Morgunblaðið - 21.03.1962, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 21.03.1962, Blaðsíða 13
Miðvikudagur 21. marz 1962 MOR CVN BL AÐlb 13 Tæknibókasýning í Listamannaskálanum A LiAUGARDAG efndi Snæ- björn Jónsson & Co. h.f. til bókasýningar í Listamanna- skálanum á tæknibókum frá McGraw-Hili forlaginu, sem hefur bækistöSvar bæði í London og New York. Á sýn- ingunni eru um eitt þúsund bækur og verður hún opin frá kl. 2—10 tii 27. þ. m. Um tæknileg og vísindaleg efni Ambassador Bandaríkjanna á íslandi, Mr. James K. Penfield opnaði sýninguna, en áður hafði einn af forstjórum forlagsins í London flutt ávarp, Mr. Keith Thorpe. Metallurgy, Nuclear Engineer- ing & Energy, Physics, Psycho- logy & Sociology. Auk þess eru svo á sýning- unni mikil verk eins og Ency- clopedia of Science and Techno- logy, Encyclopedia of WorldArt og The Illustrated World-of-the- Bible Library. Myndin er tekin við opnun bókasýningarinnar og sjást þar m. a. dr. Selma Jóns- dóttir listfræðingur, James K. Penfield, sendih. Banda- ríkjanna, Keith Thorpe, for- stjóri MeGraw-Hills forlags- ins og kona sendiherrans. Myndina tók Oddur ÓXafs- son. Fréttir frá Flateyri: Góður afli — næcj atvínna — Inflúenza — leiksýning Eins og fyrr segir, fjalla bæk- urnar nær undantekningarlaust lun tæknileg og vísindaleg efni, sem útgefandinn skipar í eftir- talda flokka: Aeronautics, Agriculture, Art & Music, Biology & Zoology, Business & Industrial Admin- istration, Chemical Engineering, Chemistry, Civil Engineéring, Dictionaries, Economics, Edu- cation, Electrical Engineering, Electronic Engineering, Control Engineering, Computers, Geo- graphy, Geology & Meteorology, Mineralogy, Industrial Engineer- ing, Mathematics & Statistics, Mechanical Engineering, Mech- anics & Materials, Medicine, FLATEYRI, 19. marz: — Það sem af er þassum mánuði hefur veður verið ágætt, og afli báta mjög sæmilegur, allt upp í rúm ar sextán lestir, en af því er talsvert mikið steinbíitur. Vinna hefur verið allsæmileg og fólk jafnvel vantað, einkum á bát- ana. Inflúenzan hefur borizt hing- að og gengur nú nokkuö hér, að allega í börnum. Barnaskólan- um var lokað hér í dag vegna faraldursins. Mitt í allri atvinnunni og in- flúenzunni gerist það, að sýning ar hófust hér á sjónleilknum — „Pétur kemur heim“ eftir Leslie Sandis í þýðingu Elíasar Mar. Þetta er gamanleikur í þremur þáttum. Æfingar hafa staðið yf ir undanfarnar fjórar vikur und ir stjórn imgs leikstjóra úr Reykjavík, Erlings E. Halldórs sonar. Er þetta í fyrsta skipti, sem lærður lei'kstjóri setur hér leikrit á svið. Það er allra álit, að Erlingi hafi tekizt verk sitt sérstaklega vel, þrátt fyrir ýmsa erfiðleika, sem við er að etja á smástað eins og Flateyri, þar sem mar^t vantar til slíkrar starf- semi. Auk þess var mest megn is um nýliða á sviði að ræða. — Leiknum og léikurum var mjög vel fagnað, og góður rómur gerð ur að sýningum þessum. Á löka sýningu í gærkvöldi var leik- stjóri klappaður fram og ávarp aður af Gunnlaugi Finnssyni, og síðan hylltur með dynjandi lótfa taiki áhorfenda. — Kvenfélagið Brynja og íþróttafélagið Grettir standa að þessum sýningum, og mun ætlunin að sýna sjónleik- inn hér á nálægum stöðum á næstunni. — Kristján. Hólmavíkurbátar Hólmavfk, 19. marz. RÓÐRAR liggja niðri nú í bili, því að verið er nú að skipta um fná línu og yfir á net á bátunum. Héðan eru gerðir út sjö þilfars- bátar. Nokkuð af rækju, sem veiðzt hefur i Ingólfsfirði, hefui verið pillað hér og fryst. — Fréttaritari. Margar leiðir til að tryggja eignarrétt f jöldans að hlutafélögum. — Almenn- ingslilutabréf nokkurs konar fjölskyldubætur í Þýzkalandi. — Hér er nú loks grundvöllur fyrir almenningseign atvinnúfyrirtækja og eðlilegan arð. — Um þetta m. a. fjallar Vettvangurinn í dag. ORÐIÐ almenningshlutatfélag Ihefur enn sem komið er ekki skýrt afmarikaða merkingu í ís- lenzku máli. Orðið er hvergi að finna í löggjötf, og naumast er hægt að segja, að alvarlegar til- raunir hafi verið gerðar til að skýrgreina það. Sannleifcuirinn er lifca sá, , að svo mörg tilvik fcoma til álita, ef hrinda ætti í tframkvæmd hugmyndunum um almenningshlutafélög, að erfitt er að áfcvarða tatomiörk þessara félaga og annarra hlutafélaga. f stuttu máli mó þó etf til vill eegja að almenni'shlutafélag sé opinn félagsskapur, stofnaður í atvinnuskyni, með þátttöku sérhvers, sem leggja vill fraim tfé til að eignast hluti í félaginu í von um hagnað. Skýrgreining þessi er þó ekfci fullnægjandi, eins og menn sjá þegar af þvú, að félög, seim hún gæti átt við, hafa hér verið stofnuð og rekin, án þess að menn vilji nefna þau almenningshlutafélög. Við þessa ekýrgreiningu yrði því óhjá- fcvæmilega að bæta skýringum é ákvæðuim. um það, hve víð- tæk dreifing blutafjárins þyrtfti að vera til þess að um almenn- ingshlutafélag væri að ræða, hve miklar takmarkanir væru á at- fcvæðisrétti einstakra hluthatfa, eem stóra hluti ættu í félögun- uim, og síðast en ekki sízt hve tryggilega væri uim það búið að menn gætu hindrunarlauist verzl að með hlutabréf sín. Þótt lítið hafi hérlendis verið rætt um hugmynd þá, sem hér er til umræðu, fyrr en á allra eiðustu támum, þá vita menn að hér er ekki um að ræða nýja eða frumilega hugsun. Þvert á móti hatfa hlutafélög í flestum lýðræðisríkjum verið rekin með þátttöku mikils fjölda manna um langt skeið og verið talin sjálf- sagður liður í heilbrigðri efna- hagsjþróun. Aftuir á móti má segja, að ráðstafanir þær, sem gerðar hatfa verið bæði í Austur ríki og Vestur-Þýzkalandi að undanförnu til að breyta þjóð- nýttum fyrirtækjum í almenn- ingshlutafélög séu nýjar af nál- inni, því að áður var einungis um að ræða aimenn viðskipti með hlutabréf í félöguim, sem frá upphafi höfðu verið í einka- rekstri. Heppilegt er að víkja nokikr- um orðum að þessum tilraunum í Austurriki og Þýzkalandi til að breyta þjóðnýttuim fyrirtækj uim í almenninslhl'Uitafélög, ekki vegna þess að framtíð almenn- ingslhiutafélaga hérlendis bygg- ist fyrst og frémst á því að breyta fyrirtækjum, sem fyrir eru, þótt slikt kæmi að sjáif- sögðu mjög til athugunar, held- ur af hinu, að í styttra máli verði ur naumast gerð grein fyrir því, hvað hér er um að ræða, en með því að rekja nokkuð hvernig að var farið í þessuim löndum, ekki sízt í því fyrir- taekinu, sem þekktast er, þ.e.a.s. Voiikswagen-verfcsmiðj unum. □ Árið 1956 ákváðu stjórnrnáia- floklkarnir í Austurríki, Þjóð- flokfcurinn og jafnaðarmenn, að gera nofckrar tilraunir til stotfn- unar hlutafélaga með þátttöku almennings. í upphafi voru stofnuð hlutafélög um tvo stór- banika, þar sem aðeins var þó seldur á almennum markaði hluti hlutafjárins, en ríkið hélt meiriihlutavaldi. Var þama fyrst og fremst um að ræða fjáröflunarleið til greiðslu stríðs sfcaðabóta. Síðan fylgdu fleiri fyrirtæki í kjölfarið og að minnsta fcosti eitt þeirra var sannikallað almeniningslhlutafé- lag, því að allt blutaféð var boð- ið út og því dreitft. í Þýzkalandi var fyrst gerð tilraun í þessa átt 1959, þegar prússneski námugratftar- og járnbræðsluihringurinn var opn- aður og 30 milljónir marka boðn- ar út á almennum verðbréfa- markaði. Eftirspurn eftir bréf- um þessuim var geysimifcil og áfcvað rífcisstjórnin að bjóða út 1 viðbót hlutabréf að upphæð 53 millj. marka. Átti almenningur eftir það 83 millj. en hið opin- bera 22 millj. marka. Með lögum frá í júlí 1960 var á'kveðið að breyta Volkswagen- verksmiðjunum í almennings- hlutafélag. Fyrst um sinn er þó gert ráð fyrir, að sambandslýð- veldið eigi 20% hlutafjár og fylkið Neðra-Saxland 20%, þannig að 60% voru boðin al- menningi, en ráð fyrir því gert, að síðar verði um algert almenn- ingishiutafélag að ræða. Víðtækar ráðstafanir voru gerð ar til að tryggja það, að hlutabréf in dreifðust meðal fjölda manna. Öll voru þau seld á hagstæðu verði, en auk þess var sérstakur afsláttur gefinn tekjulitlu fólki. Þannig fékk ókvæntur maður, sem hafði undir 6000 miarka árs- laun 20% afslátt og kvæntur maður, þar sem samanlagðar tekj ur hans og konu hans voru und- ir 12 þús. mörkum, saima atfslátt. 10% afslátt fékk aftur á móti sá, sem hafði undir 8000 marka tekjum, eða var kvæntur og samanlagðar tekjur hans og konu hans voru undir 16. þús. mörk- um. 5% aukaafsláttur var síðan veittur þeim, sem átti meira en tvö börn. Slík fjölskylda féfck þannig allt að 25% aflsátt . Upphaflega var gert ráð fyrir, að heimilt væri að selja hverj- um einstaklingi fimm hlutabréf, sem hvert var að natfnverði 100 mörk, en gengi bréfanna við út- gáifu var 350 mörk, sem var eins og áður segir hagstætt verð og hæfckaði mjög fljótlega á al- mennum markaði. Starfsmenn Volfcswag'en-verksmiðj anna íengu heimild til að kaupa tíu Ibréf. Ákvæði voru síðan um það, •að endurgreiða yrði atfslátt þann sem veittur var af hlutabréfun- um, ef þau væru seld innan 2ja ára. Ákvæði voru einnig uim iþað, hvernig með skyldi fara, etf ihlutabréfin seldust efcki öll saim- fcvæmt þessum reglum, en niður istaðan varð sú, að eftirspumin var mifciu meiri en gert hatfði verið ráð fyrir og var efcki hægt að láta menn fá nema 2—3 hluta- bréf hvern. Fylgzt var með því, hvernig hlutabréfin sfciptust imilli stétta þjóðfélagsins og kom í Ijós að menn úr öllum stéttum fceyptu þau, en hæst var skritf- istofufól'k með um 30%, húsmæð- ur með um 24% og eldra fóilfe, sem lifir á eignum slnum, með um 14% alls hlutafjárins. Aufc þess, sem að framan greinir, var einnig greitt fyrir hlutabréfafcaupum efnalítilla manna með því að heimila þeim að greiða þau með atf- borgunum og sérstafcur auka- afsláttur var einnig veittur þeim, sem voru reiðubúnir að skuldbinda sig til að selja brétf- in ekfci innan 5 ára. Loks var öllum starfsmönnum Volfcswag- en-verksmiðjanna afhent eitt hlutabréf án endurgjalds. Þótt þannig væri tryggt í upp- hafi að bréfin dreifðust meðal mikils fjölda manna, þótti það ekkj nægilegt, I idur voru líka sett ákvæði. tii að hamla á móti því að bréfin söfnuðust síðar á fárra manna hendur eða tilfcölu- lega fáir menn gætu ráðið þar málum. Þannig var atkvæðisréfct- Ur hvers einstaks hlufchatfa tafc- markaður við 1/10.000 alls hluta- fjár og enginn mátti fara með umiboð fyrir meira en 1/50 alls hlutafjár. ftarlegar reglur voru settar til að tryggja hag þeirra hluthafa, sem fólu öðrum unnr- boð fyrir sig. Þessar öryggisráð- stafanir virðast raunar hatfa ver- ið óþarfar, bæði í Volkswagen- verksmiðjunum og í psjíssnesfca námutfélaginu, því að mjög fóir hluthatfar hafa selt bréf sín atft- ur, enda hatfa þau hætokað mikið í verði, og er almienningur því hæstánægður með þessa fjórfest- ingu. □ Hér á landi virðist nú loks hiila undir það, að unnt verði að stofna eignleg almenningshiuta félög, en þegar að því kemur ætti að hatfa hliðsjón af reynslu Austurríkismanna, Þjóðverja og raunar ekki síður Bandarífcja- manna og annarra þeirra, sem hatfa mjög fullkomna löggjöf u-m verðbréfaviðskipti og rekstur op- inna hlutafélaga. í skattalagafi-umvarpinu, sem nú liggur fyrir Alþingi, eru einfc- um tvö ákvæði, sem miða að þvi að unnt verði að reka hérlendis almienningshlutafélög á heiibrigð an hátt. Þar er gert ráð fyrir því, að heimilt verði að greiða út 10% arð af hlutafé, án þess að sá arður sé skattlagður hjó hluta félaginu sjálfu. Áður var þessi heimild eins og kunnugt er 8% Arðurinn verður hins vegar skatt lagður að fullu hjá þeim, sem fá hann greiddan eins og aðrar Framh. á bls. 14.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.