Morgunblaðið - 21.03.1962, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 21. marz 1962
MORCVNBLAÐIÐ
11
Jón Pálmason, Akri:
Ræktunarsjdður - Bygg-
ingarsjóður sveitanna
Viðreisnartillögur rikisstjórnarinnar
ÞÆR miklu framkvæmdir, sem|
orðið hafa í sveitum landsins á
síðustu áratugum byggjast að
miklu leyti á tilveru og starf-
semi Ræktunarsjóðs og Bygg-
ingarsjóðs sveitanna. Þær stofn-
anir 'hafa frá upphafi vega sinna
veri ðþýðingarmestu lánastofnan-
ir bændanna. Stórfelldar bygg-
ingar og allar hinar miklu rækt-
unarframkvæmdir, sem orðið
Ihafa í sveitum landsins á síðustu
tímum, eru að miklu leyti afleið-
ing af gæfuríku starfi þessara
sjóða. Engin almenn stórvirki
komust þó í framkvæmd á þessu
sviði, fyrr en eftir 1945, að Ný-
sköpunarstjórnin. breytti lögum
j>essara sjóða og margfaldaði
ótök þeirra og hjálpsemi. Og sem
jafnframt studdist við hin áihrifa
xniklu lög um ræktunar- og bygg-
ingarsamiþykktir í sveitum lands
ins er samþykkt voru snemma á
valdatíma sömu ríkisstjórnar.
Þessi þrenn lög orsökuðu algera
byltingu til umibóta í sveitum
okkar lands. A þeim hefir það
byggst að okkar landbúnaður er
risinn upp úr aldagamalli niður-
lægingu handverkfæra og þrot-
lauss erviðis, og hefir orðið að
ræktunarbúskap með öruggri að-
6toð af vélamenningu nútímans.
Fornir atvinnuihættir þekkjast
nú ekki í okkar landbúnaði nema
í örfáum afskektustu byggðar-
lögurn, sem orðið hafa aftur úr
vegna ónógra samgangna og
fleira.
En öll þau stórvirki, sem kom-
lst hafa í framkvæmd hafa kost-
að mikið fé, mikla vinnu, og
mikið erfiði, sem þó er að flestu
leyti ólíkt því, sem áður tíðk-
aðist.
Og því er ekki að leyna, að
skýflókarnir frá fjármálaóstjórn
landsins, hafa stöðugt verið að
þéttast og dökkna kringum hina
þýðingarmiklu lánasjóði land-
búnaðarins. Hefir af þeim sök-
um hvergi sést hreint loft kring-
lun þessar stofnanir á allra síð-
ustu árum. Hafa margir sem ekki
fylgjast með samhengi orsaka og
afleiðinga viljað kenna stjórn
Búnaðarbankans um það hvernig
farið hefur. En þar er um mik-
inn misskilning að ræða. Þó sú
stjóm hafi ráðið útlánum og
framkvæmdum þessara sjóða. þá
'hefur hún að nálega öllu leyti
verið bundin af löggjöfinni og
ekkert ráðið við það að standa
gegn því öfugstreymi íslenzkra
fjármála, sem kastað hefur öllu
'heilbrygðu fjármálalífi úr eðli-
legum skorðum, og niður í sí-
vaxandi hallarekstur og öng-
þveiti. í því efni eru þessir lána
sjóðir engin undantekning.
Vísitöluskrúfan og aðrar öfga-
kröfur launastéttanna á landi
voru hefir orðið landbúnaðinum
þyngst í skauti, að viðbættum
karakúlpestum og minkaplágu.
Af þessu hefir leitt sem óhjá-
sneiðanleg fylgja hvert gengis-
fallið á fætur öðru og af því
leitt sívaxandi vanda á allri fram
leiðslu og fjármálastarfsemi. Má
segja að örlagaríkasta ógæfu-
sporið á þessari leið væri það
þegar uppreisnin gegn þjóðfélag-
inu var hafin og kölluð verkfall
vorið 1955 og sem var undirbún-
ingur að því, að sundra ríkis-
stjóm Sjálfstæðismanna og Fram
sóknarmanna á árinu 1956. Fram
haldið var, að þverbrjóta stjórn-
arskrá og kiosningalög og hefja
síðan til valda hina svokölluðu
Vinstri stjóm. sem að réttu lagi
átti að heita Kommúnistastjórn-
in, af því þar réði sá flokkur
mestu.
Núverandi ríkisstjórn er al-
mennt kölluð Viðreisnarstjórnin.
Og hún ber nafn með rentu, því
meginhlutinn af starfi hennar og
örðugleikum er bundið við það,
að fást við það allsherjar gjald-
þrot, sem Vinstristjórnin lét eft-
ir sig. Og eitt hið fyrsta af verk-
um þessarar stjórnar var, að við
urkenna í framkvæmdinni þann
sannleika. að gengi íslenzku
Anglomac regnkápur
Aligafor regnkápur
Danimac regnkápur
Valmeline regnkápur
Stærðir 10 — 12 — 14 — 16 — 18 — 20.
Markaðurinn
Laugavegi 89.
krónunnar var fallið mjög stór-
kostlega. Um annað var ekki að
gera. Nálega allt annað, sem nú-
verandi ríkisstjóm hefir fengist
við og er að fást við er af sama
toga spunnið, og allsstaðar blasa
við örðugleikar eins og efni
standa til. Að gegn þeim örðug-
leikum sé ráðist með hreinskilni
og djörfung, er þó og hlýtur að
vera gleðiefni fyrir hvern drengi
leganog heiðarlegán mann í landi
voru. Framihjá sannleikanum á
aldrei að ganga. f>ó að hann sé
dökkur á blettum verður að taka
því eins og það er.
Að hefja lánasjóði landbúnað-
arins upp úr þvi fórarsvæði, sem
þeir eru í komnir, af þeim orsök-
um, sem hér hefur verið að vik-
ið, er eitt af hinum þýðingar-
meiri viðreisnar ráðstöfunum,
sem núverandi ríkisstjóm þarf
að vinna. Og að hún skuli nú
ráðast gegn þeim vanda í fullri
alvöru hlýtur að vera öllum land
búnaðarmönnum gleðiefni og þó
okkur 'helzt, sem því stöndum
næst, að fást við þann mikla
vanda, sem við hefir verið að
etja. Að gera á því sviði yfir-
boðstillögur á kostnað ríkissjóðs
er létt verk og löðurmannlegt.
I>að ferst öllum illa. en þeim þó
verst, sem höfuðsök eiga á því
fjármálaástandi, sem komið er í,
svo sem ór.eitanlega er um þá
málefnalegu bræður og starfsfé-
laga, sem nú eru í stjórnarand-
stöðunni. í stjórnarandstöðunni
ganga ölþþeirra verk út á það,
að yfirbjóða tillögur ríkisstjórn-
arinnar og flokka hennar á öll-
um sviðum. Flest af því öllu sam
an yfirstígur gersamlega tillög-
ur þessara sömu manna þegar
þeir réðu enda þó of langt væri
'þá gengið um öll útgjöld. f»á var
ihrunstefnan í algleymingi.
En hið mikilsveða frumvarp
um lánasjóði landbúnaðarins,
sem nú er komið til meðferðar
Allþingis frá ríkisstjórninni verð
ur að afgreiða afdráttarlaust, þó
í því séu sumar ráðstafanir nokk
uð örðugar eins og við mátti bú-
ast og svo sem efni stóðu til.
Aðalatriði þessa frumvarps
eru þessi:
1. Ræktunarsjóði og bygg-
ingarsjóði á að steypa í eina
stofnun, sem bera skal nafnið:
Stofnlánadeild landbúnaðar-
ins. Hún verður deild í Búnað-
arbanka Islands og hefur hið
sama verksvið sem Ræktunar-
sjóður og Byggingarsjóður hafa
haft.
2. Stofnfé deildarinnar er:
a. Eignir Ræktunarsjóðs og
Byggingarsjóðs eins og þær
verða þegar lögin taka gildi.
b. Lán sem ríkissjóður veitti
sjóðunum 1960, kr. 34.9 millj.
króna.
c. Skuldabréf sem rikissjóður
afhendir deildinni til eignar
samtals kr. 9 millj. 142 þús.
d. Fé sem ríkissjóður eða
Ríkisábyrgðasjóður greiðir af er
lendum lánum Ræktunarsjóðs
og Byggingarsjóðs fyrir árin
1961, ’62 og ’63, að upphæð 16.5
milljónir króna.
3. Tekjur deildarinnar eru:
a. Fast árlegt framlag ríkis-
sjóðs, 4 millj. kr.
b. 1% ólag á söluvörur land-
búnaðarins.
c. Framlag frá ríkissjóði ár-
lega, jafnhátt og álagið á sölu-
vörurnar, sbr. b. lið.
d. Hækkun á útsöluverði land
búnaðarvara á innlendum mark
aði er nemi árlega 0.75%.
e. Vaxtatekjur af öllum lán-
um og eignum.
4. Lán til bygginga ræktunar-
framkvæmda og margra ann-
arra framkvæmda eiga að verða
með nálega sama sniði og nú er.
5. Heimilt sé að taka erlend
lán allt að 300 milljónir króna
með samþykki ríkisstjómar. Sé
það notað til útlána með gengis
tryggingu fyrst og fremst til
stofnana og vélakaupa.
Auk þess eru í frumvarpinu
ákvæði um vexti, tryggingar
fyrir lánum, greiðslutíma o. s.
frv. Lögin um „landnám, rækt-
un og byggingu í sveitum" eru
og tekin upp í frumvarpið. Eru
þau í öllum aðalatriðum á
sömu leið, sem þau eru nú.
í stuttu máli sagt er höfuð-
atriði þessa stóra máls það, að
rétta sjóðina við úr því öng-
þveiti, sem yfir þeim hefur
hvílt síðustu árin. Gera stofn-
unina sjálffæra um að fullnægja
sínu verkefni, án nýrrar ölmusu
árlega.
Af aðfinningum í þessu
frumvarpi er það einkum
tvennt sem ég hef séð: !>að er í
fyrsta lagi 1% álagið á útsölu-
verð söluvara landbúnaðarins,
og í öðm lagi það, að vextir
skuli ekki vera lægri en þeir
em nú. Um þetta hvort um sig
mætti margt segja. En ég vil
taka þetta fram: Að taka hundr
aðshluta af útsöluverði fram-
leiðsluvörunnar mundi ekki
gert ef eigi væri út í vandræð-
in komið. En þar hefur áður
verið riðið á vaðið og það til
mikla ónauðsynlegri hluta en
hér er um að ræða, þ. e. til
Búnaðarmálasjóðs M>% og í
hallarbygginguna á Reykjavik-
urmelum Vz%. Þetta hið síðara
er nú niður fallið og verður
vonandi ekki framlengt. Nóg er
vitleysan á því sviði, þó eigi
verði út í það farið.
Að taka fé með þessum hætti
til að tryggja framtíðargengi
landbúnaðarins. er gersamlega
ólíkt og ósambærilegt við hallar
flanið. Og úr því sem komið er
og fyrst búið er að fara inn á
þessa leið, í miklu stætti stíl,
við sjávarútveginn, þá gátum
við bændur varla búizt við
öðm, en að einhver slík skil-
yrði væru sett, fyrir hinum
miklu fjárframlögum, sem af
mörkum verður að láta til að
rétta við okkar nauðsynlegustu
nytjastofnanir.
I>á eru það vextirnir. Og um
þá verð ég að segja það, að þeir
ættu sízt að láta sér sæma allt
rammakveinið út af vöxtum,
sem mestan þátt hafa í því átt,
að koma öllum okkar fjármálum
úr eðlilegum skorðum. Úr því
sem komið var varð að hækka
vextina. Hjá því var ekki hægt
að komast.
Meðferðin á því fólki, sem
i N. k. föstudag verður Skugga
i Sveinn sýndur í 37. sinn í
Þjóðleikhúsinu. Uppselt hefur
verið á allar sýningar og hafa
þá um 23 þúsund leikhúsgest-
ir séð þessa vinsælu sýningu.
Þetta leikrit er mjög mikið
sótt af fólki úr nærliggjandi
byggðarlögum. Á næstunni
verður leikurinn sýndur síð-
degis á sunnudögum, en sá
sýningartími virðist mjög vin-
sæll hjá leikhúsgestum, því
að þetta er leikrit allra í fjöl-
skyldunni. Myndin er af
Valdimar Örnólfssyni og Snæ
björgu Snæbjarnardóttur í
hlutverkum. sinum.
ekki eyðir öllu sínu, en leggur
fé í banka og sparisjóði, hefur
verið hroðaleg á niðurlægingar-
tíma íslenzkra fjármála. Enda
skipti fljótt og ánægjulega um
þegar vextir voru hækkaðir. Og
bændur og - sveitamenn geta
ekki búizt við því, að þeirra
lán hlýti ekki í aðalatriðum
sömu lögum, sem hjá öðrimi
landsmönnum. Eins og ástatt er,
þá er líka yfirleitt gengið fram-
hjá því hvernig ástandið er I
þeim lánastofnunum okkar sem
hér er um að ræða. Það var
þannig um síðustu áramót:
I Ræktunarsjóði voru útlán
þá með 2%% vöxtum, 50 millj.
kr. Með 4% vöxtum 166 millj.
kr. og með 6 V2 % vöxtum 76
millj. kr.
I Byggingarsjóði voru útlán
þá með 2—4% vöxtum rúmlega
95 millj. kr. og með 6% vöxt-
um 11 millj. kr.
Þetta sýnir að lágu vextimir
eru enn á miklum hluta lán-
anna og koma aldrei til að
breyta samningum í þvi efni.
Fjöldi bænda hefur lán af báð-
um og jafnvel öllum flokkum
vaxtanna. En þeir eru lika til,
sem eingöngu hafa hærri vaxta-
lánirt. Þeir verða að gjalda ó-
stjórnar fjármála okkar. Hjá
því verður eigi komizt. Og svo
er það og verður fyrst um sinn
með allar stéttir þessa lands.
Að lána fé til stofnana og til
kaupa stórvirkra véla með
gengisákvæði kemur vel til
mála. En að sú aðferð verði
látin gilda fyrir lán til ein-
stakra bænda má ekki verða.
Heimild til þess ætti ekki' að
setja í lög. En þó hún verði til,
þá mun verða staðið fast gegn
því að hún sé notuð.
En í stuttu máli sagt, er þetta
þýðingarmikla frumvarp þakkar
vert og mikilsvert spor í rétta
átt, bændastéttinni til hagsbóta
á komandi tímum. Ef einhverjir
alþingismenn eða aðrir verða til
þess, að tefja það eða stöðva,
þá vinna þeir óþarft verk. Mál-
ið verður að afgreiða.
16. 3. 1962.
Jón Pálmason,