Morgunblaðið - 15.03.1962, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 15.03.1962, Blaðsíða 17
Fimmtudagur 15. marz 1962 MORGVNBLAÐIÐ 17 Horfinn brautryðjandi ÞEGAR mér barzt sú fregn, að Símon Olsen, formaður á ísafirði, íhefði farizt á báti sínum Karmöy ánnarlega á ísafjarðardjúpi, Ihnykkti mér við, og ég sagði við sjálfan mig: Já, margt skeð- ur á sæ! . . . Og svo hugsaði ég: Ef ég hefði verið staddur vestra daginn sem Simon fór sína síð- ustu sjóferð, ekkert haft við bund ið og hitt Símon og hann boðið mér með sér, má vel vera, að ég hefði tekið boðmu, og ef ég hefði meitað, þá hefði það verið sakir værukærni en. ekki vegna þess, að ég hefði látið mér til hugar köma, að báturinn kynni að far- ast, jafnvel þótt veðurútlit kunni að hafa verið ískyggilegt. Karm- öy var verulega hýr og fallegur farkostur. þótt ekki væri hann stór — og áreiðanlega góður 1 sjó að leggja, enda fer oftast saman hýr svipur skips og mikil sjóhæfni, og mér er það mjög vel kunnugt, að Símon hafði farið til veiða inn í Djúp ekki nokkur - kundruð, heldur nokkur þúsund sinnum og aldrei hlekkzt á, einn ig sótt rækju í Útdjúpið og alla leið vestur í Arnarfjörð um há- vetur og oft fengið gjóstur og bratta í sjó út úr Jökulfjörðum og jiorður með núpunum, en Karmöy skilaði honum heilum á húfi — og hann henni án allra brotalama. Enda var Símon það, sem stundum hefur verið kallað fæddur sjómaður Eg fór með honum í nokkrar rækjuferðir. Við lentum aldrei í veðri, sem kallazt gæti vont, en ég hafði nautn af að sjá hann athafna sig í-báti. Hann var svo í essinu sínu á sjónum, að viðbrögðin það an fylgdu hönum á land. Á landi steig hann ekki aðeins ölduna, eins og flestir sjómenn gera meira og minna, heldur var eins og hver vöðvi líkamans hreyfði sig þannig, að hann væri við- búinn snöggu öldukasti. En það er ekki fyrir þessar sakir, að ég minnist Símonar Ol- sens hér í blaðinu, heldur vegna (þess, að hann var svo merkur brautryðjandi nýrrar atvinnu- greinar, að ég tel ekki hæfa, að hann liggi óbættur í unnum sjáv- ar. Símon var Norðmaður, fæddur á Karmöy eða Körmt, svo sem eyjan hét á norrænu máli, árið 1698, kominn af bændum og sjó- mönnum og tók snemma að stunda sjó. Hingað til lands kom hann 1924 og settist að á fsa- firði Hann var vélstjóri um skeið á ýmsum skipum, smáum og stór- um, unz hann keypti frá Nor- egi bátinn Karmöy, sem ekki var inema átta smálestir, en úr kant- settum valviði og allrúmgóður ofan þilja. Á honum tók Símon að stunda rækjuveiði í Hestfirði, sem er einn af smáfjörðunum, er ganga suður úr ísafjarðardjúpi, sá þriðji í röðinni, ef talið er frá Skutulsfirði. Með Símoni var ann ar Norðmaður, O. G. Syre, sem lengi var búsettur á ísafirði. Þetta mun hafa verið árið 1935. Veiðin gekk mjög vel, en hins vegar var það ekki nema nauða- Uátið magn, sem þeir félagar gátu nýtt, því að markaður fyrir nýja rækju var mjög takmarkaður, í rauninni ekki unnt að selja ann- að en smáslatta, sem sendir voru til Reykjavíkur, þá sjaldan ferð féll Þetta var á kreppuárunúm, og enginn af þeim einstaklingum vestra, sem réðu yfir verulegu fjármagni, virtist finna hjá sér hvöt til að afia sér véla og taka að sjóða niður rækju til útflutn- ings. Þá var það, að bæjarstjórn ísafjarðar samþykkti að kaupa vélar til niðursuðu og láta breyta Og bæta húsnæði, sem var í eigu hafnarsjóðs og setja þar upp verksmiðju. Þetta komst í fram kvæmd, framleiðslan hófst o,g fjöldi kvenna og unglinga fékk vinnu, auk nokkurra fullþroska karlmanna, og þó að raekju- vinnslan yrði aldrei ísafjarðar- kaupstað beinn gróðavegur, sakir verndartolla erlendis, varð hún sú atvinnubót, sem minnst þurfti að borga rneð. Leið þeirra Símon ar Olsens og Syre lá ekki lengi saman, til þess voru þeir of ólík- ir, Símon ákafamaður, sem sótti fast veiðina og taldi ekki nema sjálfsagt að leita nýrra miða, ef Símon Olsen hin gömlu brugðust, jafnvel í fjarlæga firði, hinn rólegur og hæglátur og frekar svifaseinn, þótt þrekmaður væri og dugleg- ur við það, sem hann var kominn að, þessa eða hina stundina. En í broddi fylkingar sem aflamaður var Símon allan þann aldarfjórð ung, sem hann reri á rækjumið- in vestra — og útgerð hans far- sæl. Eins og öllum er nú kunn- ugt, hafa rækjuveiðar Og rækju- iðnaður orðið ísfirðingum til ó- metanlegs atvinnuauka, og þá er þeir fóru að sækja rækjuna alla leið vestur í Arnarfjörð, tóku Bílddælingar að veiða Og nýta kampalampann, sem á bernsku- árum mínum þótti hinn mesti skaðvaldur, því að þorskurinn kýldi svo af hönum vömb sína, að hann lá löngum og löngum á meltunni og leit ekki við þeirri beitu, sem útvegsbændur buðu honum. Nú munu og Stranda- menn hafa hafið rækjuveiði, og segja mætti mér það, að sá mað- ur, sem fyrstur stofnaði til hum- arveiði hafi hugsað sem svo: Úr því að þeir vestur í fjörðum hafa gert rækjuveiði að arðbærri atvinnu, ætti að mega veiða og nýta humarinn hér syðra Braut- ryðjandastarf Símonar Olsens befur því orðið heilladrjúgt og mun reynast það frekar en orðið er, og raunar er engan veginn víst, að íslendingar væru tekn- ir að veiða rækju og humar, ef Símon Olsenar hefði ekki notið við. Norðmenn hafa átt heillarík an þátt í þróun sjávarútvegsins hér á íslandi. og þótti mér vænt um, þegar ég heyrði nú fyrir skemmstu, að hingað hefðu kom- ið Norðmenn til að læra af ís- lendingum að nota kastblökk á síldveiðum. Með kennslunni mun um við hafa greitt fyrstu afborg un af skuld okkar við norska út- gerðar- og fiskimenn. Símon var röskur maður að hverju sem hann gekk, fljóthuga Og kappsamur. Hann var vand aður til orða og verka og lét sig engu varða einkamál náungans, enda með öllu laus við illkvittni og öfund. Hann gerðist fljótt ís- lenzkur borgari og kvæntist árið 1931 íslenzkn stúlku, Magnúsínu dóttur Stefáns Richters, tré- smiðs á ísafi^Si, og systur þeirra Aðalsteins arkítekts og skipulags stjóra og Finns slökkviliðsmanns hér í Reykjavík, en Stefán var alkunnur að dugnaði og kappi og kona hans vinsæl og vel metin. Magnúsína eða Magga, eins og hún hefur oftast verið kölluð, var góður kvenkostur, mikil hús- móðir og vel að sér ger, ljúf í lund og góðgjörn — Og Símon var ágætur heimilisfaðir. Frú Magnúsína lifir bónda sinn. Þau áttu fjögur börn, sem öll voru myndarieg og góðir borgarar. Synirnir voru þrír, Kristján, sem fórst með föður sínum, Óli, er rekur rækjuverksmiðju á ísafirði og Marteinn, sem vinnur í verk- smiðju bróður síns. Dóttirin heit ir Ingibjörg. Símon var ekki margmáll um einkamál sín en þó gat hann tal að í trúnaði, ef svo bar undir. Eg hitti hann oft og ræddi við hann, en þá oftast um rækju- veiðina og nýtingu rækjunnar eða þá við brugðum á gaman og sögðum hvor öðrum sögur Eitt sinn, þegar hann var að leita rækjumiða, fór ég með honum. þá sátum við alllengi einir frammi í stafnklefa Og ræddum fyrst um daginn og veginn og síðan um þau kynni, sem ég hafði haft af Rogalendingum, þá er ég ferðaðist úr einu hverfinu í ann- að á Rogalandi og flutti fyrir- lestra og kom meðal annars á bernskustöðvar Símonar. Loks spurði ég hann, hvort hann hefði komið hingað til lands í atvinnu- leit, því að ég vissi, að atvinnu lífið í Norégi þjáðist af tim- burmönnum Bör Börsons áranna, þegar hann settist hér að. Kristján Olsen lega. En þó að ég telji mig krist- inn mann, þá hef ég alltaf viljað vera sem frjálsastur, — já, ég skal segja þér eitt: Einmitt þess vegna valdi ég mér rækjuveiðina. Þar taldi ég mig ekki þurfa að binda mig á skuldaklafa og þar er ég eins frjáls og hugsazt get- . « ,,En,“ sagði ég með ennþá meira hæglæti en ég hafði áður talað. „Hvarflar nú aldrei að þér uggur um hvað við taki, þar sem þú heyrðir í bernsku og æsku, að engu mætti muna, ef menn ættu að geta orðið hólpn- ir?“ Símon rétti úr sér, skók höf- uðið og sagði á hreinni Roga- landsmállýzku, blandaði hana hvorki norsku bókmáli né ís lenzkum orðum, — ég sé hann enn fyrir mér. þar sem hann stóð og leit snoggt við mér, kaskeit- ið lítið eitt úti í öðrum vangan- um, þumalfingurnir innan við buxnalistann: , „Nei,“ sagði hann, „nei: Eg hef það álit á himnaföðurnum, kall minn, að hann sé enginn eigingjarn pg valdagírugur sveit- arpáfi. Kristur valdi fiskimenn sem félaga sína, og ekki þarf víst að efa, að þeir hafi orðið hólpn- ir, þó traustið þeirra á honum væri ekki meira en það fyrir eina tíð, að þeir urðu lafhræddir, þegar hann gjólaði á Genesaret- vatninu. Þó ég sykki í sjó í dag, eins og ég kem fyrir, mundi ég óhræddur ganga fram fyrir Hann Og segja: Hér er þá Símon Olsen eins Og hann kemur fyrir af sjónum.“ Að svo mæltu vatt Símon sér að stiganum og brá sér upp á þiljur . . En þó að ég kímdi lítið eitt, var ég honum ynnilega sammála og er það enn. Eg þyk- ist þess fullviss, að jafnframt þvi sem ástvinir hans njpta í minn- ingunni fjölmargra stunda, sem þeir áttu með honum, megi þeir treysta því, að honum hafi orð- ið að trú sinni, þegar bylgjur þess djúps, sem í aldarfjórðung lét honum í té björg handa sér Og sínum og mörgum öðrum, vöfðu hann köldurn og votum örmum. Guffm Gíslason Hagalín. ★ TVEIR sjómenn kveðja fjöl- skyldu og heimili og leggja á sjóinn árla dags. Veður er ekki „Nei,“ svaraði Símon. „Það var hrein tilviljun. að ég kom til ís- lands.“ „En þér hefur fallið hér vel?“ „Já, ég kunni strax ágætlega við mig.“ „Og hvað heldurðu nú að það hafi verið, sem þér féll hér sér- lega vel? ‘ „Jú, ég get sagt þér það Það er ekki rrikill stéttamunur í Noregi, en þó er hann ennþá minni hér. Og svo er það annað: f Noregi er fullt af alls konar trúarflokkum, sem allir þykjast hafá fundið sannleikann, og það er eins og' múrveggur á milli þessara bópa, fólkið í hólfum, eins og fiskur í stíum, þar sem steinbítur er í einni, ýsa í ann- arri, þorskur í þriðju og flatfisk- ur í þeirri fjórðu. Hér á ísafirði er bara Hjálpræðisherinn, og hann stússar helzt í því að selja mat og gistingu . . . Mér fannst álíka að koma hingað eins og undir bert loft úr troðfullu sam komuhúsi“. Svo spýtti Símon um tönn, skók höfuðið, gretti sig eins og að honum hefði sett velgju, stóð því næst á fætur og mælti: „Nú er vist bezt að fara að athuga, hvað ferðinni líður “ „En sitja nú ekki í þér ein- hver áhrif frá þessu fólki?“ spurði ég með hægð. „Nei, ekki önnur en þau, að mig væmir alltaf við að hugsa til þessa ástands allrar þeirra úlfúðar og fordæmingar, sem því fylgdi, — þú gazt, sko, verið viss um, að ef þú hafðir ekki höndl- að þann eina sannleika þá varst þú fordæmdur . . . Og öll höftin, kall minn, — bannað að spila, bannað að dansa, bannað að líta í bók, nema í henni væri það guðsorð, sem þessi eða hinn hóp- urinn taldi það eina sáluhjálp- mjög slæmt, en fer versnandl er á daginn líður. Aflinn er inn- byrtur og haldið er heim á leið. En ferðin endar handan við djúp- ið mikla — þeir komu ekki að landi. Þetta er harmasaga, sem við íslendingar höfum oft orðið að héyra, og mann setur hljóðan i hvert skipti, er fregn berst um að bátur hafi farizt. Á nýbyrjaðri rækjuvertíð fyr- ir vestan í haust, þá Ægir enn eina fórn vaskra sjómanna, þeirrar stéttar íslendinga, sem ávalt hefur goldið hvað mest af- hroð í viðskiptum sínum við náttúruöflin í baráttu sinni við að draga björg í bú og afla þjóð- arbúinu gjaldeyristekna. Þann 25. sept. sl, fórst rækju- báturinn Karmöy í ísafjarðar- djúpi og með honum feðgarnir Símon Andreas Olsen og Kristján Ragnar Olsen, báðir til heimilis á ísafirði. Símon var fæddur í Nóregi, en kom ungur að árum hingað til lands og settist að á ísafirði. 1931 kvæntist hann eftirlifandi konu sinni Magnúsínu Olsen, sem hann eignaðist fjögur mannvænleg börn með. Kristján Ragnar fædd- ist á fertugsafmæli föður síns. Hann lætur eftir sig unga konu, Snjólaugu Guðmundsdóttur og sveinbarn ungt Hin fámenna þjóð hefur misst tvo dugandi þegna, heimilin fjölskyldufeður og fyrirvinnu, en konurnar tvær, þær Magnúsína Olsen og Snjólaug Guðmunds- dóttir eiga um sárast að binda, við missi ástvina sinna. Það sem gerir söknuð þeirra og sorg svo sára, er hve ágætum mönnum þær hafa orðið að sjá af. Var Símon hinn bezti drengur og lífs- förunautur MagnúsínU og geym- ast því í hug hennar ótal ljúfar enduiminningar frá þrjátíu ára hjónabandi þeirra. Unga Snjó- laug hafði bundið allar framtíð- arvonir sínar við sinn ágæta eig- inmann Kristján Ragnar, sem var hvers manns hugljúfi. Eins og endurminningin nú veldur þeim sorg og söknuði, mun hún síðar valda þeim gleði, því: „Sælir eru syrgjendur því að þeir munu huggaðir verða“ (Matt. 5. 4.) Aðalsteinn Richter Nauðungaruppboð að kröfu Vilhjálms Þórhallssonar hdl. og að undan- gengnu f járnámi verður bifreiðin Ö 321 seld á nauð- ungaruppboði er haldið verður að skrifstofu em- bættisins Mánag. 5, föstud. 23. marz n.k. kl. 11 f.h. Bæjarfógetinn í Kefiavík 13. marz 1962 Eggert Jönsson. Til sölu 4 herb. íbúð við Hagamel, Sér hiti og sér inngangur. Nánari uppiýsingar gefur Málflutningsskrifstofa Einars B. Guðmundssonar, Guðlaugs Þorlákssonar Guðmundar Péturssonar Aðalstræti 6. Simar: 1-2002, 1-3202, 1_3602 Vörubílastöð Keflavíkur filkynnir: Af marg gefnu tilefni eru viðskiptamenn vorir beðnir að aihuga að samkvæmt gildandi kjarasamningum eru gjalddagar akstursreikninga 10. og 25. hvers mánaðar. Verði reikningar eigi greiddir á nefndum gjalddögum, verður eigi hjá því komist að stöðva akstur án taíar og reikningar settir i innheimtu án frekari fynrvara.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.