Morgunblaðið - 15.03.1962, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 15.03.1962, Blaðsíða 11
Fimmtudagur 15. marz 1962 MORCUNBLAÐ1Ð n íslenzk Ijóðabók vekur athygli í Danmörku Ljóðaþýðlngum Pedersens vel tekið þýðingar hans virðast jrfirleitt g-erðar af miklum næmleik Og hugkvæmni. Um það má senni- lega deila, hve mörg orð með fornnorrænum hljómi danskan þoli. FJest eru þau að vísu þar sem rími er beitt. En samt er eikki með neinum rökum hægt að sætta sig við þessar línur í ljóði Jóns Helgasonar, sem annars er fallegt: Umsagnir um „Fra hav til jökel“ EINS og skýrt var frá hér í blaðinu um síðustu áramót kom út á forlagi Munks- gaards í Kaupmannahöfn lítil bók með þýðingum íslenzkra ljóða, sem Poul P. M. Ped- ersen hefur gert. Nafn bók- arinnar er „Fra hav til jök- el“, og er hún hugsuð sem nokkurs konar kynning á miklu stærra verki, sem Ped- ersen hefur unnið að undan- farin ár og koma mun út á næsta ári. Verður það úrval íslenzkra ljóða frá 1919 trl 1961. Morgunblaðinu hafa borizt þrjár vunsagnir úr dönskum blöðum um sýnisbókina, sem er 88 blaðsíður, og fara þær hér á eftir. ★ „Berlingske Aftenavis" birti 9. janúar ritdóm eftir Henning Fons mark undir fyrirsögninni „Nor- rænn útkjálki stórveldi í Ijóðlist- inni“, og er hann á þessa leið: „Hinar síendurteknu umræður hérlendis um bókmenntir og al- þýðleik, sem eru næstum alltaf jafntiigangslausar, eiga sér aðeins stað i þjóöfélagi, þar sem tilfinn- ing samábyrgðar milli skáldanna og fólksins er ekki lengur fyrir hendi. Þennan klofning er hvorki h^egt að skera burt né lagfæra með því að skiptast á röksemdum og skömmttm. Þegar óhappið hefur átt sér stað, kemur það fljót lega fram hjá báðum aðilum sem móðgun, cg þessar særðu tilfinn- ingar verðum við að þola þangað til sú stund rennur upp, að skyndi lega heyrist raust í landinu, sem enginn kemst hjá að hlusta á. Menn ryðja ekki slíkum snill- ingi braut í námsflokktum eða há- skólum. Þar er í hæsta lagi hægt að leiða pá lesendur, sem ekki eru undirbúnir, að þröskuldi til- raunastotfunnar, þar sem nútíma- list fer að dæmi vísindamannsins ©g setur upp sín margbrotnu tæki til að gera hinar velundirbúnu tilraunir sirar. En á þennan hátt hittast ekki aðilarnir tveir, skáld- ið og lesendur hans, sem nú eru ei i att að berja hvor á öðrum. Nú er það ævinlega listamað- urlnn, sem verður að setja skil- yrðin í þeim sáttmála, sem gera skal. Hin eftirvæntingarfulli les- andi verður siðan að bíða augna- bliksins eða koma þangað sem hann telur sig geta fallizt á sátt- málcum. Og meðan beðið er, nota ■ncnn tímann til að skemmta hver ©ðrum eða móðga hver annan — með þessum feikilegu umræðum í blöðum, útvarpi og tímaritum um listina og alþýðleikann. X--X--X Á fslandi hefur áðurnefndur lclofningur, sem við verðum að búa við áramt flestum þjóðum evrópskrar menningar, efcki átt sér stað að fullu, já, hann er kannski rétt í þann veginn að hefjast. Foul P. M. Pedersen nefnir í formálanum fyrir úrvali sínu af íslenzkri nútimaljóðlist í danskri þýðingu, að fyrsta ljóða- bók Davíðs Stefánssonar, sem kom út 1919, hafi síðan selzt í nálega 80.000 eintökum. Sé miðað við fólksfjöldann, mundi það avara til þess, að „Nattens pibere" eftir Nis Petersen, svo nefnt sé vinsælasta danska ljóð- skáld aldaiinnar, hefði verið gef- in út og selzt í rúmlega 2Í4 milljón eintaka hérlendis. Og enda þótt ljóðin í þessari síðast- nefndu bók hafi hlotið eindæma mikla útbreiðelu á danskan mæli- kvarða, hafa þau ekki enn náð 50.000 eintaka sölu á heilum mannsaldri. Það er samt ekfci aðeins eintaka fjöldinn, sem ber því vitni, að á íslandi hafi tekizt að skapa hinn öfundsverða trúnað milli skáld- anna og þjóðarinnar. Það sést einnig af ljóðunum, jafnvel þegar þau birtast í erlendum búningi og eru lesin. af framandi augum. Bilið milli góðs hefðbundins skálds eins og Davíðs Stefánsson- ar og hægfara ,.módernista“ eins og Steins Steinars er næstum ósýnilegt, af því sú endumýjun, sem á sér stað hjá hinum siðar- nefnda (að sögn fyrir álhrif fró T. S. Eliot, Ezra Pound og öðrum meisturum cömu greinar), er framkvæmd i greinilegri lotningu gagnvart öllu því sem á liðnum öldum liefur safnazt til hinnar lrfshætfu bókmenntahefðar þjóð- arinnar. Það, sem í öðrum löndum Evrópu þessarar aldar hefur orðið bylting í ljóðmáli, hefur yfir sér bla? hægfara framþ'ró- unar í íslenzkri Ijóðlist. X---X--X Poul P. M Pedersen lætur úr- val sitt ná yfir tímabilið frá fyrstu bók Davíðs Stefánssönar árið 1919 til ljóða síðustu ára (Matthías Johannessen Og Hamnes Pétursson). Það er sam- blandið af hrikaleik og innileik íslenzkrar náttúru, sem yfirleitt hefur orðið ijóðskáldunum sterk- astur innblástur. „Tíminn" er ekfci fyrst Og fremst miðaður við breytileik menningarinnar, held- ur við æviskeið einstaklingsins, t. d. glataða bernsku eða glataða æsku. Og rótleysið, sem íslenzk nútímaskáld eiga sameiginlegt með bræðnim sínum annars stað- ar, hefur ákveðna þrá að styðja sig við og ákveðið heimMisfang að baki sér, Og þannig er það annars eðlis en eirðarleysið sem liggur eins og ólæknandi taugaveiklun inn við kjarnann á megninu af nútímalist Evrópu. „Hver vegur að heiman / er vegur heim“, segir í fyrstu línum ljóðsins „Ferð“ eftir Snorra Hjartarson, Og þessi díalektíska þversögn er sennilega langstuttorðasta lýsing á því samblandi af útþrá Og rót- festu, sem er svo einkennandi fyrir afstöðu íslenzkra ljóðskálda til umlhverfis síns. f úrvali Pouls P. M. Pedersens fáum við góða innsýn í hvað þessi skáld hafa afrekað og hver er inn byrðis afstaða þeirra; sömuleiðis hver er afstaða þeirra til hefðar- innar, sem þau eru að endumýja, og til umhcimsins, sem þau hafa að nokkru leyti getað leyft sér að vanrækja, af því þau höfðu af svo miklu að taka heima fyrir. Meðal hápunktanna í þessu úr- vali er hið unaðslega draumljóð „Únglíngurinn í skóginum" eftir Halldór Laxness (það köstaði hann 1500 kr. ferðastyrk frá Al- þingi, af þvi það var of nýstárlegt fyrir sinn tíma), nokkrar af hin- um fallegu hugleiðingum Guð- mundar Böðvarssonar um ís- lenzka náttúru og allmörg mjög góð dæmi um nokkuð tima- bundna mótun sama efnis hjá tveimur ágætum ljóðskáldum, Matthíasi Johannessen Og Hann- esi Péturssyni, sem báðir eru kringum þrítugt. Um stöðu Tómasar Gúðmunids- sonar í íslenzkri ljóðlist, sem að ágæti má líkja við Per Lange hér- lendis, fær lesandinn ekki full- komlega sannfærandi hugmynd af þýðingunum í þessu úrvali, og léttleikinn í nokkrum af hinum undirfurðulegu og einföldu ljóð- um Steins Steinars hefur sýni- lega verið fyrirfram dæmdur til að týnast í hinum erfiða flutningi úr ísienzku yfir á dönsku. En slíkir smámunir geta ekki haggað Poul P. M. Pedersen þeirri heildarmynd sem fram kem ur og ber vitni um vandaða þýð- ingu, sem loksins kemur ofekur í samband við norrænan útkjálka, er telst meðal stórvelda í bó'k- menntunum". ★ „Information“ birti 3. marz rit- dóm eftir Torben Broström undir fyrirsögninni „íslenzk ljóðlist“, og fer hann hér á eftir: „Fyrir nokkrum árum var hér í blaðinu rætt um sænskt úrval íslenzkra nútímaljóða (FIBs lyrik klubb). Nú er röðin komin að Dön um að leggja fram úrval af þess- ari norrænu Ijóðlist, sem við eig- um svo ógreiðan aðgang að. Poul P. M. Pedersen hefur í nokkur ár haft með höndum mikið verk- efni í sambandi við þýðingar á íslenZkum Ijóðum, og nú býður hann upp á sýnishorn af þeim, sem kom út í formi jólakveðju frá prentsrniðju Vald. Pedersens. Þetta úrval tekur yfir nokkru lengra túnaskeið en sænska úr- valið, þar sem lögð var áherzla á að sýna sigur módernismans. Danska úrvalið er dreifðara, en verður ekki sótt tM saka fyrir það, því hér er emungis um að ræða undanfara stærra verks, sem okk ur er heitið. Poul P. M. Pedersen byrjar kynningu sína með finam ljóðum eftir Davíð Stefánsson, sem kom fram eftir fvrri heknsstyrjöld og varð eftirlæti allra með mikilli og tMfinningarríkri ,ég-ljóðlist“, sem af sýmshornunum að dæma var lika yfrið umsvifamikil. í Ijóðum hans og þó einkum í ljóð- um Tómasar Guðmundssonar, sem er aðeir.s yngri, kemiur fram náttúra sem er voldugri og mátt- ugri en dönsk náttúra og skapar hugsanatengsl við norræna menn ingarsögu. Þetta ljær ljóðunum styrk, sem kannski ber þau yfir torfærurnar þegar sjálf ljóðlistin bregzt. Þessa má einnig finna dæmi eftir að íslenzk ljóðlist verður „evrópsk", eftir að módern isminn heldur innreið sína. Það er auðvelt að fylgjast með því allt fram tM ljóðskáldanna i Hannesar Péturssonar og Matt- híasar Johannessens, sem báðir eru um þrítugt Eftir þann síðar- nefnda eru bírt brot úr „Hólm- gönguljóðum" og hinu mikla verki „Jörð úr ægi“, þar sem m. a. segir: „Vi er dödens digtere — vi 'hörer en fremmed gæst ride ene í gaarde paa sagnets hvide hest og eftertrsgte deres sang som hævder de har en dag til paa kistebunden og ikke ved: deres liv er udmaalt í smaa rationer. Vi har talt om döden med ödemarkens fjelde, men aldrig faaet svar paa vore spörgsmaal som bar graa rimfrost ind i vort bryst . . . Ómurinn frá T. S. Eliot ef greinilegur og nær allt til mynd- anna frá eyðimörkinm. Eliöt þekfkti lilka þá tilfinningu að fá líf sitt mælt út í teskeið. En þetta verður ekxi bara innantómt nú- tímalegt orðatMtæki: upplifun náttúrunnar tryggir það. Og und- ir sama „gráskeggjaða himni“ var völvan „á einferli í árdaga“ með spá sína. Steinn Steinarr, sem lézt fyrir nokkrum árum, er nefndur stór- mennið í módernískri ljóðlist fs- lendinga, en Halldór Laxness getur líka lagt orð í belg, þegar rætt er um lívað það kostar að gefa út óskiljanleg ljóð. Hið draumkennda ljóð hans „Úngl- íngurinn í skóginum“ varð þess valdandi, að Alþingi tók af hon- um 1500 ki'óna styrk, þar eð því ægði tungutal hins kornunga skálds. Það er efeki hægt að tala svona við elskuna sína: Kylling, kaftekill ing, 'hvide lilje, horsegög, min turtildue Og ildflue, her kommer jeg for at se dig, se dig. Maane fra Skaane flöj med en blaane for at se dig, blaamaane fra Skaane, spaamaane fra blaane fra spaamaaneblaane for at ta dig, ta dig — • Verkið, sem Poul P. M. Peder- sen vinnur að, er mikilvægt, og „Hvad haader dig bedst: at se ham som gæst í kvæld eller först omsider?" En þýðarmn á þakkir skyldar fyrir þetta upphaf hins stærra verks, sem maður bíður nú með eftirvæntingu*. ★ „Aktuelt“ í Kaupmannahöfn og um 20 önnur blöð sósíaldemó- krata úti á landsbyggðinni birtu eftirfarandi umsögn eftir danaka ljóðskáldið Ove Abilgaard: „Fyrir nokkrum árum kom út I Svíþjóð ágætt úrval af þýðingum islenzkra nútímaljóða, sem Ari- ane Wahlgren gaf út undir nafn- inu „Modern islándsk poesi" (FIBs lyrikklubb). Aðrar Norður landaþjóðir kynntust þá í fyrsta sinn hinm fróju og margbreýti- legu þróun ♦ nýtízfculegri ljóð- . list íslendingf: eftir strið. Nú virð ist góðu beilli vera von á sams konar úrvali á dönsku. Ljóðskáld ið Foul P. M . Pedersen hetfur árum saman unnið að þessu viða- mikla verkefni, og nú er hann kominn svo langt, að hann hefur sent á markaðinn lítinn fyrir- boða væntanlegs úrvals, sem á að vera fyllra og stærra en sænska úrvalið. Þessi fyrirboði ber heitið „Fra hav til jökel“. Hér eru sýn- islhorn af verkum helztu ljóð- skálda frá Davíð Stefánssyni tM Hannesar Péturssonar. Þessi Iitfa bók gefur góð fyrirheit um hið endanlega úrval. Hér eru góðar þýðingar á vurkum eldri og hefð- bundnari Ijóðskálda eins og Tóm- asar Guðmundssonar og Jóns Helgasonar, en einnig hin frjá/Is- legu Ijóð Steins Steinars og Matt- bíasar Johannessens eru sannfeer- andi skáldskapur í sínum danska búningi. Bókin er verðmætt sýnishorn, og það er með eftir- væntingu sem maður hörfir fram tM hins endanlega stórvirkis. Steinhus við Baldursgotu til sölu, sem er tvæi 3 herb. íbúðir, möguleiki á að byggja tvær 4 hcrb. íbúðarhæðir ofan. á húsið. Eignarlóð mjög sanngjarnir skilmálar. STEINN JÓNSSON HDL. lógfræðistofa — fasteignasala Kirkjuhvoli — Sími 14951 og 19090. AUSTIN GIPST LANDBÚNAÐARBIFBEIÐ. Óviðjafnanlegir eiginleikar við hverskonar aðstæður Garlar Gísluson hf, bifreiðaverzlun.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.