Morgunblaðið - 06.07.1963, Blaðsíða 13

r
Laugardagur 6. júlí 1963
'MORCUNBLAÐ1Ð
13
Marx, Lenin og
staðreyndirnar
Sovézkir og kínverskir kenni-
setningarmeistarar ræðast
við í Moskvu
í G Æ R settust fulltrúar
kínversku stjórnarinnar og
valdhafanna í Kreml að
samningaborði. — Fundur
þeirra er í Moskvu.
Tilgangurinn er að reyna
að binda enda á deilur þær,
sem staðið hafa milli Kína
og Sovétríkjanlia undanfar
in ár.
Deilur þessar hafa verið
mikið ræddar á Vestur-
löndum, og mikið um þær
ritað. Stundum hafa stjórn
málafréttaritarar þótzt sjá
fyrir alger slit samskipta
þessara risa kornmún-
ismans. Stundum hefur
þótt horfa til friðar, sátta
og samlyndis.
Á Moskvufundinum, sem
nú er hafinn, tefla
báðir aðilar fram sér-
fræðingum sínum á sviði
kommúniskrar fræði-
mennsku. Þeir skulu sam-
ræma túlkun þeirra kenni-
setninga, sem deilumar eru
sagðar standa um. Þótt lát-
ið sé svo heita, þá er raun-
verulega um að ræða miklu
djúpstæðari ágreining.
Deilan stendur um tvær að
ferðir til að útbreiða komm-
únismann, tvær aðskildar
stefnur. í fyrsta lagi er um
að ræða stefnu Mao Tse-tung
og meðráðamanna hans, sem
telja að breiða beri út komm
únisma með öllum tiltækum
ráðum, þ.á.m. styrjöld, krefj-
ist aðstæður þess.
Hins vegar þá stefnu, sem
nefnd hefur verið „friðsam-
leg sambúð“, og Krúsjeff, for
sætisráðherra Sovétríkjanna,
hefur gerzt aðaltalsmaður fyr
ir.
„Friðsamleg sambúð“ tákn
ar þó ekki, að ráðamenn 1
Moskvu hafi horfið frá því að
stuðla að sigri kommúnism-
ans um heim allan, með öllum
tiltækilegum ráðum. Munur-
inn á aðferðum sovézkra og
kínverskra leiðtoga ligguf
miklu frekar í því, að þeir
leggja ekki sama skilning í orð
ið „tiltækilegur“.
„Friðsamleg sambúð“ var
orðin sovézkum ráðamönnum
tamt í munni, löngu áður en
til Kúbudeilunnar kom á sl.
ári. I>á má og segja, að sérstak
ur andi ásóknar og ofbeldis
hafi látið segja til sín í Berlín
allt frá því loftbrúin fræga
stóð og þar ti'l Berlínarmúrinn
var reistur — og reyndar allt
fram á þennan dag.
Ráðamenn í Kreml vinna
vissulega að framgangi sinna
mála. „Tiltækileg ráð“ í
þeirra augum eru því í raun
og veru öll þau ráð, sem hægt
er að grípa til, án þess, að
hætt sé á kjarnorkustyrjöld.
f>að leikur lítill vafi á því, að
Krúsjeff, forsætisráðherra, ger
ir sér fulla grein fyrir því,
hverjar yrðu afieiðingar slíkra
átaka. Hann þyrfti ekki að
hugsa um framgang kommún-
ismans að þeim loknum.
Krúsjeff hefur sjálfur lýst
því fyrir mönnum frá Vestur
löndum, hvernig honum leið,
er hann var viðstaddur tilraun
ir með kjarnorkuvopn. Hann
sagði eitt sinn: „Eg held að ég
'geri mér betri grein fyrir því
en margir ráðamenn, hve ó-
skaplegar afleiðingar kjarn-
orkustyrjöld myndi hafa í för
með sér“.
„Friðsamleg sambúð“ þýðir
því raunverulega ekki annað,
en beitt skuli öllum tiltækum
ráðum, nema styrjöld til þess
að breiða út kommúnismann.
Reyndar er óþarfi að segja
„öllum ráðum, nema . . . “,
vegna þess, að styrjöld kemur
alls ekki til greina, og því
er um að ræða að beita öllum
ráðum. Styrjöld er óráð í aug
um ráðamanna í Kreml, þeirra
sem mestu ráða nú, a.m.k.
Þar greinir þá á við ráða-
menn í Peking. Að vísu telja
þeir ekki, að styrjöld sé hvers
dagslegt húsráð, en þeir telja
hana ekki óráð, þ.e.a.s., ef til
efni hennar er rétt. í túlkun
þeirra virðist lögð mun meiri
áherzla á tilefni styrjaldar en
afleiðingar. Tilefni telst það,
ef „frelsa þarf þjóð“ . Þetta
myndi verða mjög teygjanlegt
hugtak, kæmi til kgstanna, þ.e.
þætti kínverskum ráðamönn-
um fokið í öll skjól. >eir hafa
löngu lýst því yfir við alheim,
að allar þjóðir, sem ekki láta
stjórnast í anda kommúnisma,
séu í höndum kapitalista, sem
hafi það markmið eitt að arð
ræna alþýðu manna, sem sé
þar af leiðandi kúguð og ó-
frjáls. Með þessa skilgreiningu
í huga, þarf lítið hugmynda-
flug til þess að gera sér grein
fyrir, hvað litið þarf að bera
í milli í mati og. túlkun á að-
stæðum til þess, að ástand ein-
hverrar kapitaliskrar þjóðar
verði talið slikt, að hún þarfn
ist „frelsunar".
Sú „frelsun“, sem hér er vik
ið að, myndi sennilega verða
mjög svipuð þeirri, sem þegar
hefur farið fram víða um heim
t.d. í A-Evrópu og á Kúbu, þ.e.
færi hún fram án stórstyrjald
ar.
Það hefur vakið undrun og
furðu margra, hvernig á því
stendur, að kínverskir ráða-
Krúsjeff
menn skuli geta hugsað sér
styrjöld, jafnvel kjarnorku-
styrjöld. Fátt hefur vakið
meiri athygli en árás Kínverja
á Indland í fyrra, rétt í sama
mund og Kúbudeilan var í há-
marki. ,
Skýringarnar eru margar.
Sumir telja, að ekkert land í
heimi „þyldi“ betur kjarnorku
styrjöld, þ.e., ef svo má að
orði komast. Með bví er átt
við, að þótt helmingur þjóðar
innar félli, þá myndu enn um
350 milljónir manna vera á
lífi. Ósennilegt er talið, að önn
ur lönd heims gætu þolað slíkt
mannfall. Má í því sambandi
benda á, að Bandaríkin og Sov
étrík'in, hvort um sig, eru rúm
lega þrisvar sinnum mann-
færri en Kína. Flegtir telja
þessa skýringu hvað raunhæf-
asta, þótt hún þurfi engan veg
inn að vera rétt.
Vera má einnig, að kínversk
ir ráðamenn láti nú að því
liggja, að þeir myndu hefja
stórstyrjöld, þætti þeim svo
við horfa, þar eð þeir ráða ekki
enn yfir kjarnorkusprengjum.
Sennilega mun langur tími
líða, þar til þeir hafa ráð á
gereyðingarvopnum í stórum
stíl, og nauðsynlegum tækjum
til að flytja þær landa og
heimsálfa milli. Kínversk árás
af því tagi, sem gerð var á Ind
land, verður vart nokkru sinni
svaráð með kjarnorkuvopn-
um. Hitt hljóta og kínverskir
ráðamenn að gera sér fulla-
grein fyrir, að árás af þeirra
hálfu með gereyðingarvopnum
yrði svarað á sama hátt. Hvort
stríðsstefna þeirra verður eins
ofarlega á blaði, þegar — og
ef — að því kemur, að þeir
eignast nútíma vopn af áhrifa
mesta tagi, veit enginn. Haldi
þeir við hana þá, verður stefnu
þeirra e.t.v. lýst best með orð-
unum „stríð samkvæmt lík-
indareikningi", þ.e. eitthvert
stærðfræðilegt margfeldi af
því, sem kalla mætti „að vera
fyrri til“, mannfjölda og öðr
um stærðum, sem teknar yrðu
með.
>að er margyfirlýst stefna
ráðamanna í Peking, að af-
staða þeirra manna, sem tóku
við af Stalin, sé svik við grund
vallarkenningar kommúnism-
ans. Undanfarin ár hefur ver
ið ráðizt gegn „endurskoðunar
sinnurn" og þeim kennt um
allt, sem aflaga hefur farið í
heimi kommúnismans. Mál-
pípa Kínverja hefur lengst af
verið smáríkið Albanía, þótt
endurómur kínversku stefn-
unnar hafi einnig heyrzt frá
N-Vietnam og N-Kóreu nú síð
ast. Ásökunum hefur að mestu
verið beint gegn Júgóslövum,
þótt raunverulega hafi verið
um að ræða gagnrýni á Krú-
sjeff og skoðunarbræður hans.
Á sama hátt hafa sovézkir
leiðtogar lengst af sneitt hjá
því að nefna Kínverja berum
orðum, en í stað þess beint
svörum sínum til Albaníu.
>egar talað er um „endur-
skoðunarstefnu", þá verður
því ekki neitað, að raunveru-
lega hefur verið um endurskoð
un að ræða í Sovétríkjunum.
Ógnarharka Stalinstímans er
horfin. Frelsi er meira þar nú
en þá, þótt ábótavant sé í aug
um vestrænna manna.
Endurskoðunin hefur gert
vart við sig á mörgum svið-
um. Krúsjeff hefur sjálfur lýst
því yfir við mörg tækifæri, er
hann hefur rætt um „friðsam
lega sambúð" við Vesturveld
in, að báðir aðilar megi margt
af hinum læra. Hvort á annan
aðilann hallast í þessum efn
um, hefur hann ekki sagt. í
þessum orðum felst meira en
það, að einn megi af öðrum
læra. í þeim felst fyrsta viður
kenning sovézkra leiðtoga á
því, að „kapitalisk" lönd
kunni að hafa nokkuð það til
brunns að bera, sem kommún
isminn hafi ekki betur komið
í kring. Aldrei henti það á
Stalinstímanum, ef frá er skil
inn stríðstíminn, að opinber-
lega væri eftir neinu leitað frá
Vesturlöndum.
Nú gætir þessarar tilhneig
ingar, jafnt í opinberu lífi og
einkalífi. Listamenn leitast við
að túlka nýjar stefnur, og leita
sér fyrirmynda frá vestrænum
löndum. Iðnaður Sovétríkj-
ann tekur þegjandi við þekk-
ingu erlendis frá, hagnýtir
hana og telur síðan til lofs
kommúnismanum .Jafnvel á
efnahagssviðinu skjóta upp
kollinum hugmyndir, sem ekki
fá staðizt gagnrýni þess, er
kynnt hefur sér og tileinkað
efnahagskenningar Marx-Len
inisma, og fordæmir þar af
leiðandi kapitalisma.
Gleggsta dæmið er Lieber-
man-áætlunin svokallaða, sem
hrinda átti í framkvæmd, og
hafði jafnvel náð það langt, að
kostir hennar voru opinber-
lega ræddir í Moskvublöðun-
um.
>að hefur lengi verið á vit
orði hagfræðinga í V-Evrópu
og Bandaríkjunum, að í Sovét-
ríkjunum eru hagfræðingar,
sem kunna e'ins mikið fyrir
sér á vestræna vísu og ofan-
greindir starfsbræður þeirra.
Raunveruleg viðurkenning hef
uh aldrei fengizt á því fyrr en
nú, þótt ekki sé hægt að telja
Liberman-áætlunina hagfræði
legt stórvirki.
Sovétríkin eru lengra á veg
komin en Kína eða Kúba. —
Hvergi er eins mikil reynsla
fengin fyrir grundvallarkenn-
ingum Marx og Lenins og 1
Sovétríkjunm. Skýringin þarf
ekki að felast í því, að framfar
irnar byggist á kenningunum.
>vert á móti hefur ráðamönn
um Sovétríkjanna gefizt tóm
til að taka upp nýjungar, leita
eftir reynslu erlendis frá, yfir
gefa úreltar kenningar, þegar
þess hefur verið kostur. Ein-
mitt þess vegna hafa Kína og
Kúba getað leitað eftir aðstoð,
og fengið hana, a.m.k. þegar
sambúðin hefur leyft slíkt.
Kommúnisminn er ungur í
Kína, og kannske ekkert nema
glæframénnska á Kúbu. >ví er
. ekki sú reynsla fengiit þar fyr
ir „ágæti“ kenninga þeirra
manna, sem gerðu garðinn
frægan. Að öllum líkindum
kemur sú reynsla ekki fyrr en
með næstu kynslóð. >ví er
kreddum haldið til streitu, og
ÖU aðhæfing að staðreyndum,
hversu lítilvæg, sem hún kann
að teljast á vestræna vísu, tal
in svik við málstaðinn, „end-
urskoðunarstefna“.
„Glæpur“ Krúsjeffs og fé-
laga hans við kommúnismann
er sá að viðurkenna, þó ekki
sé nema með sjálfum sér, að
með nýjum tímum koma nýir
siðir, ný þekking og nýr skiln-
ingur.
Kom.múnisminn í Sovétríkj
unum byggir enn á því, að ein
staklingum er meinað framtak
á eigin spýtur, hann byggir
enn á heildareigninni. >ar
„eiga allir allt“, fyrir náðar-
samlega milligöngu ríkisins. Á
Vesturlöndum eiga allir eitt-
hvað í eigin nafni, þó án slíkr-
ar milligöngu.
Sé „kapitalisminn“ á Vest-
urlöndum það,- sem kommún-
isminn hefur viljað vera láta,
hvað á þá að kalla miðstjórn
þess flokks, sem einn á allt,
.stjórnar öllu og ræður öllu.
Sumir vilja kalla hana „rík
iskapitalistana“. Hafi komm-
únisminn átt að nema burtu
það mein, sem felst í því, að
einn kann að eignast meira en
annar, þá hefur komið nýtt
mein: örfáir eiga allt, hinir
allir jafn mikið, jafnlítið eða
alls ekki neitt.
Eins og fyrr segir, þá mun
fundurinn í Moskvu fjalla um
„túlkun kennisetninga“, að
nafninu til. í raun og veru
fjallar hann um það, hvort
viðurkenna skuli staðreyndir
eða ekki. Raunverulega er
ekki um heildarstaðfestingu
staðreynda að ræða, aðeins
þeirra staðreynda svo sovyzk-
ir ráðamenn hafa viðurkennt.
Sennilega verður það þó of
stór biti fyrir kennisetningar-
meistara þá, sem stjórna 700
milljónum manna úr hásæti
sínu í Peking.
Meðalverð d iiski 3.53 kr. hærra
fyrir hvert kg. erlendis
MEÐALVERÐ, sem togarar
Bæjarútgerðar Reykjavíkur
fengu á s.l. ári erlendis fyrir
hvert kg. ai fiski var að frá-
dregnum löndunarkostnaði 3.53
kr. kærra en það verð, sem
þeir fengu hérlendis. Nettósölu-
verð þeirra erlendis var 5.79 kr.
fyrir hvert kg., en 2.26 kr. hér
á landi.
Kemur þetta fram í greina-
gerð, sem forstjóri BÚR hefur
seht Geir Hallgrímssyni borgár-
stjóra um söluverð á fiski hér
heima og erlendis og löndunar-
kostnað, en borgarstjóri skýrði
frá þessu á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur í gær.
Tilefni þess, að mál þetta kom
á dagskrá í borgarstjórn, var
það, að einn borganfulltrúa
kommúnista, Guðmundur Vig-
fússon, gerði athugasemdir við
löndunarkostnað togara BÚR er-
lendis, en skv. upplýsingum for-
stjóra fyrirtækisins nemur með-
alhundraðshluti vegna löndunar
á afla erlendis 23.6% af afla-
verðmæti.
í greinargerð forstjóra BÚR
til borgarstjóra segir m.a.:
„Meðalverð erlendis á fiski
1962 var kr. 7.57 fyrir hvert kg.
Löndunarkostnaður á kg. kr.
1.78. Nettósöluverð var því er-
lendis kr. 5.79. Hins vegar reynd-
ist meðalverð á afla lönduðum
hérlendis kr. 2.83, löndunarkostn
aður kr. 0.57, eða nettómeðal-
verð kr. 2.26. Er því meðalverð
erlendis að frádregnum lönd-
unarkostnaði kr. 3.53 hærri en
Jafnframt viljum vér benda á,
að þá er togarar hafa siglt með
afla sinn til >ýzkalands, hafa
þeir -bætt síld við aflann til sölu
FranUuUd á bls. 17.