Alþýðublaðið - 24.12.1929, Side 12

▲LPtÐUBLAÐIB
«9
Einar Jónsson:- Vatnsberinn.
Sólmundur.
Saga eítir Pál Sveinsson.
Sólnmndur og Herdís voru blá-
látæk hjón. Pau bjuggu í niður-
gröfnum kjallara í yzta húsinu í
þorpinu. Ibúðin var sú allra lak-
asta, sem 'þar þektist. I rigning-
nm lak vatnið inn á þau, og
stormurinn þaut inn um hverja
smugu. Eigandi hússins hafði
ekki látið gera þar neitt við um
lengri tíma. Fyrir þetta greni
greiddi Sólmundur 50 krónur um
hvern mánuð, og drægist það
eitthvað, hótaði eigandinn að
bera þau á götuna. Parna ólu
þau Sólmundur og Herdís börnin
sln upp. Þau áttu fjögur börn
öll í ómegð. Sólmundur gekk á
Eyrina; það gerði Herdís líka
þegar ástæður leyfðu. Þá fóstraði
Gunna litla, 9 ára telpa, systkini
sín.
En þó að þau strituðu bæði,
hrukku launin varla fyrir dag-
legu brauði.
I þorpinu réði Jón gamli kaup-
taaður lögum og lofum. Hann
„veitti“ vinnu, en borgaði það
eitt, er honum sýndist. Verka-
mennirnir voru þrælar, er hann
gat haft eins og hann vildi. Eng-
inn þorði að malda i móinn.Þó
voru „karlarnir“ engan veginn á-
nægðir. Þeir þektu ekki samtaka-
aflið, skildu ekki gagnsemi fé-
lagsskaparins. Svona hafði það
gengið til í þorpinu í mörg ár.
Jón gamli vissi hvernig hann áttj
að hafa það. Vinnulaunin urðu
verkamennimir að taka í vörum,
sem oftast voru dýrari en í næsta
þorpi, sem þó var ekki nema ein
dagleið til.
Sólmundur var einn af þeim, er
sóttu lífsnauðsynj.ar til Jóns. Oft-
•st stóð hann skuldarmegin uro
áramótin. Jón ókvað vinnulaunin,
0g Jón ákvað vöruverðið, svo að
við þessu var ekkert hægt að
gera, Og þó mátti það, að eins
ef allir væru samtaka. Oft hafði
Sólmundi flogið í hug að ympra
á því við félaga sína, en óttinn
við, að það kæmist til eyrna
kaupmanns, hafði dregið úr hon-
um kjarkinn. -
Annars var Sólmundur engin
gunga, því fór fjarri. Hann hafði
sýnt það um æfina, að hann var
enginn ræfill, það sýndu krafta-
legu hendurnar og samanreknu
herðarnar. En í þessu máli skorti
hann móð. Hann þorÖi ekki að
hefjast handa, þvi að atvinna
hans var öll hjá þessum eina
manni, sem notaði sér það, að
verkamennirnir • voru sofandi um
hagsmunamál sín. Hann vissi vel,
að ef hann maldaði á móti Jóni,
þá tók ekkert annað við en gatan
og gaddurinn,
Hvorki hann né félagar hans
skildu það enn þá, að þeir höfðu
engu að tapa, heldur alt að
vinna. Þá vantaði eldlegan á-
huga, þeir þörfnuðust ljóss, ér
gæti lýst og bent út úr myrkrj
örbirgðar og eymdar. Það var
enginn, sem hafði þann eldmóð
í brjósti sínu, er gæti vakið til
starfs og lífs.
Mörg kvöld hafði Sólmundur
hugsað um þessi efni, oft hafðj
hann ákveöið að hefjast handa,
en þegar á herti, varð ekkert úr.
Þetta er saga verkamanna, þar
sem stéttarmeðvitundin sefur.
Þar sem samtökin vantar, þar
sem svefnmókið er eins og hel-
grimdarhjawi.
Það var komið fram í dezem-
ber. Um langan tíma hafði snjór-
inn hulið jörðina. Frostíð var
wstandi dag út og dag inn. Hríð-
in ægileg, og skammdegismyrkr-
ið hræðilegt
Sólmundur hafði ekkert hand-
artak að gera.
I kjallaragreninu var kalt og
dimt. Verst af öllu var þó söng-
urinn í blessuðum börnunum um
brauð. Hvernig átti hann að seðja
hungur þeirra? Jón kaupmaður
hafði neitað um úttekt. Þar raeð
var fokið í öll skjól.
Jólin voru framundan. Sól-
mundur fór að bera saman kjör-
in, sem mennirnir hafa við að
búa. Þau voru ólík. Sumir höfðu
nóg að bíta og brenna. Það voru
þeir, er lifðu á svitadropum
hinnar vinnandi stéttar. En verka-
mennirnir urðu að svelta og
kveljast, já, misjöfn voru kjör
mannanna. Og nú voru jölin að
koma. Hátíð hátíðanna. Þessj
mikla hátíð, sem fylti hjörty
hinna ríku og fátæku einhvers
konar gleöi. Og þó var hún mis-
jöfn. Hafði ekki rika fólkið alls
konar undirbúning undir þessa
miklu hátíö. Voru ’þá ekki settir
upp kjötkatlar og keyptar birgð-
ir af áfengi.
Þá var danzað og drukkið dag
og nótt. En í kytrum kotunganna
glöddust ungir sem gamlir við að
horfa á ljósin, sem líktust
stjörnuljósunum í Betlehem fyrir
1900 árum. Það voru viðbrigðin
frá. mörgu dimmu stundunum í
skammdeginu. —,
- En gleðin dvelur ekki lengi í
hreysunum. Því þegar jólin eru
um garð gengin, þá sezt myrkrið
Og ömurleikinn aftur að í'sálum
og hneysum öreiganna. Svona
hefir það gengið jól eftir jól, og
svona mun það ganga unz verka-
lýðurinn hefir tendrað kyndla
sína, en þeir einir geta skapað
ljós og yl inn í hvert myrkvað
skot. .
„Pabbi! Fáum við ekki kerti og
jólabrauð?" Þannig spurði fimm
ára hnokki, þegar Sólmundur
kom inn á aðfangadagskvöldið.
„Mi vill fá keri,“ tók þriggja ára
telpa undir.
Sólmundur tók litlu börnin sín
á hné sér og réri undir þeim.
Hann gat ekkert sagt við þau.
Skrökva vildi hann ekki. Og lofa
þeim einhverju, sem hann vissi
sjálfur að ekki gat orðið, vildi
hann heldur ekki. Hann kaus að
eins að hafa þau hjá sér, sýna
þeim blíðu og kærleik, það visei
hann af reynslunni að oft dugði
bezt, þegar litlu sakleysingjarnir
báðu einhvérs. — Jólanóttin
helga kom. Það voru ömurleg-
ustu jólin, sem Sólmundur og
Herdís höfðu lifað. Þau sátu
þæði fyrir framan rúmið, sera
geymdi aleigu þeirra. Bæði voru
þungbúin og sögðu fátt.
Nú ætlaði Sólmundur að hefj-
yst handa. Þetta skyldu vera síð-
ustu jólin, sem hann lifði í
myTkri vegna heigulsháttar og
lítilmensku. Nú skyldi hann byrja
að vekja féiaga sína. Vekja þá
af deyfðar- og sinnuleysis-mók-
inu. Baráttan gegn Jóni og öðr-
um, er honum fy’gdu, skyldi hefj-
ast. Og ekki skyldi hætta fyr e*
sigur fengist. Nú ætlaði hana
ekki að láta skamta sér lenguv
kaup fyrir störf sín. Jón kaup-
maður var búlnn að kvelja hano
nóg. Gleðiboðskapur bamsins frá
Betlehem slcyldi veröa boðaður.
Ekki eins og þeir prestlærðo
gera. Heldur eins og sá, er finn-
ur réttlætið, og skilur tilgang
boðberans, að allir skuli búa við
góð kjör, og standa sameinaðir
um hagsmuni sína. Þetta skyldi
vera jólagjöfin til trúu konunnar
hans og litlu barnanna, sem
höfðu orðið að sofna i myrkri
sjálfa jólanóttina, vegna ilsku
þeirra, er Mammon tigna. — —
Og þessi jól runnu í aldanna
skaut, og nýtt ár kom.
Sólmundur hafði vaknað. Hano
var byrjaður á starfi sínu. Nú
skorti ekki áhuga né vilja. I
fyrstu gekk það þó tregt.
En þegar Brandur, Jón og
Sumarliði komust á snoðir um
það, að Jón kaupm. ætlaði að
útiloka Sólmund frá vinnu, þá
var þeim öllum lokið. Þeir hættu
að vinna. Og næst fengu þeir
Geira, Gunnar og Stjána til að
neita að vinna nema fyrir vist
kaup, og þá fór heldur að ganga.
Og svo kom hver á fætur örirum.
Allir sáu að Sólmundur hafði
rétt að mæla. Um vorið stofnuðo
þeir félag. Þeir urðu tólf. Jón
gamli fór að ókyrrast. Hann
reyndi öll hugsanleg ráð, en ekk-
ert dugði. Alda var risin, &em
hann ekki gat ráðið við. Og nú
var svo komið að hann gat ekk-
ert. Hann var borinn ofurliði.
Samtök verkamannanna voru á-
gæt. Allir voru sem einn. Sól-
mundur var foringi.
Nú rak hver atburðurinn ann-
an. Verkamennirnir verkuðu
sjálfir fiskinn. Saltið fengu þeir
frá Rvík. Og ‘um haustið pönt-
uðu .þeir vörur upp á veturinn.
Þeir voru búnir að sýna það, að
þeir gátu lyft bjargi, samtaka
stóðu þeir, og sameinaðir vora
þeir. Tengdir óslítandi bræðra-
böndum, sem enginn gat slitið.
Og nú var Sólmundur byrjaður á
að smíða sér hús með Sumarliða.
Og þegar næstu jól runnu upp,
Var bjart og hlýtt í stofunni hans
— þá sváfu litlu börnin hans
ekki í myrkri, heldur í Ijósi, er
til varð, þegar kyndlar verka-
lýðsins voru tendraðir. — —
Nú var hann sannfærður uxa,
að boðskapur barnsins frá Na-
zaret var að rætast. — Og meö
barnslegri gleði óskaði hana
þess, að alls staðar tækist eins
vel að reka myrkrið og örbirgö-
ina á flótta, eins og verkamöna-
unum í þorpinu hafði tekist.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður
Haraldur Gaðmundsson.
Alþýðuprentíimiðjaa.