Morgunblaðið - 07.07.1963, Side 13

f Sunnudagur 7. júlí 1963
TUORCVISBLÁÐIÐ
13
Hátíðisdagur
f' Hin árlega Varðarferð er orðin
að hátíðisdegi í lífi mörg hundr-
uð Reykvíkinga. í ferðinni á
sunnudaginn var mátti líta barn
á 3. ári og öldung á 89. ári og
fólk á öllu aldursskeiði þar í
milli. Ýmsir þeirra, sem í ferð-
unum taka þátt, fara aldrei út úr
bænum nema í þetta eina skipti
ár hvert. Þá er farið um fagrar
sveitir og fyrir öllu séð við vægu
verði. Mikið starf liggur á bak
við slíkt ferðalag, sem hátt á 7.
hundrað manns taka þátt í. —
Engú var áfátt, ferðaáætlunin
stóð eins og stafur á bók, svo að
komið var til bæjarins nákvæm-
lega á þeirri stundu, sem ráðgerð
hafði verið. Forstöðumennirnir,
sem af óeigingirni og áhuga hafa
skipulagt allt svo sem bezt má
verða, eiga vissulega þakkir skil-
ið. Ferðalangarnir geyma í huga
sínum minningar um fagran dag,
fögur héruð og ágætt samf.erða-
fólk. Þarna hittast gamlir kunn-
ingjar, endurnýja kunningsskap
sinn og ný vináttubönd eru
tengd. Að ferðalokum sagði einn
af elztu ferðamönnunum, að
hann væri þakklátur fyrir
tvennt: Að hafa lifað svo lengi að
geta greitt atkvæði 9. júní og
geta tekið þátt í þessu ferðalagL
Hversu er ágrein-
ingur kommúnista
alvarlegi
íur?
Mynd þessi var tekin i Varðar-fer öinni. — Lrjósm.: V.S
REYKJAVÍKURBREF
Laugard. 6. júlí
Framfarir og
framkvæmdir
livarvelna að líta
Mörgum þykir gaman að sjá ó-
kunn héruð, en mesta ánægju
hafa þó rosknir menn af því að
sjá að nýju fornar slóðir. Þá er
fróðlegt að heyra lýsingar þeirra
á breytingunum, sem á hafa orð-
ið. Oftast eiga menn ekki nógu
sterk orð til að lýsa því, hversu
allt sé nú betra eða a.m.k. ásjá-
legra en áður var. Til þess að sjá
þann mun, þarf ekki heila manns
ævi. Víða má merkja miklar
framfarir, þó að ekki líði nema
2—3 ár á milli ferða. Borgar-
fjörðurinn er að vísu af náttúr-
unnar hálfu eitt fegursta hérað í
landinu, en þar eru einnig nær
allstaðar reisulegar byggingar,
sem vel er við haldið og mikil
ræktun. Þar er svo komið, að
þeir staðir, sem eru illa umgengn
ir, skera sig úr. A því þarf að
verða bót. Með svipuðum hætti
og borgarstjórn Reykjavíkur beit
ir sér nú fyrir fegrun borgarinn-
ar, þá þarf hver sveitarstjórn að
gera slíkt hið sama í sinni sveit,
eða ef menn kjósa heldur að
stofna til þess fegrunarfélag, sem
þá má ekki lognast út af. Fyrir
ókunnugan ferðamann hefur það
einnig mikla þýðingu, að við
gatnamót við heimreið til bæjar
sé skilti með nafni bæjarins. Inn-
ansveitarmenn þurfa ekki á
þessu að halda, hinir því fremur.
Þetta litla atriði hefur meira að
segja en menn í fljótu bragði átta
sig á fyrir kunnugleika á land-
inu og viðhald sögulegra minn-
inga, sem flestar eru tengdar við
byggð landsins frá fornu fari.
Rafmagn og
vegalagning
Skemmtiferðir um landið eru
raunar fyrst og fremst til ánægju
þeim, sem í þeim taka þátt, en
þótt í skyndi séu farnar hafa
þær einnig dýpri þýðingu. Þær
rifja upp sögulegan fróðleik og
þar með arfleifð allra íslendinga.
Þær auka samúð borgarbúa með
sveitamönnunum. Á fögrum
sumardegi fá borgarbúar raunar
einungis að sjá hið fegursta, sem
sveitirnar búa yfir. En einnig þá
skilja menn örðugleikana, sem
fjarlægðirnar skapa þeim, er I
strjálbýli eiga heima. Menn
kvarta undan lélegum götum í
Reykjavík, og umhverfast, ef þeir
verða rafmagnslausir nokkrar
klukkustundir á ári. Ef þeir ferð-
ast um sveitir landsins skilja
þeir fremur, hvílík lífsnauðsyn
fólkinu, sem þar býr, er að hafa
sæmilega eða a.m.k. nokkurn
veginn akfæra vegi heim til sín,
og hvílík gjörbreyting til bóta
það er að fá rafmagn heim á
hvern bæ. Glöggskyggn maður
sagðij að eins og nú væri komið,
þyrftu sveitirnar síður að halda á
aukinni ræktun heldur en góðum
vegum og rafmagni. Þetta er
sannarlega rétt. Greiðar sam-
göngur og rafmagn um land allt
er það, sem höfuðáherzlu ber að
leggja á næstu árin.
Kjaradómur
Lögin um samningsrétt opin-
berra starfsmanna og kjaradóm
voru merkilegt nýmæli, tilraun,
sem nú reynir á hvernig menn
kunna að meta. Hingað til hafa
kjör opinberra starfsmanna verið
ákveðin með lögum, hina síðari
áratugi að vísu eftir að samráð
hefur verið haft við samtök starfs
manna. Þeir hafa hinsvegar löng-
um talið, að á sig væri hallað,
þeir væru ætíð á eftir öðrum um
kjarabætur og væru nú komnir
I svo aftur úr, að ríkið væri ekki
lengur samkeppnisfært um hæfa
starfsmenn. Sennilega eru slíkar
fullyrðingar nokkuð orðum aukn
ar, því að opinberum starfsmönn-
um hefur oft gleymzt að meta til
fulls, þau hlunnindi, sem þeir
hafa notið umfram aðra. Engu að
síður er það rétt, að launakerfi
ríkisins var hin síðari ár komið
úr samræmi við almenn launa-
kjör í landinu. Þess vegna urðu
allir flokkar á Alþingi sammála
um að veita hinum opinberu
starfsmönnum samningsrétt og
allir nema kommúnistar sam-
þykktu, að kjaradómur skyldi
skera úr, ef ekki semdist um
kjörin milli-ríkisstjórnarinnar og
starfsmanna. Um ákvörðun launa
og annarra kjara skyldi byggt á
almennum launum, svo sem þau
hafa verið ákveðin milli launþega
og vinnuveitenda, jafnframt því
sem tillit skyldi tekið til sér-
stöðu embættismanna, þ.á.m. sér-
stakra krafna um menntun og á-
byrgð, sem vandasömum störfum
fylgir.
Úrskurður kjaradóms hefur nú
verið kveðinn upp. Að sjálfsögðu
verða skiptar skoðanir um ein-
stök atriði hans. Mestu máli skipt
ir, að í þessari ákvörðun er
byggt á þeim almennu launakjör-
um, sem fyrir hendi eru. — Úr-
skurðurinn gefur því ekki til-
efni til almennra launahækkana,
ef reynt væri í skjóli hans að
knýja þvílíkar hækkanir fram,
mundi jafnvægi að nýju verða
raskað. Með því væri stofnað til
nýs verðfalls krónunnar, sem eng
um yrði til góðs, en myndi, eins
og reynslan sýnir, bitna harðast á
þeim, sem við erfiðust kjör eiga
að búa.
Hversu mikil
liækkun?
Menn velta því nú fyrir sér,
hversu mikla hækkun opinberir
starfsmenn hljóti samkvæmt á-
kvörðun kjaradóms. Erfitt er að
gera sér rétta grein fyrir þessu.
Kjör verkamanna og iðnaðar-
manna eiga samkvæmt ákvörðun
kjaradóms að vera hliðstæð því,
sem þessir menn mundu njóta
samkvæmt kjarasamningum fé-
laga sinna, ef þeir væru undir þá
seldir. Þessir starfshópar hafa
vafalaust eitthað dregizt aftur úr
hjá ríkinu að undanförnu, en
ekki svo að verulegu muni. —
j Aðalbreytingin verður hjá hærri
flokkunum .Það kemur af því, að
undanfarið hefur mjög dregið úr
launamismun hjá rikinu, með
þeim afleiðingum, að munurinn
er hér miklu minni en nokkurs
staðar annars staðar þekkist.
Enda hafa verið vaxandi örðug-
leikar á að fá hæfa menn til þess
að gegna a.m.k. sumum störfum
í þágu alþjóðar.
Þrátt fyrir þá hækkun, sem orð
ið hefur hjá hærri flokkunum,
verður launamunur samt minni
hér en annars staðar, enda kvart-
aði t.d. forseti Alþýðusambands
íslands, Hannibal Valdimarsson,
yfir því á síðasta Alþingi, að
alþingismenn hefðu alltof lágt
kaup, miðað við aðra. Var svo á
honum að skilja, að hann teldi að
þingmenn ættu að hafa 3—4
sinnum hærra kaup en almennir
verkamenn. Eftir ákvörðun kjara
dóms sýnist eitthvað svipað hlut-
fall vera á milli hinna hæstu og
lægstu flokka.
Ætíð hlýtur að vem látiarma
hversu mikill launa munur eigi
að vera. Erfitt er að láta þar öll
kurl koma til grafar. Kauptaxtar
einir segja ekki nema að litlu
leyti til um hina raunverulegu af
komu. Annars vegar kemur til
eftirvinna og hinsvegar auka-
greiðslur í ýmsu formi. Vitað
mál er, að ýmsir opinberir starfs-
menn hafa notið aukagreiðslna,
sumir með fleiru en einu móti.
Þessar greiðslur voru oft óhjá-
kvæmilegar til þess að halda
mönnum í starfi. Nú, eftir að við-
horfin hafa breytzt, eiga þær
ekki lengur við. Gera verður
rækilega gangskör að því að
koma nú á fullu samræmi, fella
aukagreiðslur niður hvarvetna
sem við verður komið.
„Fyrst og fremst
kommúnistar44
Svo að segja daglega berast nú
utan úr heimi fregnir um ný og
ný njósnamál. I þessum njósna-
málum telst það til nýlundu, að
sænskur herforingi hefur njósn-
að fyrir Rússa, ekki vegna þess
að hann væri kommúnisti, held-
ur af því að hann fékk fé fyrir.
En þó að slíkir keyptir njósnarar
teljist nú til undantekninga, þá
var gamla reglan sú, að njósnara
var einmitt aflað með þeim
hætti. Aðalregla kommúnista er
hinsvegar, að afla sér njósnara
úr hópi sinna eigin flokksbræðra
og greiða þeim einnig fé fyrir
njósnirnar í því skyni að ná á
þeim enn betra tangarhaldi. Sí
gilt dæmi um það er aðferð rúss
nesku sendimannanna tveggja,
sem vísað var hér úr landi í vet-
ur, svo sem mönnum er enn í
fersku minni. Svo andstyggilegar
sem njósnir eru í hugum allra
óspilltra manna, er rétt að gera
sér grein fyrir því, að eiginlegar
njósnir eru ekki nema lítill þátt
ur í áróðursaðferð Sovétstjórnar
innar. Til aukningar áhrifum sín-
um treystir hún, auk vopnavalds,
mest á kommúníska sannfæringu
þegna annarra þjóðlanda. Krús-
jeff mælti ekki út í bláinn, þeg-
ar hann sagði í ræðu í Austur-
Þýzkalandi sl. miðvikudag:
„Við verðum að vera fyrst og
fremst kommúnistar, því næst
Þjóðverjar; fyrst og fremst
kommúnistar, því næst Pólverj-
ar; fyrst og fremst kommúnistar,
því næst Rússar“.
Slíkt er hugarfarið, sem fylgir
kommúnískri sannfæringu. Það
hugarfar er jafnt hjá kommún-
istum á íslandi, í Austur-Þýzka-
landi, í Póllandi og í Rússlandi.
Ein af meginkenningum komm
únista er sú, að þeir þykjast hafa
fundið vísindalega lausn á öllum
þjóðfélagsvandamáíum. Með því
að beita hinni „vísindalegu“
kommúnísku kenningu á að vera
hægt að leysa öll úrlausnarefni.
Hinar grimmilegu deilur í Sovét-
Rússlandi, réttarmorð, fjölda-
handtökur og fangabúðir, sanna,
að því fer fjarri, að hin „vísinda-
lega“ kenning komi þar að miklu
haldi. Skefjalausari valdabarátta
hefur aldrei þekkzt í mannkyns-
sögunni. Þessi sannindi duldust
alltof mörgum, þangað til Krús-
jeff taldi sér henta að ljóstra
þeim upp. Klofningur í röðum
kommúnista mátti þó löngu áður
vera öllum augljós. T.d. þegar
deilurnar hófust milli Títós og
Sovétstjórnarinnar í Kreml. Þá
fóru oft ófögur orð á milli. Það
orðaskak var samt barnaleikur
miðað við deilurnar, sem nú eru
uppi milli Sovétstjórnarinnar og
kommúnistastjórnarinnar í Kína.
Ætlunin er sú, að þessa daga
verði haldinn Sáttafundur til þess
að reyna að leiða þær deilur til
lykta. Ekki blæs þó byrlega með-
an á undirbúningi sáttarfund-
arins stendur. Hina síðustu daga.
hefur soðið upp úr. Áður töluðu
helztu höfðingjar illa um hvern
annan undir rós, þó að allir
skildu hvert skeytunum væri
stefnt. Nú rétt fyrir sáttafundinn
hafa þeir hætt allri tæpitungu og
Sovétstjórnin vísað úr landi
fimm Kínverjum, af því þeir
gerðust svo djarfir að dreifa út
sendibréfi, eða öllu helur skamm
arbréfi um Krúsjeff og félaga
hans, sem Kínakommar höfðu
samið en Krúsjeff neitað að birta
í rússneskum blöðw
Misviðrasamt í
kalda stríðinu
Samtímis þessu bregður Krús-
jeff ýmist á blíðmæli eða hótan-
ir gegn lýðræðisþjóðunum. Hann
lætur í öðru orðinu líklega um
bann gegn helsprengjutilraunum
og þykist vilja forðast nýja stór-
styrjöld, en í hinu orðinu minnir
hann kommúnista um heim allan
á að þeir séu fyrst og fremst
kommúnistar, hvert sem þjóðerni
þeirra er. Hann tekur berum orð-
um fram, að á okkar dögum
verði Þýzkaland ekki sameinað
nema undir sósíalískri, þ.e. komm
únískri stjórn. Enn er of snemmt
að segja hvað raunverulega vak-
ir fyrir honum. Sjálfsagt er að
kanna það til hlítar, því að einsk-
is má láta ófreistað til þess að
bægja ófriðarhættunni frá. Sú
hætta er hins vegar engan veginn
hjá liðin og líður ekki hjá, með-
an kommúnistar halda völdum í
verulegum hluta heims. Vel má
vera, að Krúsjeff vilji einungis
vegna innri valdabaráttu í Sovét-
Rússlandi og fjandskapar við
Kínakomma halda öllum dyrum
opnum, þ.á.m. léita skjóls hjá
Vesturveldunum, ef verulega
slær í harðbakkann fyrir sjálf-
um honum. Hitt er líka til, sem
Kínakommúnistar ásaka hann
fyrir, að undir hans stjórn sé
Sovét-Rússland að fjarlægjast
kommúnismann og sé smásaman
að verða að lýðræðisþjóðfélagi.
Ef svo er, eins og margir lýð-
ræðissinnar telja að verða muni
fyrr eða síðar, þá er þó víst að
sú þróun á enn óra dangt í land.
Trúið honiim vart
Lýðræðissinna hefði aldrei til
hugar komið að neita að birta
bréf Kínakommúnista. í lýðræð-
isþjóðfélagi hefði það verið talin
sjálfsögð frumskylda, að allur al-
mennin'gur ætti þess kost að
kynnast slíku grundvallarskrifL
Framh. á bls. 23