Morgunblaðið - 07.03.1962, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 7. marz 1962
MORCVTUiL 4 ÐIÐ
9
SJÁVARÚTVEGUR
Margþætt gildi þorskalýsis
HINIR heilnæmu eiginleikar
þorskalýsis hafa verið þekktir
um áratugi í Skotlandi, um NA-
e'trönd Englands og í Noregi. En
þessi þekking er nú einnig að
verða kunn í þeim 100 löndum,
gem kaupa þorskalýsi frá hinum
miklu fiskihöfnum Hull og
Grimsby.
Ýmsir siginleikar Og næringar-
gildi þorskalýsis hafa nú verið
vísindalega útskýrðir, en nýir
verðmætir eiginleikar komið í
ljós, við lyf og líffræðilegar rann
eóknir. Það er nú orðið augljóst
eð næringargildi þorskalýsis ligg
ur ekki eingöngu í vitamininni-
tvaldi þess.
Það hefir nýlega verið sann-
prófað með lyffræðitilraunum í
Bretlandi, að þorskalýsi er mjög
éhrifamikið gegn cholestero'l í
blóði — sem orsakar blóðtappa —
áhrif sem margir læknar álíta að
geti dregið verulega úr hættu á
kransæðastíflu. Hin ómettaða
íita þórskalýsis gerir það nothæft
og áhrifameira í miklu minna
magni, heldur en öll önnur með-
ul sem nú eru í notkun gegn
cholestero'l söfnun í blóði og hafi
jafnhliða mikil áhrif til þess að
ná heilnæmu samræmi í fituþörf
mannlegrar fæðu. Þorskalýsi tek-
ið inn reglulega hefir þann kost,
sð færa líkamanum nægilegt
magn hinna mikilvægu A og D
vitamína. Læknisfræðilegar rann
sóknir framkvæmdar í Evrópu
og Bandaríkjunum staðfesta þess
ar niðurstöður.
Samþjappaður kjarnl.
Þorskalýsi er sérstaklega mikil
vægt vegna þess hve það er inni
haldsríkt af ómengaðri fitu, sem
í engum næringarefnum finnast
í svo samþjöppuðu magni, má
t. d. benda á að í olíum úr jurta-
ríki þarf 60% fleiri kaloriur í
eama magni, til þess að ná sama
érangri og næst með þorskalýsi.
Forstjóri British Cod Liver
Oils Ltd. (Hull og Grimsby)
benti á það, þegar skýrt var frá
ýmsum nýium rannsóknum á
þessu sviði, að það væri mikið
heilsufarslegt öryggi í því, að
taka inn lýsi þó ekki væri nema
eina teskeið á hverjum degi, því
eð það ynni beinlínis að því að
jafna út offitu sem líkamanum
bærist úr annarri fæðu.
Fiskafurðir í heild, þar á með-
»1 hvítfiskur og feitfiskur, geta
Ihaft hlutverki að gegna í fæðu-
öflun mannsins. Veruleg fisk-
neyzla hefit í för með sér jafn-
vægi gegn offitu á líkamann.
Sá þáttur sem þorskalýsi hefir
étt í heilbrigði mæðra og ung-
barna með því að forða þeim frá
beinkröm og viðhalda almennri
Iheilbrigði gegn ýmsum aðvífandi
sjúkdómum. er svo kunnur að
ekki þarf að fara um það mörg-
um orðum. En það mætti telja
brosleg öfugmæli, sem þó er stað
reynd, að þorskalýsi, sem um
xnargar kynslóðir hefir verið
bjargvættur þeirra, sem hafa lif-
að við fæðuskort, skuli nú einn-
ig verða til bjargar þeim sem lifa
við allsnægtir í fæðu.
Eitt af grundvallaratriðum
þeim, sem hvert þjóðfélag verð-
ur að gæta. er heilbrigði fólks-
ins, hraustur þjóðflokkur er kraft
mikill og efnahagsleg afkoma
hverrar þjóðar er verulega háð
heilsufari þegnanna. í nokkrum
hluta Afríku ná aðeins tvö af
hverjum þremur börnum því að
lifa til sex ára aldurs, á öðrum
svæðum deyr eitt af hverjum
tveimur börnum áður en þau ná
tveggja ára aldri. Næringarskort-
urinn er miskunnarlaus barna-
morðingi.
f Bretlaiidi er byrjað að ann-
ast velferö barnanna áður en þau
fæðast. The Welfare Food
Scheme, var stofnsett sem styrj-
aldarráðstöfun til þess að tryggja
það að msgbörn og mæður með
brjóstabörn fengju aukaskammt
af fæðu og vitaminum, til þess
að bæta upp hina almennu mat-
arskömmiun Þorskalýsi, appel-
sínusafi og sauðamjólk var gert
aðgengilegt í þessu skyni. Þessar
ráðstafanir heppnuðust um fram
allar vonir, þrátt fyrir- alla mat-
arskömmtun. loftárásir og ann-
að harðræði voru styrjaldarbörn-
in, þau hraustustu sem nokkurn-
tíma höfðu vaxið upp í Bretlandi.
Beinkröm, sem orsakast af nær-
ingarskorti og veldur vansköp-
un, var gjörsamlega útþurrkuð.
Gegn berklaveikti
Skortur á A vitamini, sem í
ríkum mæli er í þorskalýsi or-
sakar náttblindu, og opnar leið
fyrir smithættu af ýmsum sjúk-
dómum þar á meðal berklum.
Þó því sé ekki haldið fram, að
lýsi sé nýtt vopn gegn berkla-
veiki, benda amerískar tilraunir
og rannsóknir í þá átt, að reglu-
bundið magn af lýsi jafnhliða
öðrum varnarmeðulum geti gefið
wmmm.
notkun lýsis er ekki eihgöngu
bundið við manninn sjálfan það
hefir verið þekkt í Bretlandi allt
frá 1800 að nota það til gjafar í
fóður æðri húsdýra.
í allmörgun; þéttbýlum lönd-
um þar sem jarðargróður er rýr,
hefir orðið að leita ráða til þess
að bæta kvikfénaði, stórgripum
og svínum með fóðurbæti, en
hann þarf að vera í verulegu
magni og þessvegna kostnaðar-
samur í innkaupi til framleiðslu-
notkunar, bændur hafa því víða
orðið að draga saman kjötfram-
leiðslu eða grípa til annarra fram
ieiðslu svo sem við svína- og
kjúklingarækt, slíkt hefir hent
í Malayalöndum, þar sem bændur
hafa séð fram á gjaldþrot vegna
innflutnings ódýrari framleiðslu.
Ofan á slíka erfiðleika bætast
svo ýmsir smitsjúkdómar í þétt-
um dýrahjörðum sem getur strá-
fellt fénaðinn. í þúsundatali á ör-
stuttum tíma. Vísindamenn hafa
kennt kvikfjárræktarbændum
hvernig hægt er að vinna gegn
tsetse flugunni og öðrum slíkum
meinvættum: ný og ný lyf eru
fundin upp 'til þess að gera dýr-
in ónæm fyrir hættunni. En þrátt
fyrir alla þessa sigra er það enn
fóðuröflunin sem veldur ýmsum
fjárræktarbændum þyngstra erf-
iðleika. Þar sem slíkt á sér stað,
að hjarðirnar eru á takmörk-
um næringarskorts, verður að
grípa til einhverra aðgerða, því
Lifrin er tekin úr þorskinum, um leið og hann hefur verið
innbyrtur. Lýsið er síðan unnið úr lifrinni í bræðslukötlum
og dælt í geyma, þar sem því er haldið köldu.
leiðslunni, f öðrum löndum eins
og Danmörku, Sviss, Finnlandi
og Þýzkalandi, sem öll hafa orð
á hér fyrir vandaða matvæla-
framleiðslu, hafa fylgt í kjölfarið.
Og nú er lýsi framleitt til fóður-
auka og í dýralæknislegu augna-
miði, að ná útbreiðslu víðsvegar
um heim.
Ótakmarkaðir hagnýtingar
möguleikar
Hagkvæm notkun lýsis í fóðr-
un dýra virðist eiga ótakmarkaða
möguleika. Fréttir frá S-Afríku
herma, að bændur þar þakki
notkun þess betri lamba afkomu
og fjölgun tvílembinga. Brezk
ir framleiðendur alifugla telja
Marfleet-lýsisbræðslan í HuII í Englandi er stærsta þorskalýsisbræðsla í heimi og útbúin
nýtízku tækjum til framleiðslu á lýsi í lækninga skyni — bæði á mönnum og dýrum. t tengslum
við verksmiðjuna eru efnafræðilegar og líffræð ilegar rannsóknarstofnanir, þar sem lýsið er
flokkað, eftir að gerðar hafa verið á því eðlis fræðilegar og efnafræðilegar athuganir, og til-
raunir gerðar á því til skepnueldis.
góðan árangur. Og sé hægt að
gera lýsisnotkun almenna meðal
þeirra sem lifa við takmörkuð
efni í þéttbýli stórborga, einkum
iðnaðarsvæða. væri slíkt ómet-
anlegur styrkur til þess að auka
mótstöðuþrótt fólksins gegn
berklum. Rannsóknir og tilraun-
ir hafa einnig verið gerðar með
glyceryl ether úr lýsi, sem þyk-
ir hafa gefið góða raun við bruna
sár og sár sem illa gróa.
Hið ríka D vitamin lýsis auð-
veldar þeim sem neyta þess, að
vinna calcium úr mjólk og ann-
arri almcnnri fæðu. Það styrkir
einnig mjög tennur og bein ung-
linga og veldur því, að bein
eldra fólks, verða síður stökk.
Lýsisgjöf til húsdýra
En heilbrigði og hagkvæmi af
að fæðan er fyrir dýrin jafn lífs-
nauðsynleg eins og manninn.
Einfaldasta aðferðin er að auka
protein, fitu og vitamin innihald
hinnar náttúrulegu fæðu. Þess-
vegna hafa verið teknar upp víð-
tækar rannsóknir á því í Marfleet
hvernig auðveldast yrði komið
við notkun lýsis einnig á þessu
sviði.
Og tilraunir hafa Ieitt í Ijós,
að lýsi er vegna hins mikla A og
D vitamins innihalds ákjósan-
legt með vísindaiegum tilverkn-
aði til fóourauka, en veitir dýr-
unum jafnhliða ómettaía fitu til
auðveldari melting og fyrsta
flokks heilbrxgðis útlit. Bæði í
Bretlandi og Bandaríkjunum hef-
ir reynslan orðið sú að slíkur
fóðurauki hcfir unnið sér álit,
sem ómissaniegur þáttur í fram-
sig hafa aukið fæðingarafkomu
hjá fuglunum um 10%, eftir að
skifta um fra notkun gervi vita-
mína yfir í notkun lýsisgjafa.
Bóndi í Ástralíu, sem starfræk-
ir mjög stórt bú blárra sauðfjár-
hunda skýrir frá því, að eftir að
hafa gefið hundunum lýsisgjafir
í nokkrar vikur, hafi feldur
þeirra og hár hrint frá sér regni,
og kuldanepja ekki haft áhrif
á þá.
Á s'tærstu hundasýningum
Bretlands 1960 og 1961 höfðu
flestir af þeim hundum sem verð-
laun hlutu, fengið lýsisgjafir af
framleiðslu Marfleet, og þótti
styrkja þá reynzlu, að útlit og hár
feldur hefði notið þess. Húsdýr,
hundar, lögregluhestar, veð-
hlaupahestar, fuglar og ísbirnir
— það virðast engin takmörk
fyrir þeirri fjölbreytni dýra, sem
fá lýsi til fóðurauka í fæðu sína,
ekki aðeins vegna hins verð- '
mæta A og D vítamíns innihald*
þess, heldur vegna hinnar heil-
næmu fitu þess.
í lýsishreinsunarstöðinni f
Marfleet hefir nú nýlega verið
byrjað á tvennskonar vísindaleg-
um rannsóknarefnum, byggðum
á rafeindarrannsóknum, er gera
mögulegt að finna út mismun-
andi efnisinnihald lýsis eftir ár*-
tíðum og veiðisvæðum þeim,
sem hinir 320 togarar frá Hull og
Grimsby stunda árið um kring.
Er beðið með mikilli eftirvænifc-
ingu eftir þeim árangri sem fram
kann að koma. Hn nýju tæki
hafa nú þegar gert mögulegt að
bæta enn að miklum mun lýsi*-
framleiðslu í læknisfræðilegu
skyni og fvrir almenning er nú
farið að framleiða lýsi með pip-
armyntubragði, sem komið er á
markað í einstaka landi.
(Úf Fishing News
International).
Sænskur náms-
styrkur
SAMKVÆMT tilkynningu frá
sænska sendiráðinu í Reykjavík
hafa sænsk stjórnarvöld ákveðið
að veita íslendingi styrk til nám*
í Svíþjóð skólaárið 1962—63. —
Styrkurinn miðast við 8 mánaða
nám og nemur 5,200,00 sænskum
kr., þ.e. 650 kr. á mánuði. Ef
styrkþegi stundar nám sitt f
Stokkhólmi, getur hann fengið
sérstaka staðaruppbót á styrk-
inh. Ekki er skilyrði, að styrk-
þegi sé innritaður til náms í há
skóla, meðan hann dvelst í Sví-
þjóð, en ætlazt er til, að hann
verji styrknum til frekara nárns
í sambandi við eða að afloknú
háskólaprófi heima fyrir.
Til greina kemur, að skipta
styrknum milli tveggja eða fleiri
umsækjenda, ef henta þykir.
Umsóknir sendist menntamála
ráðuneytinu, Stjórnarráðshús-
inu við Lækjartorg, fyrir 5.
apríl n.k., og fylgi staðfest af-
rit prófskírteina og meðmæli.
Umsóknareyðublöð fást í mennta
málaráðuneytinu og hjá sendi-
ráðurn íslands erlendis.
(Frá Menntamálaráðuneytinu).
Guðjón Eyjólfsson
löggiltur endurskoðantU
Hverfisgötu 82
Simi 19658.
Jón Eiríksson hdl. og
Þórður H. Ólafsson lögfr.
Austurstræti 9. — Sími 16462