þróun þessara mála. Ég hef
heimsótt ýmsar verksmiðjur, sem
framleiða gúmmíbáta, ég hef
setið í ýmsum alþjóðlegum
nefndum, þar sem rætt var við
færustu sérfræðinga verksmiðj-
anna og opinberra rannsóknar-
stofnana, um hvað gera mætti
til endurbóta þessara björgun-
artækja. Á grundvelli slíkra við-
ræðna hafa verið teknar sameig
inlegar ákvarðanir margra Vest-
ur-Evrópuþjóða um endurbætur
gúmmíbáta og búnaðar þeirra.
Hvergi hef ég á þessum ráð-
stefnum orðið var við neinar
sérstakar leiðbeiningar frá Slysa
varnafélagi íslands eða Henry
Hálfdanssyni. Ég hefi tekið þátt
í nokkrum tilraunum með þessi
tæki, og ég hefi séð hvernig
hver einasta pjatla í gúmmíbát-
ana er þaulreynd af opinberum
rannsóknarstofum, áður en nota
má efnið í gúmmíbáta. Hver
einasti strangi af gúmmístriga-
efni er stimplaður að athugun
l6kinni. Efnið hefir verið reynt
í frosti við heimskaut og í hita-
belti við verstu aðstæður. Hita-
beltissólin er látin brenna á efn-
inu í marga mánuði til að sjá
hvernig efnið reynist við öll
hugsaníeg skilyrði. Dúkurinn er
sérstaklega fúavarinn áður en
hann er gúmmíborinn. Hver
einasti gúmmíbátur er þaulpróf-
aður, í Englandi t. d. af sér-
fræðingum frá Ministry of Tran
sport. Ég held að allir þeir
menn, sem hér eiga hlut að
máli, geri sér Ijóst, að fram-
leiðsla björgunartækja er á-
byrgðarstarf. Það eru því hörð
orð frá framkvæmdastjóra
Slysavarnafélags íslands að telja
að flestir þeir gúmmíbjörgunar-
bátar, sem hér hafi fengið lög-
gildingu, séu of veikir fyrir ís-
lenzka veðráttu.
★
Það yrði of langt mál að fara
hér inn á ýms þau atriði í fram
leiðslu gúmmíbáta, sem fróðleg
væru. Eitt vil ég þó nefna, en
það er þykkt efnisins. Efni
gúmmíbjörgunarbátanna er
þriggja strigalaga gúmmíefni.
Þetta efni þolir alveg ótrúlegt
hnjask og núning, en það þolir
ekki stungu frá hníf eða nagla.
Þykktin var áður meiri en nú
er á sumum gúmmíbátanna, en
þykkara efnið reyndist illa
vegna þess, að það þolir ver
pökkun í fellingar en þynnra
efnið, og auk þess er reynt að
hafa gúmmíbátana sem léttasta,
því enginn gúmmíbátur má fara
fram úr 180 kg. samkvæmt al-
þjóðasamþykkt. Hins vegar má
gera þá gúmmíbáta, sem geymd
ir eru uppblásnir um borð, úr
verulega þykkara efni. Þessa
gúmmíbáta höfum við nefnt
slöngubáta, til aðgreiningar frá
venjulegum gúmmíbjörgunarbát-
um, og hugmyndin er að taka
þess'a uppblásnu gúmmíbáta í
notkun bráðlega á íslenzkum tog-
urum, samkvæmt nýrri reglu-
gerð, sem mun væntanlega taka
gildi innan fárra dága. Þessir
gúmmí-slöngubátar hafa verið
notaðir í íslenzkum varðskipum
í nokkur ár til að fara á milli
skipa í rúmsjó, og hafa reynzt
með afbrigðum vel. Þessir bátar
eru ætlaðir til róðra, en á þeim
má einnig koma fyrir utanborðs-
mótor.
Um styrkleika á nylonsnúru
gúmmíbátanna hefi ég ekki
miklu við það að fcæta, sem þeg-
ar er komið fram í blöðum og
útvarpi. Línur þessar hafa slitn-
að, oftast vegna sörgunar í gati í
glertrefjahylkjum. Þessu er nú
verið að breyta hér heima á öll-
um þessum gúmmíbátum. Hér er
enn eitt dæmi um þróun. Reynzl
an getur verið dýrkeypt, en þrát*
fyrir allar rannsóknir getur
reynsla daglegs lífs sýnt fram á
nauðsyn endurbóta. Því miður
eru mannanna verk ennþá það
veikburða, að hamfarir náttúr-
unnar geta orðið þeim yfirsterk-
ari. En ég verð að bæta því við,
að fáir munu vera fúsari til sam-
starfs um endurbætur en fram-
leiðendur gúmmíbjörgunarbát-
anna.
Henry Hálfdánsson og Slysa-
varnafélag íslands hafi átt frum-
hugmyndina og unnið brautryðj-
endastarf varðandi notkun
gúmmíbjörgunarbáta á íslenzk-
um skipum.
Árið 1952 hélt Slysavarnafélag
íslands sitt 6. landsþing. Þá hafði
Skipaskoðun Ríkisins leyft Vest-
mannaeyingum að nota gúmmí-
björgunarbáta í landróðrabátana.
Varðandi þetta mál liggur fyrir
eftirfarandi samþykkt landsþings
ins:
„6. Landsþing Slysavarna-
félags fslands ályktar:
Samkvæmt öruggum. heim-
ildum hefur Skipaskoðun rík-
isins leyft að flothylki úr tog-
leðri verði sett í fiskibáta af
öllum stærðum, sem gerðir
eru út frá Vestmannaeyjum
og komi flothylki þessi í stað
hinna lögskipuðu skipsbáta og

Hjálmar R. Bárðarson
En eins og ég hefi áður tekið
fram í útvarpi og blöðum, þá er
ekki nóg að auka styrkleika
nylonlínunnar í gúmmíibátana.
Þetta hefir skipaskoðun ríkisins
þegar látið gera á fjölda gúmmí-
báta. Festing línunnar í gúmmí-
bátinn sjálfan verður að vera
jafn-örugg og línan. En festingin
má heldur ekki vera þannig gerð,
að hún rífi gat út úr gúmmíbátn-
um við of mikið átak. Festingin
er nú límd með mjög sterkri
gúmmíplötu utan á flothylki
flestra gúmmíbátanna, en í sum-
um fest einnig í griplínuna utan
um hylkin. Fyrst um sinn hefir
verið ákveðið að bæta við ann-
arri eins festingu á hitt flothylk-
ið, og festa taugina í hanafót
milli beggja.
Henry Hálfdánsson segir, að
utan um alla gúmmíbáta þurfi að
festa öryggisgjörð úr kaðli. Þetta
hljómar ákaflega vel og traust-
lega að óathuguðu máli, en ég
get fullvissað Henry um, að marg
ar tilraunir hafa verið gerðar
með ýmsar gjarðir, en flestar
hafa þær boðið öðrum hættum
heim. Einkanlega hefir slík gjörð
viljað rífa út úr festingum. og
stundum valda þvælingi í línum.
Allt eru þetta hins vegar atriði,
sem ekki er þorandi að breyta,
nema þaulrannsaka þær aðrar af-
leiðingar, sem þetta getur valdið.
¥
Það er ný frétt fyrir mig, að
þeir því ekkl nafffir meff í ferff
ir, lengri effa skemmri. Lands
þingið mótmælir þessari ráð-
stöfun. í fyrsta lagi sem mjög
hættulegri fyrir öryggi nr.anns
lífa á sjónum. í öðru lagi sök-
um þess, að flotholt sem þessi
hafa í engu landi sem kunnugt
er um, fengiff viffurkenningu
sem örugg björgunartæki, er
komiff geti í staff skipsbáta
þeirra og björgunarbá.ta, sem
krafist er af alþjóffalögum. aff
notaðir séu á smærri og stærri
skipum.
I þessu sambandi Ieyfir
Landsþingiff sér að draga þaff
mjög í efa, aff til séu heimildir
fyrir því í íslenzkum Iögum.
og reglum, um útbúnað skipa,
er heimili effa leyfi undanþág-
ur sem þessar er hér um ræff-
ir.
Skorar því Landsþingiff á
Skipaskoðun ríkisins og önnur
viðkomandi stjórnarvöld, aff
nema úr gildi framangreinda
stórhættulega og að áliti þings
ins heimildarlausu undan-
þágu, sem veitt hefur veriff“.
Hér getur hver dæmt sem vill,
hvort líklegt sé, að Henry Hálf-
dánsson eða Slysavarnafélag ís-
lands hafi samtímis að þessi
samþykkt er gerð á Landsþingi
þess, beitt sér fyrir því að tekin
yrði upp notkun gúmmíbjörgun-
arbáta á íslenzkum skipum. —
Hver trúir því?
| Síðan þessi samþykkt var gerð
eru liðin mörg ár, og síðan munu
] hafa bjargast um 180 manns í
, gúmmíbátum hér við land. Á
þeim skipum, sem búin hafa ver
ið gúmmíbátum *»■*• mér. ekki
kunnugt um að nen... h-afi bjarg-
ast í trébát. Trúlega væri því
islenzka þjóðin flestum þessara
manna fátækari í dag, ef ekki
hefði notið gúmmíbátanna.
Henry Hálfdánsson hefir tjáð
mér, að ekkert sé þvi til fyrir-
stöðu að hafa „einhversstaðar"
trébát á öllum bátum. Þegar ég
hefi spurt um stað fyrir hann,
er oftast sagt að hafa megi bát
á 'hvoifi á lúgu, eða að binda
hann á vant.
Ég hefi ekki hingað til vitað
betur en að Vestmannaeyingar
hafi byrjað notkun gúmmíbjörg-
unarbáta og eigi því heiðurinn af
að vera frumkvöðlar á þessum
vettvangi. Ég hefi heldur ekki
fyrr en nú heyrt, að Henry
Hálfdánsson hafi verið milli-
göngumaður milli Vestmannaey-
inga og verksmiðjanna um, hvað
endurbæta þyrfti.
Hins vegar veit ég að Lárus
Óskarsson stórkaupmaður átti
þar sinn merka þátt, sem milli-
göngumaður við RFD verksmiðj-
urnar ensku, en frá þeim kom
'hingað sérfræðingu, Edwards
að nafni, til að skoða aðstæður og
safna upplýsinga um reynslu þá,
sem Vestmannaeyingar höfðu bá
af notkun gúmmíbjörgunarbáta.
Þess má geta, að eitt þeirra
atriða, sem Henry telur sig hafa
ráðlagt þessum enska sérfræðingi
að setja á gúmmíbátana, er sér-
stakur útbúnaður til að rétta þá
við. Þetta er einkar fróðlegt að fá
vitneskju um nú, því þetta mun
vera eitt þeirra atriða, sem var
þegar fyrir hendi á fyrstu gúmml
bátunum, svo ekki þurfti að bæta
því við.
Mér er einnig ánægja að geta
tjáð Henry Hálfdánssyni, að
gúmmíbátar eru oft dæmdir óvið
gerðarhæfir við skoðun hér, ef
þeir eru orðnir gamlir, en miklu
oftar er ónothæfisdómur þó feild-
ur vegna þess, að gerð bátsins er
orðin úrelt, og nýjustu krö' -i
þess vegna ekki fullnægt. Fund-
ið hefi ég hér í skjölum skipa-
skoðunar ríkisins ýmsar lýsing-
ar á atburðum, sem benda til
þess, að fyrirrennari minn í starfi
hafi allnokkuð verið við þessi
mál riðinn, enda leyfði skipa-
skoðunin á sinum tíma, sam-
kvæmt ósk Vestmannaeyinga. að
búa skip sín gúmmíbátum. Varla
hefir það verið að ráði Henry
Hálfdánssonar, ef dæma má af
vantrú hans á gúmmíbjörgunar-
bátum.
Henry skorar á mig að nefna
þau sjómannasamtök. sem þess
j hafi óskað, að fá að nota gúmmi-
I björgunarbáta í stað fastra bá'ta,
Af samtökum vil ég einkum
, nefna skipstjóra- og stýrimanna-
félagið Verðandi í Vestmunna-
eyjum, sem tekið hefir mjög
(ákveðna afstöðu í málinu með
I áskorun til skioaskoðunarstjóra
dags. 3. febr. 1961.
f bréfi dags. 4. febr. 1961 sem
ritari félagsins Gisli Eyjólfsson
skrifar mér, segir svo m.a.:
„f umræðum um tillöguna,
tóku allmargir menn til máls og
kom það berlega fram í ræðum
þeirra, að þeir töldu trébáta
úrelta og óhentug björgunartæki
á fiskibátum.
Júlíus Sigurðsson skipstjðri, og
formaður félags okkar, sagði m.a.
„Gúmmíbátarnir eru það bezta,
sem við þekkjum og mér finnst
það vera út í bláinn, að vera að
skykka okkur til að hafa tæki,
sem ekki koma að notum.
Þá sagði Júlíus frá því, að er
hann var með m/b Þorgeir goða,
fyrir mörgum árum, og ætlaði
að hafa lífbát um borð. Bátur-
inn var hafður frammá og bund-
inn út við bóg, framan við lúk-
arskappann.
Júlíus sagði, „Báturinn var
aldrei til friðs, hvernig sem hann
, var bundinn, og ég var þeirri
Frh. á bls. 14