Morgunblaðið - 09.06.1962, Page 23

Laugardagur 9. júní 1962
MORGUNBLAÐIÐ
23
— Erlend tíóindi
f'ramhald af bls. 13.
og Souvanna Phouma, mála-
miðlarinn.
Má telja árangur undir því
kominn, hvernig takist til um
skipan í embætti landvarna-
málaráðherra (fer með her-
mál) og innanríkisráðherra
(yfirstjórn lögreglu).
I>að má því segja, að ör-
lög Laos verði ráðin í næstu
viku.
Hverfi Souvanna Phouma
til Frakklands, eftir árangurs
lausar viðræður, þá er ekki
um margar leiðir áð velja,
til þess að bjarga þeim
hluta Laos (um V3), sem
ekki er undir valdi komm-
únista, frá því að falla þeim
í hendur.
Her Nosavans, stjórnarher-
inn, hefur reynzt óhæfur til
varnar, þrátt fyrir þjálfun þá,
sem hann hefur fengið hjá
bandarískum hernaðarsér-
fræðingum, og flestir telja,
að hann muni ekki standa
sig betur £ annað siim, en nú
um daginn.
Því virðist ekki önnur leið
til að bjarga Laos undan því
að falla algerlega í hendur
kommúnista, ef myndun
þjóðstjórnar mistekst, en
hernaðaríhlutun Bandaríkja-
manna.
Slíkt gæti haft þær afleið-
ingar í för með sér, að til
styrjaldar drægi í Laos, á
svipaðan hátt og í Kóreu
forðum.
Vafalaust beita því Banda-
ríkjamenn áhrifum sínum til
hins ítrasta, þann tíma, sem
fundur prinsanna þriggja
stendur, þar sem einnig er
vitað, að Rússar styðja hug-
myndina um þjóðstjórn, þótt
tilgangur þeirra kunni að
vera annar en Bandaríkja-
manna.
rt< Samkomulag
um sumarfri
1 tæpa þrjá mánuði hafa
staðið umræður í Genf, á af-
vopnunarráðstefnunni. Lítt
hefur miðað í samkomulags-
átt. Um tíma virtist, sem
Bandaríkjamenn og Rússar
hefðu komið sér saman um
tillögu, sem bannaði stríðs-
áróður. Sú von stóð þó að-
eins í nokkra daga, en hún
varð skammlíf, þar eð Zorin
aðalfulltrúi Rússa skipti um
skoðun og bar fram breyt-
ingartillögur, sem vitað var,
að Vesturlönd gátu ekki að-
hyllzt, vegna prent- og mál-
frelsis. Breytingartillögur
Rússa hefðu þýtt, að það
frelsi hefði orðið að afnema
að miklu leyti.
Segja má, að aðeins hafi
náðst samkomulag um tvennt,
á ráðstefnunni. Annars vegar
samþykkt um að gefa SÞ
skýrslu um störfin sl. mán-
uði. —
Hins vegar samþykkt um
að nefndin tæki sér sumar-
frí, í mánuð, og hefst það
15. þ. m.
Virðast flestir heldur von-
litlir um árangur, er störf
hefjast aftur í júlí.
-X Óhkt og 1929
Þessa viku hefur nokkurs
óróa gætt í kauphallarvið-
skiptum vestan hafs, þótt
verðsveiflur hafi ekki orðið
neitt líkar því, sem var í
fyrri viku. Eins og áður hef-
ur verið skýrt frá (Mbl. 2.
júní) virðist ekki beinlinis
hægt að rekja verðfallið í
síðustu viku til neinnar einn
ar orsakar, en miklu fremur
til þróunar efnahagsmála í
heild, þ.á.m. til verðhækkun-
ar verðbréfa undanfarin ár.
Svo virðist, sem endurmat
hafi farið fram, og verð ein-
stakra bréfa sé nú um 15 fald
ur árságóði, sem flestir telja
ekki fjarri sanni.
Verðsveiflurnar tákna ekki,
að kreppa sé í aðsigi, enda
bendir almenn þróun til ann-
ars. Framleiðsla Bandaríkj-
anna hefur aukizt um 10%,
síðan Kennedy kom til valda.
Atvinnuleysi er um 1.6%
minna en á sama tíma í
fyrra, og ráðamenn telja
nokkrar líkur fyrir því, að
næsta ár verði hægt að af-
greiða hallalaus fjárlög í
Bandaríkj unum.
— Abalfundur SÍS
Framhald af bls. 6.
Guðbrandur Magnússon. Stjórn
Sambands ísl. samvinnufélaga er
nú þannig skipuð: Jakob Frí-
mannsson, formaður, Eysteinn
Jónsson, .varaformaður, Þor-
steinn Jónsson, Þórður Pálma-
son„ Skúli Guðmundsson, Finn-
ur Kristjánsson, Guðmundur
Guðmundsson. í varastjórn eru:
Guðröður Jónsson, Kjartan Sæm
undsson og Bjarni Bjarnason.
í gærkvöldi sátu fulltrúar og
gestir á fundinum kvöldverðar-
boð Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga í Bifröst.
Fréttatilkynning
frá Sambandi ísl.
samvinnufélaga.
Erlendar
fréttir
í STUITU MÁLI
Kaupm.höfn, 8. júní (NTB)
FJÖGURRA ára drengur var
lagður í sjúkrahús í Kaup-
mannahöfn í dag og leikur
grunur á að hann sé með
bólusótt. Drengurinn kom
fyrir viku með foreldrum sín
um frá Nigeríu. Foreldrar
drengsins, starfsfólk sjúkra-
hússins og um tuttugu manns,
sem samgang hafa haft við
drenginn, hafa verið bólu-
sett.
Róm, 8. júnf _ (AP) —
ÍTAL.SKIR fornleifafræðing-
ar telja hugsanlegt að þeir
hafi fundið rústir af húsi í
Róm þar sem Pétur postuli
hjó um skeið. Rústirnar fund
ust tíu metrum undir gólfi
St. Pudenciana kirkjunnar,
sem er elzta kirkja Rómar.
Segja fornleifafræðingarnir
að rústirnar geti verið afhöll
rómverska senatorsins Pud-
ente, sent> gerðist kristinn og
hlaut skírn hjá Pétri postula.
Pétur postuli bjó um tíma í
höllinni, en kirkjan heitir
eftir dóttur senatorsins St.
Pudenciana.
• Washington, 8. júní (AP)
Bandaríkjamenn sprengdu í dag
kjarnorkusprengju í gufuhvolf-
inu yfir Kyrrahafi í nánd við
Jólaey. Sþrengjan var lítil, inn-
an við eitt megatonn, og var
varpað úr flugvél.
Genf, 8. júní (NTB-AP)
FULLTRÚAR Bandarikjanna
og Sovétríkjanna á geimrann
sóknaráðstefnu, sem haldin er
í Genf, gáfu út tilkynningu
í dag þar sem þeir skora á
ríkisstjórnir sínar að ganga
nú þegar frá samningi um
sam.vinnu um veðurathuganir,
rannsóknir á seguláhrifum
og notkun gervihnatta til upp
Iýsingamiðlunar og fjar-
skipta. í þessu sambandi lýsti
alþjóða veðurfræðistofnunin
(WMO) því yfir í dag að með
samvtnnu um veðurspár með
hjálp bandarískra og rúss-
neskra gervihnatta yrði unnt
að spá fyrir um alla storma
og óveður hvar sem væri á
jörðinni.
austurríki
SVARTAHAFIÐ
BOlo-AIMA
'ital'iA
Pmu3kupaR>::.
AIBANÍA
íánkaraM
TYRKLAND
ARIKKLAND
■V þ
[ahna
5YRIAND
KÝPUREY
R'lKI '| 5AMT0KUM
VESTURLANDA
kOMMÚNISTARÍKI
ISRAEL,
SAUOI
arab’ia
SDVET

llANPÍW
Tyrkland - útvöröur NATO í austri
EINS OG sjá má á kortinu, er
hernaðarlegt gildi Tyrklands
mikið. öldum saman hefur
rússneska heimsveldissinna
dreymt um aðgang að Miðjarð
arhafi frá Svartahafi um
Hellusund, Marmarahaf og
Sæviðarsund (Bosphorus-
Dardanelles), en Tyrkir jafn
an komið í veg fyrir það. Þeir
voru að vísu hraktir frá Krím
skaga, sem Rússar hafa fyrir
löngu innlimað í nýlendu-
veldi sitt, en sundin milli
Eyjahafs og Svartahafs eru
enn umlukin tyrknesku landi,
þrátt fyrir tilraunir zaranna
og Stalíns. Þá mistókust og
tilraunir Sovétríkjanna eftir
síðari heimsstyrjöldina að
tryggja sér aðgang að Miðjarð
arhafi um Búlgaríu eða Grikk
land. Þrakía er enn grískt
land, en ekki búlgarskt, og
valdatilraunir kommúnista í
Norður-Grikklandi mistókust
eftir blóðuga baráttu.
Bæði Grikkir og Tyrkir
vita, að frelsi þeirra er hætta
búin, meðan útþenslustefna
ISovétríkjanna er enn við lýði.
Því hafa báðar þessar þjóðir
gengið í NATO,_ — Atlants-
hafsbandalagið. í austri hafa
Sovétríkin gert landakröfur á
hendur Tyrkjum. Þau hafa
kúgað undir sig þjóðir Kákas
usfjalla, sem voru leystar und
an oki rússneska keisaraveld
isins eftir fyrri heimsstyrjöld
en glötuðu brátt frelsi sínu í
hendur nýrrar tegundar heims
veldissinna — rússnesku
kommúnistanna.
Tyrkir vita vel, að Sovétrfk
in girnast enn hafnir við Mið
jarðarhaf. Vitað er. að í
Svartahafi hefur sovézki her
inn mikinn fjölda kafbáta,
fleiri en svo, að þeim sé ætl
að það hlutverk eitt að verja
hafnir Úkraínu, heldur eiga
þeir að brjótast vestur úr sund
um, ef til styrjaldar kynni
að draga og Sovétríkin næðu
tangarhaldi á þeim. Þetta er
Sovétríkjunum því mikilvæg
ara nú, eftir að Hoxha, ein-
ræðisherra kommúnista í Al-
baníu, varð ósáttur við harð-
stjórann í Kreml, og sovézka
kafbátabækistöðin í Albaníu
á austurströnd Adríahafs var
lögð niður. Tyrkir vita vel,
að veikar varnir bjóða hætt-
unni heim, ekki sízt, þegar
Sovétríkin eru annars vegar.
Því hafa þeir eflt her sinn
eftir mætti, og hermenn þeirra
eru í góðri þjálfun. Gátu þeir
sér hið bezta orð í Kóreu-
stríðinu fyrir harðfylgi og
baráttuþrek.
Helztu vandamál Tyrkja £
innanlandsmálum eru tvö: lé
leg lífskjör og óstöðugt stjórn
arfar. Stöðugt er unnið að
því að útrýma fátækt meðal
alþýðu, og skiptir þá ekki
máli, hver stjórn fer með
völd, þótt stjórn Menderesar
hafi að vísu lagt meiri áherzlu
á að bæta kjör fólks í sveitum
en í þéttbýli. Ekki er hægt að
segja, að eymd ríki meðal al-
þýðu og aldrei hefur hún bú
ið við betri kjör áður, þótt
þau séu ekki góð miðað við
lífskjör, þar sem þau gerast
nú bezt: í Vestur-Evrópu, N-
Ameríku, Formósu, Ástralíu
og Nýja-Sjálandi. Útgjöld til
varnarmála eru allmikil, enda
eru Tyrkir sammála um það,
að betra sé að vera fátækur
og frjáls en fátækur og kúg
aður undir oki kommúnista og
nýlenduveldis Sovétríkjanna.
Stjórnmálaástandið er enn
óstöðugt í Tyrklandi. Mender
es beitti bolabrögðum til þess
að halda völdum, og eftir-
manni hans, hinni öldnu sjálf
stæðishetju, Ismet Inöny, hef-
ur reynzt örðugt að stjórna
landinu. Fylgismenn flokks
Menderesar eru öflugir, einik
um upp til sveita, og margir
meðal hinna yngri yfirmanna ^
í hernum vilja hálfgert her- .
ræði til þess að knýja fram- J
farir fram með meiri hraða 1
en hingað til, í líkingu við 1
stjórn Ajúbs Khans í Pakist
an.
Hvað sem stjórnarháttum
líður, þá eru Tyrkir nútím-
ans framfarasinnaðir og út-
verðir NATOs í austri, og At-
lantshafsbandalagið er ekki
stofnað til þess að hafa af-
skipti af innanríkismálum
bandalagsþjóðanna og knýja
fram ákveðið stjórnarform,
eins og t.d. lýðræði, setn flest
ar þeirra aðhyllast, heldur til
þess að mæta sameiginlegri
hættu, er að þeim steðjar af
heimsvaldastefnu kommúnism
ans, og standa vörð um sam-
eiginlega menningararfleifð.
Það eru ekki nema fjórir ára
tugir liðnir frá því að mið-
aldamyrkur hins gamla sóld-
ánaveldis grúfði yfir Tyrk-
landi. Þegar ltið er á sögu
Tyrklands síðan, ekki sízt hin
ar pólitísku og efnahagslegu
framfarir, þá hlýtur sú öra
framvinda að vekja furðu og
aðdáun og veita vonir um
bjartsýni á framtíðina.
(Með einkarétti: Morgun-
blaðið og Nordisk Presse-
bureau). 7
Tdnleikor Tdnlistaríélagsins
Tónleikar í Laug-
arneskirkju
NÆSTKOMANDI þriðjudags-
kvöld kl. 9 verða haldnir tón-
leikar í Luugarnesklrkju. Flytj-
endur verða Snæbjörg Snæbjarn
ardóttir, M. Kantorek sellóleik-
ari og Karel Paukert organleik-
ari. Á tónleikunum mun Snæ-
björg syngja lög eftir Brahms og
Beethoven. Tékknesku hljóð-
færaleikararnir, sem báðir hafa
starfað í Synfóníuhljómsveit fs-
lands í vetur, munu flytja hér
verk eftir gamla tékkneska meist
ara og seinni tíma höfunda. Með-
al annars leikur M. Kautorek
Eoectes sónötu, en Karel Paukert
sem í janúar í vetur hélt eftir-
minnilega tónleika í Kristkirkju
í Landakoti á vegum Musica
AMERÍSKI baritonsöngvarinn
John Langstatt, sem hélt tón-
leika á vegum Tónlistarfélagsins
í gærkvöldi með aðstoð píanó-
leikarnas Charles Crowder, er
ekki mikill raddmaður, en hann
fer vel með viðfangsefni sín, og
verður honum því einatt meira
úr röddinni en líklegt mætti
þykja. Meðal verkefna hans voru
fjögur gömul ensk lög, eftir
Henry Purcell og John Dowland,
Nova, leikur nú verk eftir Seger,
Cernohovsky, Kusher, Mozart o.
fl. — Aðgöngumiðar að þessum
tónleikum verða seldir í Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundssonar
á þriðjudag.
Svar við gátu dagsins: BIT.
sem gaman var að fá að heyra.
eftir franska tónskáldið Francis
Minni fengur var í lagaflokki
Poulenc, og fjögur sönglög eftir
ameríska tónskáldið Charles Ives
gerðu lítið til að staðfesta það
frægðarorð, sem á síðutu áratug-
um hefir farið af þeim einkenni-
lega manni. Þrjú lög úr flokkn-
um um „Malarastúlkuna fögru“
eftir Schubert nutu sín ekki sem
skyldi, m. a. vegna þess hvernig
þeim var raðað á efnisskrána.
Hæst bar á tónleikunum sex
brezk og amerísk þjóðlög, — þar
virtist söngvarinn loks kominn
í essið sitt, og var meðferð hans
á þesum lögum mun blæbrigða-
ríkari og á sinn hátt tilþrifa-
meiri en á hinum íburðameiri
verkefnum.
Tónleikarnir verða endurtekn-
ir í dag kl. 4 síðdegis.
Jón Þórarinsson.