Morgunblaðið - 26.02.1963, Blaðsíða 10

10
MORCV H BL AÐIÐ
Þriðjudagur 26. febrúar 1963
■--------------------------*
Þ*óðmiirjasafiit3nu fearst fföEdi g[afa cg hsiiiaéskaj
A SUNNUDAG fór fram
hátíðasamkoma í tilefni af
aldarafmæli Þjóðminja-
safnsins. Athöfnin, sem var
hin virðulegasta, fór fram
í hátíðasal Háskóians að
viðstöddum forseta Isiands
og frvi hans, ráðherrum og
sendiherrum erlendra
ríkja. ,
f upphafi samkomunnar lék
strengjasveit undir stjórn
Björns Ólafssonar, fiðluleik-
ara, tvö íslenzk þjóðlög í út-
setningu Johans Svendsen. Þá
flutti dr. Kristján Eldjárn
þjóðminjavörður ræðu, þar
sem hann rakti aðdragandann
að stofnun safnsins, ræddi
hlutverk þess fyrr og nú og
minntist þeirra manna, er
mest íiafa komið við sögu
þess.
Að lokinni ræðu þjóðminja
varðar flutti menntamálaráð-
herra, dr. Gylfi Þ. Gíslason,
ávarp. Flutti hann þjóðminja-
safninu árnaðaróskir ríkis-
stjórnarinnar og skýrði frá
því, að stjórnin vildi á þess-
um merku tímamótum efla
safnið og auka rekstur þess
með því að koma þar á fót
Þjóðháttadeild, þar sem unn-
ið yrði að fræðilegum rann-
sóknum á lifnaðarháttum
þjóðarinnar fyrr og síðar og
skrásetningu þjóðhátta. Hefði
þjóðminjaverði verið heimil-
að að gefa þegar nauðsynleg-
ar ráðstafanir til þess að
koma upp þessari deild.
Næst fluttu hinir erlendu
gestir kveðjur sínar: Rigsanti
kvar dr. P. V. Glob frá Kaup-
mannahöfn, Rigsantikvar dr.
Nils Cleve frá Helsinki, Anti-
kvar Sverre Dahl frá Þórs-
höfn og prófessor dr, Hilmar
Stigum frá Ósló. Sendiherra
Svíþjóðar á íslandi, A. H. v
Hartmansdorff, flutti kveðjur
og árnaðaróskir fyrir hönd
þjóðminjavarðar Svíþjóðar,
sem ekki gat komið vegna
veikinda.
Að kveðjum loknum söng
Guðmundur Jónsson nokkur
lög við undirleik Árna Krist-
jánssonar, píanóleikara, og
loks flutti þjóðminjavörður
lokaorð, þakkaði vinsamleg
orð, kveðjur, heillaskeyti og
gjafir, er safninu hefðu bor-
izt á aldarafmælinu. Hann
skýrði m.a. frá því, að sér
hefði borizt bréf frá borgar-
ráði, þar sem skýrt væri frá
ákvörðun þess, að leggja til
við borgarstjórn Reykjavíkur
að gefa 100 þús. kr. til þess
að efla mannamyndasafn
Þjóbminjasafnsins.
Kvaðst þjóðminjavörður
vilja — um leið og hann þakk
aði framlag borgarsjóðs og
ríkisstjórnarinnar — þakka
þann áhuga og þá velvild,
sem ríkisstj órnir íslands og A1
þingi hefðu jafnan sýnt Þjóð-
minjasafninu. Hann þakkaði
hinum norrænu gestum kom-
stofnuö við safnið
una hingað, hlýjar óskir
þeirra, kveðjur og heillaskjöl,
er þeir höfðu meðferðis —
svo og gjafir — en þar á
meðal voru ölskál frá 18. öld,
máluð og útskorin úr tré, og
tágakarfa, hvort tveggja frá
norska þjóðlífssafninu á
Byggðarey og líkan af fær-
eysku átta manna fari frá
Færeyinguim.
★
Svó sem áður hefur verið
skýrt frá, hafa Þjóðminjasafn-
inu borizt ýmsar gjafir í til-
efni afmælisins, bæði frá ís-
lenzkum aðilum og erlendum.
Börn Jóns biskups Helgason-
ar færðu því að gjöf allar
teikningar, sem faðir þeirra
gerði af íslenzkum kirkjum
á visitazíuferðum sínum. Er
þetta dýrmætt heimildarsafn
af flestum íslenzkum kirkjum
í embættistíð Jóns biskups.
Ásmundur Jónsson frá
Skúfsstöðum og frú Jenny
Guðmundsdóttir í Hafnarfirði
hafa gefið uppskrift á dánar-
búi Sigurðar málara, þá er
var í fórum systkina hans á
Norðurlandi. Harald Salomon,
medaljör í Kaupmannahöfn,
sendi sem gjöf fagran mynd-
skjöld, sem hann gerði í til-
efni af sjötugsafmæli Georgs
Galsters, myntfræðings. Þá
ber að nefna ausuna, sem tal-
ið er, að Fjalla-Eyvindur hafi
smíðað fyrir séra Snorra
Björnsson á Húsafelli. Var
það Haraldur Ólafsson, banka
ritari, sem ausuna gaf, en hon
um hafði gefið séra Magnús
Þorsteinsson á Húsafelli. Enn-
fremur færði Jón Leifs, tón-
skúld safninu að gjöf hljóð-
ritunarspólur þær, sem geyma
þau íslenzk þjóðlög er hann
hljóðritaði í Reykjavík árið
1926 og á Norður- ög Vestur-
landi árið 1928.
Eftir athöfnina i Háskólan-
um var efnt til síðdegis-
drykkju í Þjóðminjasafninu.
Skoðuðu gestir jafnframt sýn-
ingu í Bogasalnum á tré-
skurðarmunum. Eru það
nokkrir úrvalshlutir, sem eiga
að sýna í stórum dráttum ís-
lénzkan tréskurð frá fyrri
öldum. Ennfremur eru þar
nokkrar myndir og munir, er
nainna á upphaf safnsins, m.a.
haugféð, sem fannst í Bald-
ursheimi í Mývatnssveit á ár-
unum 1860 og 1861 og frum-
gjöf Helga Sigurðssonar að
Jörfa. Meðal tréskurðarmun-
anna eru Valþjófsstaðahurð-
in, ein af Flatatungu-fjölum,
stóll Þórunnar á Grund í
Eyjafirði, dóttur Jóns biskups
Arasonar, og nokkrir tré-
skurðarmunir gerðir af Hjálm
ari skáldi frá Éólu.
8 manna förin gegnðu
hlutverki ísl. hestsins
Fréttamaður náði sem
snöggvast tali af norrænu
gestunum í gærmorgun, en
þeir voru önnum kafnir við
að skoða sig um í borginni.

Að Árbæ, talið frá vinstri: Lárus Sigurbjörnsson, skjalavörður, frú Glob, Sverri Dahl, dr. Nils
Cleve, dr. P. V. Glob, dr. Hilmar Stigum, dr. K ristján Eldjárn og Skúli Helgason, safnvörður.
Fyrstan hittum við að máli
Sverri Dahl og spurðum hann
um varðveizlu þjóðlegra
minja í Færeyjum.
Hann sagði að þeim málum
væri líkt háttað í Færeyjum
og hér. Færeyingar ættu sitt
þjóðminjasafn, Fornminnis-
savnið, með ýmsum deildum,
er hefðu að geyma forngripi,
kirkjugripi og gripi frá sjó-
vinnu, fuglaveiðum og land-
búnaði. Fyrsti vísir að því
hefði orðið til um aldamót.
Þá hefði það verið einkasafn,
en síðan 1952 hefur það verið
opinber stofnun. Elzti gripur-
inn í safninu er frá víkinga-
öld, hringprjónn úr gröf,
svipað og hér hefur fundizt.
— Ennþá er safnið þó lítið í
samanburði við það sem er
til á íslandi, sagði Sverre
Dahl, en ýmsir gripir svipað-
ir, eins og t.d. sverðin.
— Eruð þið að grafa upp
eitthvað núna?
— Já, við erum að grafa á
tveimur stöðum. Við erum að
leita að mannabústöðum í
Tjörnevik, og vonumst til að
koma niður á bústað frá vík-
ingaöld. Við höfum þegar
farið niður í gegnum 5 ábúð-
arlög, það neðsta á að vera
frá miðöldum, en við vitum
að eitthvað er undir því. Svo
erum við að grafa í Mykinesi,
sem er vestasta eyjan, og þar
Gjöf til Þjóðminjasafnsins — líkan af færeysku átta manna fari.

er bústaður og bænahús frá
miðöldum. í fyrra heimsótti
próf. Glob okkur og var með
okkur við uppgröftin í Myki-
nesi. Veðrið var svo slæmt í
fyrrasumar, að okkur gekk
ekki eins vel og við höfðum
vænzt, en við höldum áfram
í sumar.
— Er ykkur lögð til sæmi-
leg fjárveiting í þetta?
— Já, ég get ekki sagt ann-
að. Það hefur ekki alltaf ver-
ið svo, en síðustu árin hefur
það verið ágætt. Auk þess
sem áður er talið erum við að
gera við Magnúsarkirkjuna í
Kirkjubæ. Hún er frá 13. öld.
En segið ekki að við séum að
endurreisa hana, því það er
ekki rétt. Við erum aðeins að
varðveita hana frá skemmd-
um. Það sprungu dufl þarna
í fjörunni á stríðsárunum og
komu sprungur í hana. Við
erum að hreinsa hana og
múra upp í það. En eins og
þér vitið, þá grófu Danir,
Norðmenn og Færeyingar
upp í Kirkjubæ fyrir nokkru
og kom þá fram biskupssetrið
þar.
— Þið gáfuð Þjóðminja-
safninu fágurt bátalíkan í af-
mælisgj öf.
— Já, sú gjöf var frá Land-
stjórninni. Þetta er 8 manna
far. Þessi för voru lífæð okk-
ar Færeyinga, á þeim var far-
ið til fiskjar, í grind og hvað
eina. Hlutverk þeirra var
svipað hlutverki hestsins á fs-
landi. Mér fannst vel til fallið
að færa íslendingum það að
gjöf. Líkanið er um 125 sm á
lengd.
— Verðið þér hér lengi?
— Til 8. marz. Þá er næsta
ferð Dronning Alexandrine.
Samgöngur eru strjálar við
Færeyjar. En ég hef nóg að
gera hér fram að þeim tíma.
Það er svo margt sem mig
langar til að sjá, bæði í Þjóð-
minjasafninu og úti á landi.
Bara að ekki versni færðin.
Það eru orðin 30 ár síðan ég
var hér. Ég var ákaflega
þakklátur fyrir að veya boð-
inn á þessa hátíð og glaður
yfir að fá að koma til íslands.
Það er nauðsynlegt fyrir ís-
lendinga og Færeyinga að
þekkjast. Við eigum svo
margt sameiginlegt og mikil-
vægt fyrir okkur að hafa
samband hver við annan og
vita hvað hinn er að gera.
Þjóðminjavörðurinn
á málverk eftir Svavar
f anddyrinu á Hótel Sögu
hittum við dr. Nils Cleve frá
Finnlandi og Glob-hjónin frá
Danmörku. Þau voru á braðri
ferð út, til að skoða borgina,
en stöldruðu aðeins við til að
svara nokkrum spurningum.
Cleve kvaðst aldrei hafa
fengið tækifæri til að koma
til íslands fyrr, en Glob
kvaðst hafa verið hér 1932—.
1933 og þá ferðast um Norð-
urland og Vesturland og kom
ið á marga staði.
Aðspurður um það hvort
mikið væri af íslenzkum forn-
minjum í söfnum í Dan-
mörku, svaraði hann því til,
að mest hefði farið hingað
1930, eftir væri aðeins sýnis-
hornasafn af alþýðumenningu
íslendinga.
— En það sem ég á sjálfur
frá íslandi eru falleg mál-
verk, sagði dr. Glob glettnis-
lega. Ég á myndir eftir Ásgrím
Jónsson, og einnig eftir Svav-
ar Guðnason. Hann er nýbú-
inn að hafa málverkasýningu
í Kaupmannahöfn. Mér fund-
ust myndirnar hans stórkost-
legar. Hann ætti að hafa
verkefni hér, bætti Glob við
og benti á auða veggina í and
dyrinu í Sögu.
Látunsþynnurnar einstakar
Nú snerum við okjcur að
Framhald á bls. 15.