Morgunblaðið - 16.02.1963, Síða 15

Lau^ardagur 16. febrúar 196S
MORCVNfíT4010

Váino Linna og 2ja ára sonuriians á heimili skáldsins í Tamm
erfors
í LOK nóvember sl. tók til
starfa nýr listaskóli í Dan-
mörku og er hann með all-
skemmtilegu og nýstárlegu
sniði, a.m.k. miðað við skóla
á Norðurlöndum. Skólinn er
ætlaður nemendum á aldrin-
Um 17—25 ára og er hlutverk
hans m.a. að gefa þeim færi
á að afla sér almennrar þrosk
Anna Lærkesen
/
andi þekkingar í nánum
tengslum við skapandi list.
Forstöðukona skólans heitir
Ulrika Marseen, kunnur mynd
höggvari í heimalandi sínu.
Hún fékk hugmyndina að
þessum skóla fyrir allmörg-
um árum, en það tók langan
tíma að koma henni á fram-
færi og finna rétta aðila er
sameinast gætu um að hrinda
henni í framkvæmd. Upp-
hafið virðist lofa góðu um
framhaldið, því að meðal
kennara og nemenda skólans
ríkir almenn ánægja.
Ulrika Marseen er kaup-
mannsdóttir, borin og barn-
fædd í Brönderslev, skömmu
fyrir upphaf heimsstyrjaldar-
innar fyrri. Hún hætti stóla-
göngu fjórtán ára og vann
ýmiss konar störf. Hún var
komin yfir þrítugt, er hún
byrjaði * að móta í leir og
sýndi fyrst eftir heimsstyrj-
öldina síðari.
Nemendur í listaskólanum
nýja eru nú fjörutíu talsins,
en skólahúsið er orlofsheimili,
byggt fyrir starfsfólk danskr-
ar skipasmíðastöðvar og rek-
ið sem slíkt á sumrin. Nem-
endur búa í skólahúsinu og
annast sameiginlega öll heim-
ilisstörf. Námið stendur yfir
frá kl. 9 á morgnanna fram
tilý kl. ú—7 á kvöldin, með
dálitlu hléi um hádegisverð-
arleytið. Skyldunámsgreinar
eru bókmenntasaga, tólistar-
saga, almenn listsaga, mynd-
igreining, hugmyndafræði, sem
tekur til menningarsögu og
heimspekl, sálarfræði, heims-
mynd nútímans, og trúar-
brögð heims. Þess utan geta
nemendur valið um frekara
nám í músik, téikningu og
listmálun, leirmótun, högg-
myndagerð, leiklist, dönsku,
reikningi, efnafræði, eðlis-
fræði og heiztu tungumálun-
um, ensku, frönsku og þýzku.
Kennarar eru sjö, auk for-
stöðukonunnar, og allir vel
menntaðir menn, — Asger
Langkjær, dr. phil, Morten
Slæboe, tónlistarkennari, Ax-
el Nielsen, lektor, Volmer
Dissing, magister og listmál-
ararnir Helge Ernst, Hugo
Arne Buch og Ejvind Borg-
smidt. Skólinn mun fyrst um
sinn starfa sem sjálfstæð
stofnun og hlýtur ekki ríkis-
styrk, þó fylgist mennta-
málaráð með starfseminni og
á fulltrúa í stjórn skólans —
en formaður stjórnarinnar er
Bodil Koch, kirkjumálaráð-
herra Danmerkur. Er líklegt,
að hugmynd þessari verði
komið í framkvæmd víðar í
landinu fari svo vel sem
horfir.
★ ★ ★
Hinn 6. janúar sl. varð
bandaríska skáldið og rithöf-
undurinn Carl Sandburg 85
ára, en hann hefur um nær
hálfrar aldar skeið verið í
hópi öndvegisskálda Banda-
ríkjanna, og eru aðeins nok'zr
ar vikur frá því út kom síð-
asta ljóðabók hans „Honey
and Salt“
Stundum er sagt, að Walt
Whitmann hafi verið skáld
hins bandaríska lýðræðis á
nítjándu öld og Sandtourg
skáld. þess á tuttugustu öld-
inni.
Hann heitir fullu nafni
Carl August Sandburg og
fæddist í Calesburg, lllinois
árið 1878, sonur sænskra inn-
flytjenda. Að loknu óreglu-
legu barnaskólanámi hóf
hann störf sem verkamaður,
ferðaðist um og vann þar sem
hann bar að garði. Hann var
sendur til Puerto Rico til að
berja á Spánverjum, en þeg-
ar þaðan kom hóf hann,
samfara vinnu, nám við
Lombard College í Galesburg,
og útskrifaðist þaðan árið
1902. Eftir það vann hann
ýmis störf, starfaði m. a. við
blaðamennsku, var skipulags-
stjóri Social-demokrataflokks
ins í Wisconsin, og var einka-
ritari borgarstjórans í Mil-
waukee (á árunum 1910—12).
Fyrstu Ijóð hans voru
prentuð í örlitlu upplagi árið
1904 og hann var óþekktur
sem' skáld alLt til 1914, en
„Peans“ og varð tilefni hinna
líflegustu umræðna, því skoð-
anir gagnrýnenda reyndust
mjög svo skiptar. Sandburg
hlaut þá örugglega sess í fé-
lagsskap helztu rithöfunda
Chioago-borgar.
Sandburg orti mikið í sama
stíl og Whitmann og hafði
eins og hann mikið dálæti á
bandarísku þjóðinni, hinni
bandarísku alþýðu og hugs-
unarhætti hennar. Hann safn-
aði saman bandarískum þjóð-
löguih „The American Song-
bag“ (1927) og skrifaði bæk-
ur fyrir börn, sem mjög báru
þessa merki „Rootabaga Stor-
ies“ (1922) „Rootabaga Pige-
ons“ (1923) og „Potato Face“
(1930) Ljóðabók hans „The
People, Yes“, er ennfremur
myndræn lýsing á Bandaríkj-
unum og anda þjóðarinnar,
eins og hann kemur fram í
alþýðlegum sögnum og söngv-
um.
Carl Sandburg
Sandburg hlaut Pulitzer
verðlaunin tvívegis, í fyrra
sinnið 1919 fyrir ljóðatoókina
„Cornhuskers“ og síðar 1940
fyrir fjögurra binda ritverk
„Abraham Lincoln: The War
Years“ en hann vann árum
saman að rannsóknum á ævi
Lincolns, hafði áður skrifað
tveggja binda ritverk „Abra-
ham Lincoln: The Prairie
Years“ og ásamt Paul M.
Angle bókina „Mary Lincoln:
Wife and Widow“.
Sem fyrr segir er nýkom-
in út ljóðabókin „Honey and
Salt“, eru þar 77 ljóð, ort á
síðustu árum.
★ ★ ★
Danir standa, sem kunnugt-
er, í röð fremstu þjóða heims
á sviði listdansins og eru allra
manna gagnrýnastir í þeim''
efnum. Það hefur því ekki
verið af neinu smávegis til-
efni,1 sem dönsku blöðin fyrir
skömmu birtu langar og nær
ótrúlega lofsamlegar greinar
um unga listdanskonu, Önnu
Lærkesen, er hafði sýnt frá-
bæra frammistöðu í ballettin-
um „Rómeo og Júlía“ ' eftir
Frederich Ashton við tónlist
Prokofieffs. Skoruðu blöðin a
konunglega ballettinn, að fast
ráða listakonuna sem „sóló-
ballerinu“, þegar í stað og
hika ekki svo, að aðrir fái
gripið þennan gimstein.
Gagnrýnandí „Politiken"
líkti henni við Ulanovu, gagn-
rýnandi „Aktuelt“ við Pavl-
ovu og lof allra í hástigi.
Einn sagði t. d. „Þaðær þetta
einsdæmi, sem lifir — og lifir
e.t.v. eitt, — þegar ljósin eru
tendruð og tónlistin hljómar
og þúsund augu eru fest á
þessari einu mannveru sem
gerir allt, sem hún gerir,
öðruvísi en allir aðrir, á svo
einstakan, sérstæðan og at-
hyglisverðan hátt. Það á ör-
ugglega eftir að heyrast
meira um listakonu, sem fær
slíka dóma „Politiken segir,
að hún sé „sólisti allra sól-
ista“, þótt enginn hafi enn
staðfest það með samningum.
Og það er ekki aðeins, að
hún hafi dansað „eins og
engill", heldur hafi leikurinn
og blæbrigðarík túlkunin ver-
ið einstök og óvenjuleg. Sú
tilhneiging listdansara að
taka leiklistina í þjónustu
sína, verður æ ríkari og
mörkin milli þessara tveggja
listgreina er minni en áður.
Anna Lærkesen hóf ballett-
nám, er hún var á áttunda
ári. Hún gekkst undir inn-
tökupróf í skóla konunglega
ballettsins, en fóll. Eftir það
lærði hún hjá Edith Frand-
sen.
Á þessari sýningu á „Rómeo
og Júlíu“ hafði Fredtojörn
Björnsson dansað og leikið
hlutverk Tybalts og fær sér-
lega góða dóma, enda hefur
Björnsson verið með beztu
mönnum konunglega danska
balletsins um árabil, Hann er,
sem kunnugt er, af íslenzkum
ættum og minnisstæður þeim,
er sáu hann á fjölum Þjóð-
leikhússins fyrir nokkrum
árurx.
★ ★ ★
F i n n s k i rithöfundurinn
Váino Linna, sem hlaut bók-
menntaverðlaun Norðurlanda
ráðs fyrir nokkrum dögum,
er einn hinna mörgu nútímá
rithöfunda, sem gera sér þján
ingar, eyðileggingar og ógnir
styrjalda að yrkisefni. Það
var skáldsaga hans „Óþekkti
hermaðurinn", sem aflaði hon
um skjótrar frægðar, árið
1955 — og það var þríverkið
með safniheitinu „Her undir
Pólstjörnu", sem nú var
verðlaunað svo veglega.
Þríverkið — „Finlandia",
Uppreisn" og „Synir þjóðar“
fjallar í heild um frelsisbar-
áttu Finna og má í raun og
veru telja skáldsöguna frá
1955 síðasta þátt verksins,
þótt hún væri skrifuð á und-
an. í bókunum er fylgzt með
lífi finnskrar fjölskyldu frá
því í lok síðustu aldar fram
yfir heimsstyrjaldarárin. í
„Finnlandia" er fjallað um
alla þá strauma, sem skapað
hafa Finnland nútímans,
strauma á sviði trúarbragða,
tungumála, þjóðfélags, efna-
'hags — og stjórnmála — og
í „Uppreisn" eru það árin
1913—18, sem um er rætt.
Linna er nú 42 ára að aldrL
Hann er fæddur í Tavaste-
land og ólst þar upp til fjór-
tán ára aldurs. Þá hætti
hann skólagéngu og fór að
vinna við landbúnað og skóg-
arhögg. Skömmu áöur en
heimsstyrjöldin síðari brauzt
út vann hann sem vélavið-
gerðarmaður í Tammerfors,
Framh. á bls. 23.
það ár kom út lj óðabók hans
í kennslustund — nemendur móia leirker —