Morgunblaðið - 23.03.1963, Blaðsíða 11

!>augardagur 23. marz 1963
MORCVHBLAÐ1Ð'
11
Skógræktarmaðurinn
Valtýr Stefánsson
UM rösklega 20 ára skeið átti ég
J>ví láni að fagna að starfa með
Valtý Stefánssyni að máli, sem
honum var sennilega hjartfólgn-
*st allra utan blaðamennskunn-
ar. Þegar hann nú er horfinn
vekjast upp svo margar og ljúfar
minningar frá samstarfsdögum
okkar, að fáein og fátækleg orð
geta ekki greint frá nema örlitlu
af því, sem segja þyrfti.
Leiðir okkar Valtýs lágu fyrst
saman í þann mund er Skóg-
ræktarfélag íslands var stofnað.
Minnist ég þess æ síðan, hve vel
©g ljúfmannlega hann tók mér,
ungum og óreyndum manni, á
ritstjórnarskrifstofu sinni og
hvern áhuga hann hafði á öllum
ræktunarmálum. Auðfundið var
strax að þau áttu hug hans og
hjarta.
Þegar Skógræktarfélag fslands
var stofnað árið 1930 var Valtýr
einn af stofnendunum og kosinn
i varastjórn þess. Tíu árum siðar,
hinn 25. júlí 1940, tók hann við
íormennsku stjórnarinnar og
gegndi henni til 20. ágúst 1961,
er hann lét af störfum sakir van-
heilsu. Síðasta stjórnarfundinn
sat hann 27. febrúar það ár. Þá
hafði hann staðið í fararbroddi
íslenzkra skógræktarmála í sam-
Ceytt 20 ár.
Þegar Valtýr Stefánsson tók
við stjórn félagsins var það enn
lítils vaxtar og vanmáttka, sem
von var. En nú brá svo við, að
félagið tók að vaxa og þroskast,
©g það svo ört, að einsdæmi mun
vera. Á 10 árum, frá 1940 til
1950, tífaldaðist tala félaga, og á
J>eim tíma komst ný skipan á
Btörf héraðsskógræktarfélaganna.
Næstu 10 árin jókst félagatalan
enn um þriðjung, svo að 1960 var
hún nærri 9000.
Árið 1940 höfðu skógræktarfé-
lögin ekki gróðursett nema 85
þúsund trjáplöntur alls. En árið
1961, þegar Valtýr lét af störfum,
nam gróðursetning félaganna um
3,5 milljónum plantna. Samtímis
þessu óx landeign skógræktarfé-
laganna úr 330 hektörum í 2700.
Fundargerðir Skógræktarfélags
íslands frá þessum árum eru 729
þéttskrifaðar foliosíður í 4 fund-
argerðabókum, og eru þær góð
heimild um athafnir félagsins á
þessu skeiði.
Þessi vöxtur skógræktarfélags-
skaparins var auðvitað ekki
verk Valtýs eins, heldur er hann
sprottinn af samstarfi margra
ágætra manna. í því sambandi
er mér ljúft að minnast margra
ára samvinnu Valtýs Stefánsson-
ar og Hermanns Jónassonar. Var
hún með þeim ágætum, að á
betra varð ekki kosið þótt þeir
væru andstæðingar í stjórnmál-
um. En þess skal getið, að mest-
ur þungi stjórnarstarfanna
hvíldi ávallt á Valtý, og for-
mennska hans var á þann veg,
að hann fékk menn til að vinna
af kappi og með glöðu geði
vegna hinnar elskulegu og Ijúf-
mannlegu framkomu ásamt óbif-
andi trú á málefnið. Mér er ó-
hætt að fullyrða, að allir, sem
sóttu aðalfundi Skógræktarfé-
lags íslands á þessum árum, og
þeir skipta mörgum hundruðum,
urðu vinir Valtýs Stefánssonar.
Þegar þess er gætt, að Valtýr
Stefánsson var lengst af svo
störfum hlaðinn við ritstjórn
stærsta blaðs landsins að furðu
gegndi auk margvíslegra trúnað-
arstarfa, var undravert hve mik-
inn tíma hann gaf sér til að sinna
skógræktarmálunum. Um mörg
ár voru haldnir stjórnarfundir
vikulega allan veturinn og oft á.
öðrum tímum árs. En það kom
aldrei fyrir, að hann stýrði ekki
fundi nema að óviðráðanleg atvik
hömluðu. Aldrei virtist hann
skorta tima til fundarsetu, og
aldrei var staðið upp fyrr en öll
mál voru til lykta leidd. Þetta
leiddi stundum til lengri nætur-
vinnu við blaðið, þó að aldrei
væri orði að því vikið. Á fund-
um var hann tillögugóður og gat
oft á örskömmum tíma krufið
málin betur til mergjar en aðrir,
því að hann hafði þá innri sjón,
sem okkur hina skorti.
Mér er óhætt að fullyrða, að
án Valtýs Stefánssonar væri öll
skógrækt á íslandi langtum
skemmra á veg komin en raun
ber vitni um. Þáttur hans í skóg-
ræktarmálunum er svo stór, að
honum verða ekki gerð skil nema
í langri ritsmíð, sem ég vona að
mér takist að koma saman.
Á unga aldri hneigðist hugur
Valtýs að gróðri og náttúru
landsins. Naut hann þar hand-
Hann sfuddi okk
leiðslu föður síns, hins mikdl-
hæfa kennara og ágæta grasa-
fræðings Stefáns Stef ánssonar.
í erindi, sem hann flutti fyrir
Skógræktarfélagið fyrir mörgum
árum, sagði hann frá ferð, er
hann fór sem lítill drengur með
föður sínum frá Möðruvöllum að
Skriðu í Hörgárdal. Lýsti hann
því á snilldarlegan hátt hvernig
honum varð innanbrjósts þegar
hann sá í fyrsta sinni á ævinni
há og falleg tré. Og svo hvernig
faðir hans benti honum á and-
stæðurnar á heimleiðinni með
því að láta hann krjúpa á beran
mel og leggja kinn við jörðu til
þess að hann gæti eygt hinn
strjála og lágvaxna gróður, sem
var að klæða hið örfoka land á
ný. Þessi bernskuminning greypti
sig svo fast í huga hans, að hún
fylgdi honum alla ævi. Má vera
að hún hafi orkað á það, hve
honum var skógrækt og land
græðsla hjartfólgin og hugstæð
ætíð síðar.
Ég efast um að nokkur maður
hafi unnað skógrækt á íslandi
meir en Valtýr Stefánsson, og
hann vann henni allt hvað hann
máttL Á hinum mörgu ferðum
okkar saman um landið varð ég
þess oft var, hve mikla ást hann
bar til gróðursins. Hafði hann
margoft orð á því, hvílík nauðsyn
það væri að hefja gróðurvernd til
þess að hefta frekari land
skemmdir en orðnar eru.
Þegar við skógræktarmenn
kveðjum nú vin okkar og for-
ustumann og þökkum langt og
mikið starf, verður okkur hugsað
til þess, hve hann var einlægur í
starfi, hlýr í viðmóti en svo yfir-
lætislaus, að hann þakkaði öðr-
um allt en vildi láta sín að engu
getið.
Af langri kynningu við Valtý
Stefánsson vil ég trúa því, að
honum sjálfum hafd verið hug-
leiknast að vinna í þeim anda,
sem kemur fram ' þessu erindi
Stephans G. Stephanssonar:
Með framsókn menn einkenna
aldir,
um ártölin minna er skeytt.
Frá hugsjónum tímarnir taldir,
sem trúast og bezt hafa leitt.
Hvert lofsverk er maklegar
metið,
ef mannsnafnsins sjaldnar er
getið,
sem þjóðmenning bætt gat og
breytt.
Hákon Bjarnason.

Valtýr Stefánsson með skógræktarmönnum
Kveðja frá Skógræktar-
félagi Islands
'AI.TÝK STEFÁNSSON ritstjóri var einn af ötulustu for-
göngumönnum skógræktar hér á lanði í fullan aldarfjórð-
ung og formaður Skógræktarfélags íslands í 21 ár.
Alian þennan tima gekk hann að þessu sjálfboðaliðs-
starfi sinu með eldlegum áhuga hugsjónamannsins og lét
ekkert tækifæri ónotað til þess að vinna að vexti og fram-
gangi félagsins. Jafnframt studdi hann í orði og verki
hverja þá viðleitni, sem hann taldi að verða mætti tii þess
9
að efla skógrækt og gróðurvernd á íslandi.
1 nafni Skógræktarfélags Islands og á vegum hinna
mörgu félagsmanna vill stjórn félagsins flytja hugheilar
þakkir fyrir þetta mikla og fórnfúsa starf Valtýs Stefáns-
sonar í þágu skógræktar og landgræðslu.
Stjórn Skógræktarfélags íslands sendir ástvinum hans
samúðarkveðjur frá skógræktarsamtökum þeim, sem svo
vel og lengi nutu leiðsagnar hans og forustu.
Stjórn Skógræktarfélags Islands.
Hakon Guðmundsson,
Hermann Jónasson, Einar G. E. Sæmundsen,
Haukur Jörundsson, Sigurður Bjarnason.
ur fyrsta fetið
Áhugi hans fyrir þróun listar-
innar var sannur og traustur
1 DAG fylgjum við húsbónda
okkar og læriföður til grafar.
Með Valtý Stefánssyni hverfur
af sjónarsviðinu faðir íslenzkrar
blaðamennsku, eins og hún er í
dag.
Ég er einn þeirra, stvn átti
þess kost, að njóta tilsagnar hans,
er ég gekk fyrstu skrefin í
heimi blaðamannsins. Hann gaf
*nér nokkur heilræði, fáorð en
kjarngóð, sem mér er sá skóli,
er ég tel meira virði en hinir
samanlagðir, er ég átti kost að
ganga L
Valtýr var hreinskilinn, hisp-
wrslaus og ákveðinn. Enginn
starfsmanna hans gekk þess dul-
inn til hvers hann ætlaðist af
houum. Ef hann fann að alúð
var lögð við starfið gat hann líka
fyrirgefið stór mistök. Hinn ríki
akilningur hans á mannlegum
breiskleika og mannlegu eðli,
varð ekki einasta til þess, að
starfsmenn hans mátu hann og
Virtu, heldur og til þess, að hann
skapaði með viðtölum sínum
ódauðlegar perlur.
Það var hvorki kyrrt né hljótt
í kringum Valtý Stefánsson, en
það var alltaf hreint. Hver sem
honum kynntist varð betri mað-
ur.
Með þessum fáu orðum vildi
ég þakka Valtý Stefánssyni fóst-
urstörfin, vináttu og stuðning, er
ég sem barn í blaðamennskunni
gekk þar mín fyrstu skref. Hann
„studdi mig fyrsta fetið“.
Af hálfu blaðamanna Morgun-
blaðsins þakka ég honum leið-
sögu hans. Ég þakka honum fyr-
ir þann hornstein, sem hann lagði
að byggingu þeirri, sem er ís-
lenzk blaðamennska, og ég vona
að eftirkomendur hans í blaða-
mannastétt geri að veglegri höll.
Beri þeir gæfu til að halda
merki Valtýs hátt á loft, þarf
ekki að kvíða því að sú bygging
verði ekki vel viðuð.
Með innilegu þakklæti fylgj-
um við þessum leiðtoga okkar,
félaga og vini síðasta spölinn.
Vignir Guðmundsson.
VALTÝR Stefánsson var einn
þeirra fágætu ágætismanna, sem
ekki gleymist þeim, er honum
kynntust. Hann var óvenjulegur
maður í alla staði. Stærð hans
einskorðaðist ekki við daglegt
amstur tilverunnar, honum var
eðlilegt að umgangast menning-
•una með 'hógværð og lotningu, af
einlægum álhuga með sívakandi
auga. Valtýr var einn skemmti-
legasti maður, sem ég hef talað
við um listir, og áhugi hans fyr-
ir þróun listarinnar var sannur
og traustrw. Yfirborðsmennskan
var ekki að hans skapi. Mat hans
á hlutunum risti dýpra en svo,
og fordómar voru honum viðs
fjarri.
Afskipti Valtýs Stefánssonar af
listmálum einkenndust einmitt af
þessu. Ég man það fyrir nokkr-
um árum, að hann sagði við mig,
að nú væri málverkið komið á
það stig hjá mér, að hann botn-
aði ekki lengur í því, sem væri
að gerast. Síðan baetti hann við
eftir andartaks umhugsun: „Það
'hlýtur að vera mín sök. Listin á
að vera frjáls, og hún verður að
fara eigin götur.“ Þetta litla at-
vik lýsir Valtý Stefánssyni bet-
ur en flest, sem ég man eftir,
er ég rita þessar lánur.
Valtýr Stefánsson var meiri
stuðningsmaður listamanna en
opinberiega var kunnugt. Hann
var ekki að hampa því á al-
mannafæri, hvað hann gerði fyr-
ir listina í landinu. Það er óskróð
saga, hvernig hann studdi með
ráðurn og dóð þá menn, sem
hann taJdi, að einhvers mætti af
vænta á sviði listarinnar. Við
blað sitt tóket honum að skapa
listrænan móral, sem var til
fyrirmyndar. Áhrif hans, sem
formanns Menntamálaráðs ís-
lands voru á þann hátt, að óhætt
er að fullyrða, að margur lista-
noaðurinn missti þar hauk úr
horni, er veikindi ytfirbuguðu
starfskrafta Valtýs Stefánssonar.
Við nafni minn vorum góðir
vinir og eftir því sem árin liðu
og við áttum meir og meir sam-
an að sælda, jókst vinátta okk-
ar. Af þessu er ég bæði hreykinn
Og þakklótur. Honum var eðli-
legt að miðla samferðamönnum
af þekkingu og reynslú, og með
örfáum atihugasemdum gat hann
kennit manm meira um heimsins
brögð en flestir aðrir sem ég
hef þekkt. Það gat verið strang-
ur skóli að vinna fyrir Valtý
Stefánsson, en jafnframt var það
lærdómsrikt. Einnig fyrir það
stend ég í persónulegri þakkar-
skuid við hann.
Ég veit að íslenzikir iistamenn
taika undir með mér, er ég þakka
af alhug skerf Valtýs Steféns-
sonar til listarinnar í landinu og
ómetanlegan stuðning hans við
listamennina sjálfa.
Valtýr Pétursson.