Morgunblaðið - 04.11.1962, Qupperneq 13

Sunnudagur 4. növemfeer 1962
MORGVNBLAÐlÐ
13
Óvenju skýr stjórn
málasigur
Fæstir munu hafa búizt við
því, að Kennedy mundi vinna
jafn skjótan og ótvíræðan sigur
í deilunni við Sovétríkin um
eldflaugastöðvar á Kúbu og nú
er að sjá. Eftir því, sem við
blasir, hafa Sovétríkin ekki ein-
ungis játað, að ásakanir Kenne-
dys væru réttar, heldur og í
öllu, sem máli skiptir, orðið við
kröfum hans um eyðingu eld-
flaugastöðvanna, undir eftirliti
Sameinuðu þjóðanna. Segja má,
að það nálgist einsdæmi, að
stórveldi láti svo gersamlega og
umbúðalítið undan kröfu gagn-
aðila síns í mikilvægu máli.
Þessu breytir ekki heldu/ sýnir
vinnubrögð hennar, að svo virð-
ist sem Sovétstjórninni hafi láðst
að fá samþykki Castros til sam-
komulagsins við Bandaríkja-
stjórn.
Auðvitað fer því fjarri, að enn
sé komið í ljós allt það, sem gerzt
hefur í þessu á bak við tjöldin.

Ein ljósmyndanna, sem sýnir vel herbúnað Rússa á Kúbu.
REYKJAVÍKUR3RÉF
Laugard. 3. nóv.
Þó er vitað, að Krúsjeff og
Kennedy skiptust á einkaorð-
sendingum um síðustu helgi.
Sumt það, sem Sovétstjórnin lét
þá opinberlega frá sér fara, eink-
anlega krafan um eyðingu eld-
flaugastöðva í Tyrklandi, braut
mjög á móti því, sem nú hefur
verið skýrt frá, að Krúsjeff hafi
áður sent Kennedy orð um. En
úrslitin urðu sem sagt þau, að
Krúsjeff lét, að því er séð verð-
ur, í einu og öllu undan megin-
krÖfum Kénnedys. f>eir, sem
þetta véfengja, eins og Gísli
Halldórsson hér í blaðinu í morg
un, eru í rauninni að ræða um
annað, þ.e. þeir halda því fram,
að Kennedy hefði átt að gera
aðrar kröfur eða láta sjálfur
eyða stöðvunum umsvifalaust.
Orsakir undan-
halds Krúsjeffs
Enn verða orsakirnar til und-
anhalds Krúsjeffs ekki skýrðar
til hlítar, né raunar heldur af
hverju hann í upphafi lagði út í
þetta ævintýri. Víst er, að þeg-
ar áður en til þessara átaka
kom, höfðu menn, sem tal höfðu
haft af Krúsjeff, eftir honum þá
skoðun, að Bandaríkjamenn
mundu aldrei láta hart mæta
hörðu. Þeir mundu láta undan
síga, ef stórstyrjöld, e.t.v. með
kjarnorkuvopnum, blasti við.
Eftir Krúsjeff var haft ekki
allt fyrir löngu, að hann hefði
skilið það, ef Kennedy hefði tek-
ið Kúbu í innrásinni í apríl 1961,
eins hefði hann skilið, ef Kenne-
dy hefði komið í veg fyrir inn-
rásina. En sér væri óskiljanlegt,
að Kennedy hefði hleypt innrás-
inni áf stað, án þess að tryggja,
að hún tækist.
Þá er einnig ðruggt, að fundur
þeirra Kennedys og Krúsjeffs í
Vín, vorið 1961, varð sízt til að
draga úr ofmóði hins síðar-
nefnda. Kennedy varð svo mikið
um samtal þeirra þá, að hin
gamla meinsemd hans í baki tók
sig upp, svo að hann varð um
sinn trauðla sjálfbjarga. Krús-
jeff var hinsvegar svo fullur lífs-
þróttar og yfirlætis að fundinum
loknum, að hann dansaði ein-
dahs á fyrstu samkomu Sovét-
höfðingjanna þar á eftir.
Nú er hinsvegar svo að sjá sem
Krúsjeff hafi sannfærzt um, að
meiri töggur séu í Kennedy og
Bandaríkjamönnum en hann
hafði ætlað, og því skoðað ráð
sitt að nýju.
Lof syrði Kennedys
Ekki var furða, þó að Kenne-
dy færi lofsyrðum um þroska og i ríkjamenn sínu fram, létu banda-
stjórnmálahæfileika Krúsjeffs, | menn sína að vísu fylgjast með
eftir að Sovétstjórnin hafði svo
vendilega látið undan kröfum
Bandaríkjamanna. Margur hefur
fengið lof fyrir minna en þá
sjálfsafneitun, sem Krúsjeff
sýndi að þessu sihni. Enginn veit
þó enn hvað í huga hans býr.
Ein af meginkenningum
kommúnista er sú, að þeir verði
að kunna að láta undan og draga
sig í hlé, ef í ljós kemur, að of
langt hefur verið farið. Undan-
slátturinn er þá ætlaður til að
afla sér frests til framsóknar að
nýju, hvar og hvenær sem byr-
legar blæs.
Þá er og ekki fyrir það að
synja, sem sumir ætla og styðja
við hin mismunandi skilaboð,
sem bárust frá Moskvu um síð-
ustu helgi, að mikill ágreiningur
hafi ríkt í röðum Sovétleiðtog-
anna, um það, hvernig við skyldi
bregðast. Ségir það sig raunar
sjálft, að svo skyndilegt og al-
gert undanhald, sem hér er um
að ræða, hefur trauðla verið á-
kveðið með glöðu geði eða fúsu
samþykki allra.
• •
Oruggar varnir
eina tryggingin
Þó að margt sé enn á huldu
um framvindu þessara atburða,
þá hefur enn sannazt, að örugg-
ar varnir eru bezta og raunar
eina tryggingin enn sem komið
er fyrir viðhaldi friðarins. Það
var styrkleiki Bandaríkjanna og
reunhæf sönnun fyrir einbeitni
Kennedys um að beita honum,
sem nú bjargaði frá ófarnaði.
Án áhættu verður engu náð. Ef
stöðugt er látið undan árásar-
öflunum og flotið sofancli að
feigðarósi, sogast menn óhjá-
kvaémilega ofan í djúpið.
Mörg orð eru nú sögð um nyt-
semi Sameinuðu þjóðanna og
möguleika á samningum um
bann við kjarnorkusprengjum og
allsherjarafvopnun. Vonandi ræt-
ist allt þetta. Á meðan menn
enn talast við, er opin leið til
þess, að vitið fái að ráða, jafn-
vel hjá peim, sem eins og komm-
únistar þykjast til þess kjörnir
að fá heimsyfirráð. En hér réðu
Sameinuðu þjóðirnar engum úr-
slitum. Þær hafa engar sam-
þykktir gert í málinu, hvað þá
heldur meira. Framkvæmda-
stjóri þeirra hefur einungis tek-
ið að sér verkefni, sem Banda-
ríkjastjórn og Sovétstjórnin
feiigu honum, að kröfu Kenne-
dys. Að þessu sinni fóru Banda-
en tóku sjálfir allar ákvarðanir.
ÞeSs vegna er viðbúið, að sigur
þeirra verði til þess í senn, að
þjóð þeirra verði ákveðnari í
forystu sinni héðan í frá en
stundum áður, og að þeir for-
ystumenn vestra, sem liðu und-
ir óförum sínum í apríl 1961,
en stjórnuðu nú þessum aðgerð
um, fái aukið sjálfstraust.
Svipaður léttir o<r
1938
Ekki fer hjá því, að þeir, sem
muna það, sem gerðist haustið
1938, beri það saman við atburða-
rásina nú. Allri heimsbyggðinni
létti með svipuðum hætti eftir
Miinchenfundinn í september þá
og nú. Því miður reyndist
Miinchen-samningurinn einungis
svikasátt. Neville Chamberlain
er nú talinn ímynd uppgjafar og
undanhalds. Sú mynd er að vísu
að nokkru röng. ógæfan þá var
ekki sízt sú, að Vesturveldin
höfðu vanrækt viðbúnað sinn og
voru því á úrslitastund vanbúin
að láta hart mæla hörðu. Á
þeirri vanrækslu báru aðrir en
Chamberlain meiri ábyrgð.
En á daginn er komið, að naz-
istastjórnin var þá engan veg
inn eins sterk og ætlað var. Hin
ir vitibornari menn, bæði í hópi
stjórnmálamanna og herforingja
Þjóðverja, höfðu þá uppi ráða
gerðir um að steypa Hitler af
stóli, ef í odda skærist. Svo varð
ekki. Af því leiddi þá ósegjan
legu ógæfu, sem síðan hefur
gengið yfir heiminn. Verður þó
að játa, að enginn veit hvort
tekizt hefði að fella Hitler haust-
ið 1938, ef Vesturveldin hefðu þá
ekki látið undan síga. Hugsan-
legt er, að stríðið hefðj hafizt
engu að síður, aðeins ári fyrr og
við verri aðstæður en síðar urðu.
Úr þessu verður aldrei skorið.
Meinið var, að Vesturveldin
voru óviðbúin. f því felst gæfu-
munurinn milli þess, sem þá
varð og nú er. Hitt er óséð, hver
eftirleikurinn verður nú. Við
lýðræðisþjóðunum blasir ein
ungis* einn lærdómur, sá, að
vera nógu samhentar og sterkar.
Óvissara er, hverjar afleiðingar
kommúnistar draga af óförum
sínum. Ekki er ólíklegt, að inn-
byrðis valdabaráttan harðni, þó
að vel megi . era að reynt verði
nú sem fyrr að dylja hana
lengstu lög.
Niðurlæging
Krishna Menons
Afsetning Krishna Menons sem
varnarmálaráðherra Indlands
kemur af því, að hann er öðrum
fremur talinn bera ábyrgð
stjórnmálastefnu, sem misheppn
azt hefur.
Krishna Menon er mikill per
sónuleiki, maður, sem festist í
minni þeirra, er hann hafa séð.
Að minnsta kosti áður fyrri sátu
Indverjar og íslendingar hlið við
hlið á fundum Sameinuðu þjóð
anna. Á fyrsta þinginu, sem ís
lendingar tóku þátt í, bar það
við, að íslenzku fulltrúarnir
greiddu atkvæði með Indverj
um í deilumáli þeirra við Suður
Afríkumenn. fslendingar greiddu
einna síðast atkvæði og réði at
kvæði þeirra úrslitum um, að
tillaga Indverja náði löglegum
meirihluta. Indverjarnir urðu
harla glaðir yfir sigri sínum og
þökkuðu hann ekki sízt íslend
ingum, sem þeir höfðu ekki átt
von á stuðningi frá. Krishna
Menon var þá í hópi Indverj
anna og vék sér að einum ís
lenzka fulltrúanum, þakkaði hon
um stuðninginn og bætti við:
„Við litlu þjóðirnar eigum að
standa saman“.
fslendingurinn kunni að meta
vinsemdina en vissi gjörla um
stærðarmuninn á Indverjum og
íslendingum. Og því miður hef-
ur Indverja og íslendinga oft
greint á síðan, ekki sízt fyrir
tilverknað Krishna Menons
Hann hefur verið helzti forystu
maður hlutleysisstefnu Indverj
og mestu ráðið um, að hún hef
ur hneigzt til andúðar við hinar
vestrænu lýðræðisþjóðir. Á vett
vangi Sameinuðu þjóðanna hef
ur hann oftast lagt kommúnist
um lið og reynt að gera málstað
hinna tortryggilegan. Nú fær
hann að reyna afleiðingar þess
að hafa treyst faguryrðum xín
verskra kommúnista. Allt fram
að þessu var hann talinn líkleg
astur eftirmaður Nehrus. í þess
stað er hann lítillækkaður innan
stjórnarinnar og þar með í allra
augum lögð á hann ábyrgð á ó-
förum Indverja fyrir hans kín-
versku vinum.
Bezt að trúa þeim
vart
f fljótu bragði kann að virð-
ast, að eldflaugastöðvarnar á
Kúbu og ráðherraskiptin í Ind-
landi varði okkur íslendinga'
ekki miklu. Sem betur fer eru
þeir fáir, sem lengur líta svo' á.
Allur þorri þjóðarinnar skilur,
að einangrunin er úr sögunni,
og atburðir á hinum fjarlægustu
stöðum kunna að hafa úrslita-
þýðingu fyrir velferð og jafnvel
tilveru okkar þótt á úthjara
heims búum. Sömu öflin eigM*
hvarvetna við. Allir þeir, sem
gengið hafa kommúnistum 4
hönd, verða fyrir áföllum og því
meiri sem þeir hafa verið hinum
illu öflum handgengnari.
Flestir átta sig nú orðið á
þessu, að minnsta kosti þegar um
aðra ræðir en þé sjálfa. Enn eru
of margir, sem ætla að þeim
takist að leika á kommúnista,
telja að meinlaust sé að beita
þeim fyrir vagn sinn vegna sam-
eiginlegra hagsmuna í bili. Svo
er t.d. um marga launþega hér
landi. Raunar hafa kommún-
istar ekki rangindalaust ráð yfir
ýkja mörgum launþegafélögum.
Á skortir einbeitt átak til að
hrista ófögnuðinn af sér. Ýmsir
hugsa sem svo, að kommúnistar
— af hvaða hvötum sem vera
kann — haldi þó vörð um hag
launþega og með afli þeirra
skapist nokkurt jafnvægi, er
tryggi, að ekki sé á rétt laun-
þeganna gengið. Þá er þess ekki
gáð, að hinar stöðugu kröfur
kommúnista um launahækanir,
án tillits til gjaldgetu atvinnu-
vega og þjóðarheildar, horfa
fyrst og fremst launþegum sjálf-
um til ills. Kommúnistar ásaka
nú aðra fyrir hækkandi verð-
lag. Þeir gátu þó sjálfir vitað og
vissu fyrirfram, að verðlags-
breytingar voru og eru óhjá-
kvæmileg afleiðing hækkandi
kaupgjalds. Þetta er reiknings-
dæmi, sem liggur ljóst fyrir öll-
um, sem það vilja reikna, svo
sem kommúnistar að sjálfsögðu
hafa gert. Þeir stefna ekki. að
velfarnaði heldur upplausn og
óreiðu.
Brögðóttir sam-
starfsmenn
í sjálfu sér tjáir ekki að sak-
ast við kommúnista um þetta.
Þeir mega eiga, að þeir hafa
sjálfir margoft lýst yfir því,
hvað fyrir þeim vakir. Það er
sök hinna, sem þrátt fyrir marg-
fengna reynslu láta viðgangast.
að þeir misfari með mJl almenn-
ings, að þeim skuli enn takast
það. f þeim efnum hafa margir
misstigið sig, en þó engir frekar
en Framsóknarmenn. Um þær
ávirðingar þeirra þarf ekki að
fjölyrða, þær blasa við öllum.
Framsóknarmenn finna þetta
sjálfir og reyna þess vegna að
færa sig undan sökum. Þessvegna
tók Tíminn því fegins hendi,
þegar á það var drepið í Reykja-
víkurbréfi á dögunum, að komm
únistar kvörtuðu nú undan því
í sinn hóp, að Framsóknarmenn
reyndu að koma á þá bragði,
hvenær, sem þeir gætu. Út af
fyrir sig lýsir það Framsóknar-
broddunum harla vel, að þeir
skuli hælast um yfir að sam-
starfsmenn þeirra kvarti undan
bragðvísi, sem þeir séu beittir.
Segja má, að kommúnistar eigi
ekki betra skilið; þar sem Fram-
sókn og þeir eigist við, hitti
skrattir.n ömmu sína. En bragð-
vísin er einkenni samstarfs
Framsóknar við hvern sem er.
Forystumenn hennar telja, að
allt samstarf sé fólgið í því að
beita samstarfsmenn sem mest-
um brögðum. Það er af þeim
sökum, sem Framsókn verður æ
einangraðri í íslenzkum stjórn-
málum.
CASTRO:
HÆRRA LAUSN-
ARGJALD
Miami, Florida 1. nóv.
(NTB-AP)
FORSÆTISRÁÐHERRA Kúbn,
Fidel Castro, krefst nú hærri
upphæðar en áður í lausnargjald
fyrir þá, sem teknir voru tiU
fanga þegar innrásartilraunin 4
Kúbu var gerð í apríl s.l. ár.
Krefst Castro nú 100 milljóna
dollara (4,8 milljarða ísl. króna)
af Bandaríkjunuim, en áður krafð
ist hann, 62 milljóna dollara.