Morgunblaðið - 11.11.1962, Blaðsíða 12

12
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 11. nóvember 19®

Otgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útb'reiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 4.00 eintakið.
ISLENDINGAR Á EFTIR
Ijegar á fyrstu árunum eftir
*■ að heimsstyrjöldinni lauk,
tóku þjóðir Vestur-Evrópu að
undirbúa það að koma á
frjálsu og heilbrigðu efna-
hagslífi. Þeim var ljóst, að
framfarir gátu ekki orðið
miklar, ef haldið var við úr-
eltum stjórnarháttum, höft-
um, boðum og bönnum. Nauð
synlegt væri að koma á eðli-
legum milliríkjaviðskiptum
og frjálsræði.
Þessar þjóðir notuðu Mars-
hall-aðstoðina til þess að
styrkja fjárhag sinn og furðu
lega fljótt tókst þeim að rétta
við eftir hörmungar þær,
sem yfir þetta fólk höfðu
gengið á styrjaldarárimum.
íslendingar höfðu þá sér-
stöðu meðal Evrópuþjóða, að
þeir höfðu ekki orðið fyrir
stórtjóni af völdum stríðsins.
Þvert á móti höfðum við safn
að verulegum gjaldeyrisvara
sjóðum og gátum þess vegna
af eigin rammleik keypt ný
atvinnutæki. Hefðu íslend-
ingar þess vegna átt að standa
miklu betur að vígi en aðrar
Evrópuþjóðir til að treysta
fjárhaginn og undirbúa fram-
tíðarsóknina.
Þrátt fyrir þennan aðstöðu
mun fór svo að von bráðar
varð sókn annarra þjóða ör-
ari en íslendinga. Þess vegna
hljótum við að reyna að gera
okkur grein fyrir því, hvern-
ig á þeirri staðreynd getur
staðið, að við höfum ekki sótt
jafn hratt fram og aðrir.
Svarið við þeirri spum-
ingu Hggur raunar í augum
uppi. Meðan aðrar þjóðir
voru stöðugt að lina á fjötr-
unum og afnema það stjóm-
skipulag, sem kennt er við
vinstri stefnu, bjuggum við
íslendingar við kátlegasta
kerfi uppbóta, hafta, nefnda
og hvers kyns ofstjórnar.
Að vísu var gerð tilraun til
þess 1950 og næstu árin á eft-
ir að koma hér á heilbrigðu
efnahagskerfi, líkt og aðrar
þjóðir höfðu gert. Sú tilraun
tókst allvel í nokkur ár og
enginn efi er á því, að lífskjör
voru einna bezt árin 1953—
’55 eftir að árangur þeirrar
tilraunar var kominn í ljós.
Þessa tilraun eyðilögðu
Framsóknarmenn og komm-
únistar í sameiningu, þegar
þeir stóðu að verkföllunum
1955, sem kipptu stoðum und-
an efnahagslífi þjóðarinnar.
í kjölfarið fylgdi svo vinstri
stjórnin og allt það böl, sem
henni var samfara, og þarf
ekki að rifja upp þá öfugþró-
un, sem þá var í þjóðmálun-
um.
Ekki mátti því seinna vera
að gripið yrði til róttækra
ráðstafana til þess að rétta
við fjárhaginn. Menn gerðu
sér grein fyrir því, að jafn-
vel þótt það þyrfti að kosta
einhverjar fórnir, þá yrði að
koma á yiðreisnarráðstöfun-
um. Sem betur fer urðu þær
ráðstafanir ekki eins þung-
bærar og Viðreisnarstjórnin
sjálf hafði boðað, og nú eru
menn teknir að njóta ávaxta
viðreisnarinnar.
Á AÐ EYÐI-
LEGGJA
ÁRANGURINN?
Ctjórnarandstæðingar gera
^ allt sem í þeirra valdi
stendur til þess að koma í veg
fyrir viðreisnina. Barátta
þeirra hefur að vísu ekki
borið mikinn árangur og mun
heldur ekki gera það.
En rétt er að undirstrika
það, að þeir menn, sem í raun
réttri eru þióðhollir og vilja
styrkja efnahag þjóðarinnar,
verða að gera sér grein fyr-
ir því, að það eru takmörk
fyrir því hve hratt kjarabæt-
ur geta fallið landslýðnum í
skaut.
Ef viðreisnin á að takast til
langframa, verða þjóðhollir
menn að stilla kröfum sínum
í hóf. Það er eðlilegt, að hver
og einn vilji bera sem mést
úr býtum, en þegar kröfur
eru uppi, verða menn samt
sem áður, að gera sér grein
fyrir því, að ekkert þjóðfélag
getur staðið undir meiri raun
hæfum kjarabótum en 3—5%
árlega.
Happadrýgst er fyrir ein-
staklingana og þjóðfélagið í
heild að miða kröfugerð sína
við það, sem þjóðfélagið get-
ur fært í framleiðsluaukn-
ingu, en ekki að miða þær
við ímyndaðan hagnað, þann-
ig að launahækkunum sé þeg
ar í stað velt yfir í verðlagið.
Á AÐ TRÚA ÞVÍ?
/~|11 þjóðin fylgist með deilu
^ lækna á ríkissjúkrahús-
um og hins opinbera um
launakjör þeirra. Allir vona
vissulega, að sú deila leysist
fneð skjótum og örugg-
um hætti, enda er launa-
deila háskaleg og alvar-
leg, þegar heilbrigði al-
mennings er stofnað í hættu.
Ætla verður, að læknum
þeim er í deilunni standa,
væri einnig mjög í mun að
flýta fyrir lausn hennar. Þeir
hafa jafnvel látið á sér skilj-
ast, að verði ekki unninn
UTAN UR HEIMI
Kosningaúrslitin
í Bandaríkjunum
5S1
ÚRSLIT kosninganna í Banda-
ríkjunum eru talin mikill sigur
fyrir Kennedy, forseta. Undau-
farin 28 ár hefur það ekki kom-
ið fyrir, að flokkur forsetans
hafi ekki tapað fylgi í þingkosn-
ingum, hafi þær ekki farið fram
um Ieið og forsetakosningar.
Baráttan stóð um hreinan
meirihluta í fulltrúadeildinni,
um þriðjung sæta i öldunga-
deildinni og um 35 ríkisstjóra-
embætti.
Fylgismenn demokrataflokks
ins hafa ekki legið á liði sinu,
og flokkur þess forseta, sem við
völd situr, hefur ekki náð betri
árangri í kosningum. frá þvi
Franklin D. Roosvelt vann sögu-
frægan sigur 1934.
Er 88. þing Bandaríkjanna
kemur saman i janúar, verður
aðstaða demokrata sterkari en
verið hefur í rúma tvo áratugi.
í fulltrúadeildinni munu þá
sit j a 2ð9 demokratar og 176
repúblikanar. Alls verða fulltrú
arnir nú 435, fækkar um 2, vegna
kjördæmabreytingar. Demokrat-
ar hafa þannig tapað 4 sætum.
Meirihluti demokrata í öldunga-
deildinni er þó enn meiri, en
bráður bugur á henni, neyð-
ist þeir til þess að leita sér
atvinnu erlendis, og hefur
enda einn læknir þegar ver-
ið sendur til Danmerkur til
þess að undirbúa væntanlega
ráðningu íslenzkra lækna
þar. Þótt vitað sé, að læknar
hyggist ekki ráða sig til
vinnu í útlöndum til lang-
frama, heldur eingöngu með
an og ef deilan leysist ekki,
er þó víst, að verði að brott-
flutningi þeirra úr landi
munu einhverjir týnast úr
hópnum og glatast íslandi
um aldur og ævi. Það hef-
ur því vakið furðu almenn-
ings, að svo sýnist, sem
læknar kæri sig ekki sérstak-
lega um að flýta fyrir lausn
deilunnar eftir landslögum.
Lögfræðingur þeirra dró á
langinn eins og honum var
unnt að skjóta úrskurði
Félagsdóms um frávísunar-
kröfu þeirra til Hæstaréttar
íslands. Úrskurður Félags-
dóms var kveðinn upp á mánu
dagsmorgun, en það var ekki
fvrr en seint á föstudag, að
áfrýjunin barst til Hæsta-
réttar. Lögfræðingurinn á-
skildi sér rétt til gagnasöfn-
unar svo að dregizt getur í
allt að hálfan mánuð, að
Hæstiréttur geti tekið málið
fyrir. Vitanlega voru þau
»öen, er hugsanlega geta kom
ið fram. löwð fyrir Félagsdóm
á sínum tíma, svo að ný
»as?nasöfnun nú getur tænast
kallast annað en fyrirslátt-
ur.
Á að trúa því, að lausn
málsins sé þannig vísvitandi
dregin á langinn?
þar eiga þeir 68 fulltrúa af 100.
Erfitt er að segja til um það,
hvernig Kennedy, forseta, muni
ganga að koma fram málum sín-
um á nýja þinginu. Hann hef-
ur einkum beitt sér fyrir frjáls-
lyndari stefnu innanlands, s.s.
komið hefur fram í frumvörp-
um um læknishjálp fyrir aldr-
aða, breytingar á skattalöggjöf-
inni o.fl. Hins vegar bjuggust
báðir flokkar við því, að repu-
blikanar myndu hafa sterkari
aðstöðu eftir kosningarnar, en
raun ber vitni.
Enginti getur sagt til um, hver
álhrif Kúbumálið hafði á kosn-
ingarnar. Margir voru á þeirri
skoðun, að ákveðin afstaða
Kennedys, forseta, myndi a-fla
flokknum fylgis. Hins vegar gerð
ist það, a.m.k. á einum stað, að
einn af þeim frambjóðendum,
sem hvað mest hafði barizt fyrir
ákveðinni afstöðu til imálefna
Kúbu, féll í kosningunum. Hins
vegar kann mikil kjörsókn, mun
meiri, en var í næstu kosning-
um á undan, að vera orsökin,
því að lengi hefur það verið
trú manna, að það væru fyrst
Rockefeller
og fremst demokratar, sem
heima sætu um kosningar.
Einn merðcasti þáötur ikosn-
inganna, var barátta Riohards
Nix-ons fyrrverandi varaforseta
og andstæðings Kennedys við
forsetakosningarnar síðustu, um
ríkisstjóraembættið í Kaliforníu.
Nixon tapaði, og er nú fullvíst
talið, að þar með sé endir bund-
inn á stjórnmálaferil hans. Virð-
ist Nixon sjálfur vera sömu skoð
unar, því ^ hann sagði við frétta
menn, er úrslitin urðu kunn:
„Þetta er í síðasta skipti, sem
ég ræði við ykkur“.
Republikönuim gekk nú betur
í rílkisstjónakosningunum en
þingkosningunum. >ó var ekki
um að ræða sigur beirra í fViri
ríkjum en áður. Hins vegar unnu
þeir nú sigur í stórum ríkjum í
stað taps í smærri ríkjum. Þann-
ig á nú flokkurinn ríkisstjóra
í Pensylvaniu, Miohigan og Ohio,
en missti embættin í hendur
demokrata í New Hampshire og
Colorado. Af stærri ríkjunum
hneigðist aðeins Massachusétts
til fylgis við frambjóðanda demo
krata.
Nelson Rockefeller vann nú
aftur í kosningunum um ríkis-
stjóra í New York, með svipuð-
u-ln meirihlu-ta og h-ann sigraði
síðast. Hann er nú líklegasti
frambjóðandi republikana í
Kennedy
næstu forsetakosningum, eftir
ósigur Nixons í Kaliforníu.
Það kemur nú betur í ljós,
þegar tekið er tillit til úrslita
í einstökum kjördæm-um, að bar-
ábtan stendur ekki aðallega milli
republikana og demokrata, held-
ur milli „íhaldsmanna“ úr báð-
u-m flokkum (sem eru mjög and-
Ikommúniskir, lítt gefnir fyrir
nýskipan í fjármálu-m og and-
ví'gir velferðarhugmyndum) og
frjálslyndari -hins vegar.
í mið-vesturríkjunum, sem
eru yfirleitt þéttbýl iðnarríki,
virðist fylgi frjálslyndari manna
fara vaxandi. í suðurríkjunum,
suð-'vesturríkjunum og vestur-
iríkij'Unum — nem-a Kaliforníu
— virðist sem ihaldssam’ari fram
bjóðendum aukizt fylgi.
Mið-vesturríkin hafa lengi ver
ið á bandi þeirra íhaldssamari.
Bezta dæmið um það, hve fylgi
þeirra þar virðist nú dvína, er
ósigur Capehart, Wiley og Walt-
er Jud-d, sem allir hafa staðið
fra-marlega í þeim hópi.
Hins vegar er hér ekki um
hraðfarar breytingar að ræða,
og því vafasamt að spá nokkru
um það, hvort frjálslynda stefn-
an má sín meira á næsta þingi,
en verið h-efur.
*
Agreiningur
á þingi
kommúnista
Á ársþingi búligarska komm-
únistaflokksins skoraði Wu Hsiu
-Ohuan, formaður . kínversku
sendinefndarinnar, á kommúnista
allra landa að styðja kínverska
gegn „endurskoðunarstefnunni“,
sem hann sagði að hefði hina
mestu hættu í för með sér fyr-
ir aiþjóða kommúnismann Kvart
aði fulltrúinn yfir þeirri ástæðu-
lausu gagnrýni á albanska kom-m
únistaflokkinn, sem fram hefði
komið á þinginu.
Wu sagði að kínverskir komm
únistar væru reiðubúnir að berj-
ast gegn endurskoðunarstefn-
unni, kreddukenningum og
klofninsstefnu til að vernda
kenningar Marx og Lenins og
einingu venkalýðis alira landa.