Morgunblaðið - 23.09.1962, Page 2

,^unni}dagur 23. sept. 1962
Thor Vilhjálmsson: Svlpir
dagsins, og nótt. 200 bls. —
Helgafell, Reykjavík 1901.
É G tók með mér nokkrar ís-
lenzkar bækur í sumarleyfið
suður til Grikklands, meðal ann-
ars tvær sem ég var búinn að
lesa og hafði hugsað mér að
skrifa um í góðu tómi. Önnur
þeirra, „Svipir dagsins, og nótt“,
var án efa meðal merkustu
bóka sem út komu á síðasta ári.
I>að er dálítið erfitt að marka
henni bás í bókmenntunum, því
hér er hvorki um að ræða skáld-
skap né hreina sannsögulega frá
sögn, heldur eins konar sam-
suðu af skáldskap og sannfræði.
Bókin er að uppistöðu meira og
minna samfelldir ferðaþættir, en
ívafið er skáldlegar lýsingar á
nafnlausum einstaklingum, sem
ber fyrir augu ferðamannsins,
og heimspekilegar hugleiðingar
um hlutskipti mannsins á jörð-
inni. Inn í lýsingarnar er fléttað
allmiklum sögulegum fróðleik,
sem er tvímælalaust til bóta.
í þessari bók nýtur athyglis-
gáfa Thors Vilhjálmssonar sín
til fulls og skilar lesandanum
mörgum eftirminnilegum mynd-
um. Höfundurinn er ekki bund-
inn við frásögn, framvindu,
stíganda eða annað það sem
sjálfsagt þykir í góðum skáld-
verkum, heldur við lýsinguna
eina, hvert afmarkað fyrirbæri.
Hann getur gefið sér tíma til
Svipir dagsins og nótt
— / kartöflugarði
Framh. af bls 1
tími hjá þeim og útlhaldið mis
jafnt.
— I»aikka þér fyrir og vertu
blessaður.
— Blessaðir.
— Si,. _'a komdu!
— Kalli! Komdu strax! Þau
aetla að fara að tína á okkar
parti!
— Við verðum að halda á-
fram Gunna!
★
Köllin heyrast hvaðanæfa.
I»að er kapp í krökkunum en
þau hafa truflazt við heim-
sókn okkar.
— Hvað heitið þið?
— Bg heiti Eina Steina
Gunnarsdóttir.
— O* 'g heiti Sandra Eric-
#on með sjéi.
— Og eruð þið saman að
tína?
— Já við erum fimm sam-
an.
— Og hvað eruð þið búnar
að tína í marga poka.
— 14 fimmtán kílóa poka í
dag.
Aldurinn er frá 9—11 ira.
Yfir höfuð eru krakkarnir á
þeim aldri, örSá eldri og nokk
ur yngri, en þau yngstv eru
#yrst og fremst að hjálpa
þerm eldri.
Sigga litla er fjögurra ára
og hún tínir í berjafötuna
mna. Þeir Daníel, Guðjón og
Asmundur eru búnir að fylla
15 poka í dag.
Þegar við erum að fara hitt
um við þá Tigurþór Hákonars
aon og Guðlaug Höskuldsson
þar sem þeir fc-u að stíga á
bak hjólum sínum. Þeir
nenna ekkert að vinna í kar-
tSflum.
— Eg var í síld í sumar á
Seyðisfirði og vann mér inn
1500 krónur, segir Sigurþór.
— Bg var í sveit á Birnu-
stöðum á Skeiðam. Rak kým
ar og svoleiðis. Eg á þúsund-
kali.
— Nei eig' Jega hiökkum
við ekkert voðalege mikið til
að fara í skólauin í haust.
vig.
að nostra við þessar afmörkuðu
myndir, skýra drætti þeirra og
skemmta sér við möguleikana
sem þær færa honum upp 1
hendur.
Ég lét þess getið í ritdómi um
aðra bók Thors Vilhjálmssonar
fyrir nokkrum árum, að ferða-
lýsingar lægju sérstaklega vel
fyrir honum og þykist í þessari
bók hafa fengið áþreifanlega
sönnun þess. Ég veit ekki um
aðra unga höfunda á íslandi
sem dregið geti upp jafnljósar
og lifandi myndir af því sem
fyrir augu ber á förnum vegi,
gaétt þær tilfinningu og oft blás-
ið í þær skáldskap.
Að sjálfsögðu eru þessar svip-
myndir misjafnlega merkilegar
eða þungar í sér, og verð ég að
játa að mér finnst höfundurinn
oft leggja furðumikla alúð við
hluti sem litla eða enga skír-
skotun hafa, en þegar honum
tekst bezt upp skilja svipmynd-
ir hans eftir einhvern óræðan
sviða eða leiftur í huga lesand-
ans, t. d. myndin af bæklaða
manninum á bls. 173—74 eða'
myndin af litla drengnum og
afa hans á bls. 54.
Thor Vilhjálmsson
Það er ekki út í hött að líkja
tækni Thors Vilhjálmssonar við
tækni kvikmyndatökumannsins,
enda er hann mikill áhugamað-
ur um kvikmyndir. Hann hefur
sérkennilegt lag á að grípa
hvert smáatriði og gera það eft-
irminnilegt, svipbrigði á ókunnu
andliti, klæðaburð ákveðinnar
konu, látæði sjálfumglaðs
kvennaflagara eða gígólós eða
bara kjölturakika.
Þá er honum ekki síður lagið
að magna fram andrúmsloft
staða, gera það næstum áþreif-
anlegt: maður finnur þefinn í
þessari götu, finnur fyrir iferð
veggjanna eins og maður væri
á staðnum, sér jafnvel sjálfan
sig speglast í rúðum glugganna
báðum megin við öngstrætið.
Mér er ekki kunnugt um aðra
bók íslenzka sem gefi nærfærn-
ari og nærgöngulli mynd af Ev-
rópu samtímans, ekki þeirri Ev-
rópu sem við lesum um í stór-
fréttum dagbiaðanna, heldur
þeirri Evrópu sem á sitt hvers-
dagslega og stórviðburðalausa
líf í borgum og sveitum, líf sem
hefu-r samt í sér fólgið frækorn
hinna sögulegu viðburða.
fslendingar gera nú orðið víð-
reist með misjöfnum ábata, en
vilji menn hafa eitthvað meira
upp úr ferðalögum sínum um
Evrópu en skammlífar minning-
ar um kvöldstund i nætur-
klúbbi eða þreytandi ræðu leið-
sögumanns um forn mannvirki,
þá ráðlegg ég þeim eindregið
að lesa bók Thors Vilhjálmsson-
ar. Hann gerir lofsverða tilraun
til að komast undir yfirborð
hins daglega lífs í löndunum
sem hann gistir, skynja hvernig
fólkið hugsar og finnur til. Lát-
um vera þó sumar ályktanir
hans eða hugsanalesning sé í
hæpnasta lagi, það er ekki nema
mannlegt. Ég fyrir mína parta
er langt frá því sáttur við ýms-
ar þær úrlausnir sem höfundur-
inn fær úr torveldum rúnalestri
sínum, en þær eru samt sem
áður fróðlegar og íhugunarverð-
ar. Að sönnu er myndin af hug-
arfari hinnar nýju kynslóðar í
Vestur-Þýzkalandi ekki beinlín-
is geðþekk, og skal ég ekki
leggja dóm á sannleiksgildi
hennar, þó ég hafi tilhneigingu
til að samsinna henni, en mynd-
in af ástandinu í Austur-Þýzka-
landi er ekki síður óhugnanleg,
myndin af „paradís öreiganna"
þar sem allt er staðnað og stein-
dautt.
Annars kynnir bókin fyrir
okkur hin sundurlausustu við-
horf, því höfundurinn hefur ein-
att þann hátt á að láta aðra tala:
hittir menn á förnum vegi og
gefur þeim orðið. Óneitarilega
get.ur slík kynning margvíslegra
sjónarmiða verið lærdómsrík, sé
rétj: haft eftir, en öft fannst
að höfundur hefði mátt 'taka
meirj þátt i leiknum sjálfur og
láta sitt eigið ljós skína skærar.
Ekki syo að skilja að Thor
Vilhjálmsson sé hlutíaus gagn-
vart þeim fyrirbærúm sem á
vegi hans verða. Hann tekur
yfirleitt skýra afstöðu og hún
er undantekningarlítið neikvæð
— hann hefur mjög krítísk við-
horf til þeirra hluta sem hann
lýsir, og það felli ég mig vel
við, þó stundum gangi það út í
öfgar: Hvers vegna eru t. d. all-
ar konur sem hann sér ýmist
alltof feitar eða óleyfilega magr-
ar?
En það undarlega skeður, að
bókin skilur ekki eftir neina
samfellda mynd í huga lesand-
ans, enga greinilega hugmynd
um „boðskap*1 höfundar, ef ég
má nota svo útþvælt hugtak.
Bókin er með öðrum orðum
samsafn mjög Ijósra og krítískra
svipmynda frá Evrópu, en les-
andinn saknar heildarniður-
stöðu af því sem höfundurinn
hefur séð og hugleitt. Hann hef
ur látið hjá líða að túika þann
veruleika sem hann hefur horft
á svo glöggum augum. Kannski
ætlast hann til að lesandinn
vinni það verk sjálfur, og sízt
er til of mikils mælzt þó lesand-
inn verði að hafa eitthvað fyr-
ir ánægjunni, en mér finnst höf-
undi samt skylt að beina bók-
inni í heild í þann farveg, að
PARÍS segir, að bök kven- inda, eins og t.d. á þesstim
fólksins eigi að vera nakin, en kjól hér á myndinni, sem er
nú hafa verið tekin í notkun frá Susan Small í London eru
alls kyns bönd, bæði í fegrun böndin notuð til þess að halda
araugnamiði og eins til þæg- bakinu á „sínum stað“.
augljóst sé hvers vegna og í
hvaða tilgangi hann samdi
hana. Óhlutdrægni er ekki æv-
inlega kostur, þó hún sé góðra
gjalda verð.
Ég hefði t. d. kosið að fá
ákveðnari og persónulegri túlk-
un á lífsferli Erasmusar og við-
skiptum hans við Lúther, því
slík túlkun á tvímælalaust er-
indi við nútímamanninn. John
Osborne hafði áræði til að túlka
vanda Lúthers í leikriti sínu um
hann, og það hefði verið fengur
að fá „hlutdræga" mynd af við-
skiptum þeirra Erasmusar og
Lúthers í þessari bók. Að vísu
kemur skýrt fram hver var
vandi Erasmusar og hvernig
hann brást við honum, og lýs-
ingin á Lúther er að sínu leyti
snjöll, en ég sakna niðurstöð-
unnar, uppgjörsins.
Stíllinn á þessari síðustu bók
Thors Vilhjálmssonar er einfald
ari en á þeim fyrri bókum hans
sem ég hef lesið, og finnst mér
það vissulega framför. Engu að
síður er hann mjög persónuleg-
ur sem fyrr og ákaflega mynd-
ríkur eins og áður er sagt. Það
er- unun að lesa bókina stílsins
vegna og hinna leiftrandi svip-
mynda, og hún færir daglegt líf
Evrópu nær okkur íslending-
um en nokkur bók önnur sem
ég man eftir. Löndin sem höf-
undurinn gistir eru Danmörk,
Holland, Sviss, England, Vestur-
Þýzkaland, Avtstur-Þýzkaland,
ftalia, Júgóslavía og Austurríki,
lönd sem hvert eiga sitt svip-
mót en búa að sameiginlegum
menningararfi álfunnar og eru
tengd okkar eigin örlögum.
Prentvillur eru sárafáar í bók-
inni, en á bls. 69 er leiðinleg
höfundarvilla: Erasmus var ekki
í Lundúnum fyrir rúmlega hálfri
sjöttu öld, heldur rúmlega hálfri
fimmtu. Lítilvæg skekkja
kannski, en óþörf í svo vönduðu
riti.
Grikklandi 12.9. 1962.
* Sigurður A. Magnússon.
Snmurhólel
Iíkur störfum
Sumarhótelið í Stykkishólml
lauk störfum 3. sept. s.L og hafði
þá starfað síðan í júní og gefið
góða raun. Mikill fjöldi sem naut
þess og stöðugur ferðamanna-
straumur allan tímann. Eins og
fyrr var sagt var það rekið í
heimavist barna og miðskólans
í Stykkishólmi en á vegum
Stykkishólmshrepps, en nú fer
að líða að skólarnir hefji göngu
sína og verður þá heimavistin
fullskipuð í vetur og hafa ekki
allir komist að sem sóttu um
skólavist en mörgum orðið að
synja. — Fréttaritari.
Úflug starfsemi SÍBS
ÞING SÍBS var haldiS dagana
7.—9. september í húsi sam-
bandsins vi® Bræðraborgarstíg.
Það sátu 86 fulltrúar frá 12 fé-
lögum, auk gesta, en reeSal
þeirra voru Gísli Jónsson, al-
þingismaður og Sigurður Sig-
urðsson, landlæknir. Forseti
þingsins var Jónas Þorbergsson,
fyrrum útvarpsstjóri.
Á þinginu flutti Páll Sig-
urðsson, tryggingaryfirlæknir
fræðsluerind; um kryggingarmál.
Stjórnin lagði á fundinum fraan
skýrslu og reikninga. Þar kom
m. a. fram að á síðustu tveimur
árum hefur reksturinn í Múla-
lundi aukizt með því að innrétt-
uð var önnur hæð í Ármúla 16
og vinna þar nú um 50 öryrkjar,
mest að plastvinnu. Bráðlega
verður 3. hæðin tekin til notkun
ar og bætast þá 20 starfsmenn
við.
Á Reykjalundi hefur verið
haldið áfram framkvæmdum.
Búið er að flytja plastmótaverk-
stæði úr leiguhúsnæði í Reykja-
vík í skála, sem fullgerður var
og vinnuskilyrði í járnsmíði
mjög bætt. Unnið er að smíði
mikillar vörugeymslu að baki
vinnuskálanum og verða þá
birgðir allar fluttar úr gömlu
hermannaskálunum í hana og
þeir væntanlega rifnir á vori
komanda. Ýmsar fleiri umbætur
hafa verið gerðar á Reykjalundi
og unnið er að fegrun staðarlns
utanhúss og ræktun. Enn eru
yfir 60% af vistmönnum berkla-
öryrkjar, en heimild er notuð til
að taka aðra öryrkja eftir því
sem rúm leyfir.
Þrír menn áttu að ganga úf
stjórn, en voru endurkjömir,
þeir Árni Einarsson, frkvst j.,
Hjörleifur Gunnarsscm, frkv.stj,
og Júlíus Baldvinsson, skrif-
stofustjóri. Guðmundur Svavar
Jónsson var kjörinn í stað Árna
Guðmundssonar, -em lézt á ár-
inu. Aðrir í stjóm eru Þórður
Benediktsson, formaður, Oddur
Ólafsson, yfirlæknir og Kjartan
riiiSnaion. fulltrúi.