Morgunblaðið - 31.07.1963, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 31. júlí 1963
MORCU1SBLAÐ1Ð
17
Margrét Símonardóttir
frá Brimnesi - Minning
MARGRÉT Símonardóttir frá
Brimnesi er látin í hárri elli (f.
10 júlí 1869). í>ar er sérstaklega
merkilegu mannlífi lokið. — Um
Margréti mætti skrifa heila bók.
í>að mun vera 50 eða 60 ár,
sem við Margrét áttum samskipti
munnlega og skriflega, og sem
ég, ásamt fjölmörgum öðrum,
dáði mannkosti hennar og brenn
andi áhuga fyrir öllu björtu og
góðu.
Margrét var af sterkum stofni
runnin, og hafði fengið í arf
margt af því bezta, sem uppeldi
og erfðir létu í té á öldinni sem
leið.
Auk hinna mörgu og sterku
þjóðlegu eðlishátta í skapgerð
Margrétar, sem sýndi sig í félags
skap, ritgerðum, þjóðlegri
kennslu hannyrða og vinnubrögð
um margskonar, virtist mér sér-
staklega einkennandi hinni mikli
metnaður, sem hún bar í brjósti
fyrir land sitt og þjóð, hérað og
byggðarlag.
Einkennandi, hve fundvís hún
var og viðkvæm, þegar um heið-
ur og virðingu héraðs og héraðs-
búa var að ræða.
Það var áreiðanlega ekki
margt, sem fór framhjá húsfreyj
unni í Brimnesi af athöfnum
Skagfirðinga á þeim árum, og
hún hlifðist ekki við að átelja
það, sem henni fannst ábótavant.
Hún var flugmælsk og tók oft
til máls á þingum.
Hún átaldi Skagfirðinga harð
lega í erindi, sem hún flutti á
samkomu á Hólum fyrir 50—60
árum, fyrir að vanrækja að
sækja vikunámskeið, sem skól-
dnn og skólastjóri, Sigurður Sig-
urðsson, buðu til, en það sótti
aðeins einn Skagfirðingur, Hall-
grímur Andrésson, Reykjavöll-
um í Lýtingsstaðahreppi.
Að nota ekki þetta einstæða
tækifæri til menningar og mennt
unar, taldi Margrét óvirðingu fyr
ir héraðið.
Jón Jónsson, sem þá var ung-
ur bóndi á Evindarstöðum í
Blönduhlíð, sótti námskeiðið,
hann minntist oft á erindi Mar-
grétar og dáðist að henni.
Og vissi Margrét um veikindi
eða erfiðleika í héraði, þá var
hún þar komin til úr að bæta,
með eigin hjálp eða með sam-
tökum. — Einskis skyidi ófreist-
að, vegna virðingar, sóma og skör
ungsskapar héraðsins.
Ungur Hóla-sveinn, Kristján
Sigurðsson, sem var í kaupa-
vinnu á Vatnsleysu 1905, veiktist
af lömun 4. ágúst, og bjóst við
að skólavist sinni væri þar með
lokið. — „Þá var það“, segir
Kristján í bók sinni: „Þegar veðri
slotar", „að Margrét húsfreyja
í Brimnesi gekkst fyrir samskot-
um handa mér. — Ekki man ég,
hve mikil fjárhæð það var, en
málið var leyst, ég gat haldið
áfram námi á Hólum næsta vet-
ur.“
Ung og efnileg stúlka, Frið-
fríður, dóttir Símonar Dala-
skálds, veiktist af langvarandi
sjúkleika, lá lengi undir læknis-
hendi, en náði ekki heilsu, Mar-
grét tók hana á heimili sitt, og
Friðfríður náði heilsu og háum
aldri.
Þannig rétti Margrét oft hjálp-
arhendur, og það var gert fljótt
og vel. Að sjálfsögðu var aðstaða
Margrétar, til framkvæmda,
betri en almennt gerðist um kon
ur á þeim árum: Mikið frjáls-
ræði um athafnir og góður efna-
hagur.
Margrét skrifaði skemmtileg
bréf, við áttum bréfaskipti öll
árin. Einhverntíma sagði hún í
bréfi:
„Ég hef reyat að vera ekki
verri en það sem um mig var
•agt, en hef aldrei verið það, sem
ég hef viijað vera. — Ég átti
ágætan mann og góðar dætur..
Líður vel, les alla nóttina".
Margrét virti og elskaði allt
sem íslenzkt var í máli og bók-
menntum, hún var víðlesin, það
var gaman að heyra hana tala
um íslenzka list, hannyrðir, út-
vefnað og tógvinnu, hún var sjálf
mikil hannyrða- og tóvinnukona.
Áhrif bárust víða frá Margréti
og dætrum hennar, sem kenndu
íslenzkar hannyrðir. Margrét
var falleg kona og fyrirmannleg,
hélt reisn sinni og virðuleik til
síðustu stundar. Klæddist jafnan
íslenzka þjóðbúningnum og
klæddist manna bezt. Átti kven-
silfur og skautbúninginn, fagra,
með uppdrætti Sigurðar málara:
„Grösin af gröfum konunganna“.
Dæturnar og fósturdóttirin
eignuðust einnig skautbúninga og
skrýddust þeim við hátíðleg tæki
færi.
Mig langaði til að láta „Hlín“
mína minnast Margrétar, og fram
kvæmda hennar, á níræðisaf-
mæli hennar, og var mér úti um
myndamót og hvað eina annað.
En þegar ég leitaði upplýsinga
um nokkur almenn atriði, bárust
mér strengileg tilmæli um að
láta það ógert að skrifa um hana,
og þessu varð að sjálfsögðu að
hlýða, skilyrðislaust.
Blönduósi i júlí
Halldóra Bjarnadóttir
Kvebja að norðan
FRÁ ÞVÍ í vor að ég frétti lát
vinkonu minnar Margrétar Sím-
onardóttúr frá Brimnesi í Skaga
firði hefur mig langað til að
minnast hennar lítið eitt og senda
henni kveðju héðan að norðan.
Margar góðar minningar eru
bundnar við þá mætu konu. Ég
sé í anda Skagfirðinga koma í
heimsókn til foreldra minna á
Akureyri. Margrét og Einar mað
ur hennar ,eru fremst í flokki,
þessi skagfirska kona leiftrar af
áhuga, það er sama um hvað
er rætt, — þjóðmál, búskap eða
heimilisiðnað, — hún fylgist vel
með öllu og tekur þátt í umræð-
um. Allt sem íslenzka menningu
varðar er hennar áhugamál.
Ég sé fyrir mér hóp ferða-
fólks koma heiman frá Hólum
að sumarlagi 1915. Veðurguðirn-
ir voru ekki mildir það vor né
sumar. Þó komið sé fram í júlí
var hvassviðri á norðan með
slydduéljum svo snjóaði niður
undir byggð. Veðrið herti þegar
utar kom í Hjaltadal, hestarnir
supu hregg og æddu út í óveðr-
ið, lausu hestunum var haldið
á götuslóðanum, þeir vildu snúa
við undan veðrinu fram dalinn.
Hópurinn streittist við móti
óveðrinu, það var ekki árenni-
legt að halda áfram alla leið
vestur í Gönguskörð, en þangað
var ferðinni heitið um kvöldið.
Riðið var heim í Brimnes, því
þar vissu menn að stóðu vinir
í varpa, átti að freista þess að
veðrinu slotaði um kvöldið.
í Brimnesi var gestunum tek-
ið opnum örmum og ekki tekið
í mál að farið væri lengra það
kvöldið. Dregin voru vosklæði
af hröktu fólki, eldar kyntir til
að ylja aðkomufólkinu, öllum
búin góð rúm og gnægðir vista
fram bornar. — Það var auðséð
að húsbændurnir i Brimnesi voru
engir viðvaningar í því að taka
á móti gestum. Margrét húsfreyja
var þar í essinu sinu og veitti
á báðar hendur af rausn og mynd
arbrag og húsbóndinn lét held-
ur ekki sitt eftir liggja að gera
gestunum dvölina sem ánægju-
legasta. Engu var gleymt, hlynnt
var að ferðahestunum sem bezt
mátti verða, þó voru þeir fullur
tugur. Ekki þurfti að hafa áhyggj
ur þeirra vegna og vesalings
rakkinn, sem fylgt hafði fólk-
inu, fékk sinn skerf. — Oft
hafði ég heyrt Brimnesheimilið
rómað fyrir gestrisni og marg-
háttaðan myndarskap, en mót-
tökurnar þetta illviðriskvöld
tóku þó öllu fram sem ég hafði
gert mér í hugarlund. Og þegar
þess er gætt að aldrei var tek-
ið eyrisvirði fyrir slíkar móttök-
ur, þá undrast menn nú og telja
slíkar frásagnir þjóðsögur, er
eigi sér enga stoð, en þannig
var íslenzk gestrisni um þær
mundir.
Gestsaugað greindi fljótt þegar
komið var inn í bæinn í Brim-
nesi, að þar ríkti reglusemi í hví-
vetna og fornar dyggðir voru í
heiðri hafðar, enda voru hjón-
in bæði af góðum og hraustum
íslenzkum stofni. — Margrét var
fædd i Brimnesi 10. júlí 1869,
og hefði því orðið 94 ára í dag,
hefði hún lifað. Hún var dóttir
hjónanna Sigurlaugar Þorkels-
dóttur frá Svaðstöðum og Símon-
ar Pálmasonar bónda í Brimnesi,
báðar þær ættir kunnar í Skaga
firði. Margrét naut ágæts upp-
eldis í foreldrahúsum og þótti
snemma mikill kvenkostur. —
Hún var vel gefin og föst fyrir,
taldi það heilaga skyldu sina að
fylgja því sem sannara reyndist.
— Hagleik hennar var viðbrugð-
ið, lærði hún á unga aldri allar
„kvenlegar listir" er þá var völ
á að nema. Einkum voru það
gamlar íslenzkar hannyrðir er
tóku hug hennar. Henni þótti
sjálfsagt að íslenzkar konur
klæddust þjóðbúningi sínum og
gerði margt til þess að svo mætti
verða. Eitt sinn datt henni í hug
að breyta þjóðbúningnum á þá
lund að hann yrði meira aðlað-
andi fyrir ungu stúlkurnar, því
henni var ljóst, að ef æskan
gæti ekki fellt sig við búning-
inn mundi hann smám saman
ganga úr sér og fyrnast, en því
miður fékk hún ekki þá áheyrn
sem skyldi og svo er komið sem
komið er.
Margrét giftist 10. mai 1894
Einari Jónssyni frá Tungu í
Stíflu, reistu þau sama ár bú
í Brimnesi og bjuggu þar við
mikla rausn í nær þriðjung ald-
ar. Um aldamót gerðist Einar
hreppstjóri sveitar sinnar og hélt
því embætti þar til hann flutti
til Reykjavikur árið 1926. Þau
hjónin eignuðst tvær dætur er
upp komust, Sigurlaugu, sem
gift er héraðslækninum í Hafn-
arfirði, Ólafi Einarssyni og Hólm
fríði, sem látin er fyrir nokkr-
um árum. Það var þungur harm
ur fyrir þau Brimneshjón þegar
Hólmfríður dóttir þeirra missti
heilsuna á unga aldri. — En þau
létu ekki bugast, heldur veittu
henni alla þá hjálp er hugsan-
leg var til að bæta henni heilsu
tjónið. Án efa hefur það ekki
verið sársaukalaust fyrir hjón-
in í Brimnesi að slíta sig frá
gamla heimilinu sínu í Skaga-
firði. En þau vildu allt til vinna
til að létta byrði dóttur sinnar
og veita henni alla þá aðstoð
er hugsanleg var i þungum veik-
indum, og það var ekki auðgert
uppi í sveit á íslandi, því var
afráðið að flytja til Reykjavík-
ur, þar var helzt hjálpar að leita.
— Einnig tóku þau hjón börn
til fósturs og reyndust þeim sem
beztu foreldrar.
Margrét i Brimnesi var mikill
persónuleiki, sem gleymist seint
þeim er til þekktu. Hún var
rammíslenzk í öllum háttum
og hafði trausta skapgerð. —
Trygglynd var hún með afbrigð
um og taldi ekkert afgert fyrir
vini sína. Mér er enn í minni,
er ég heyrði föður minn segja,
þá hann átti í mestum deilum
við sýslunga sina í Skagafirði:
„Þó flestir eða allir bregðist mér
á ég hauk í horni þar sem
þau eru hjónin í Brimnesi, þau
bregðast mér aldrei“ — Og
Margrét í Brimnesi brást ekki,
hún vann þann mikla sigur á
langri lífsleið að bregðast ekki
trausti vina sinna og samferða-
fólks. — Er það líka ekki stærsti
sigurinn?
Blönduósi 10. júlí 1963.
H. Á. S.
Xitgveldur Árnadóttir
Stephanson — kveðja
UM ÞAÐ leyti sem hópur Vest-
ur-islendinganna var hér heima
og minntist við bæi og byggð
feðra og mæðra, kom lítil askja
vestan um haf, sem hafði að
geyma ösku íslenzkrar konu, er
dvaldi lengst ævinnar í Vestur-
heimi og lézt þar, í Vancouver,
22. apríl s.l. Sú var ósk hennar,
að fá að hvíla í leiði móður
sinnar hér heima.
Á kyrru og friðsælu kvöldi,
10. júlí, var aska hennar jarð-
sett að Görðum á Akranesi, að
viðstöddum nokkrum ættingjum
hennar og vinum.
Ingveldur Árnadóttir hét hún,
borgfirzk að ætt og uppruna,
fædd 26. jan. 1879 á Oddsstöð-
um í Lundarreykjadal. Foreldrar
hennar voru hin góðkunnu Odds-
staðahjón, Ólöf Jónsdóttir og
Arni Sveinbjarnarson. Börn
þeirra voru 8. Eru þau öll látin.
Ingveldur ólst upp í hópi syst-
kina í föðurgarði á Oddsstöðum.
Árið 1898 fór hún vestur um
haf, þá 19 ára, ásamt tvíbura-
systur sinni, Sóllinu. Og þar, i
Kanada, varð vettvangur lífs
þeirra upp frá því.
Sóllína leit aldrei Island aftur,
og náði hún háum aldri.
Ingveldur kom heim, ásamt
manni sínum, sumarið 1912 og
dvöldu þau hjónin hér um nokk-
urra vikna skeið. Heimferð var
ákveðin árið 1930, en varð ekki
af.
Maður Ingveldar var Stefán
Daníval Bjarnason, fæddur á
Hnjúki í Hrútafirði 8. nóv. 1879,
og því jafnaldri Ingveldar. Hann
fluttist vestur til Kanada með
foreldrum sínum fjögurra ára
gamall og átti ævistarf sitt þar
óslitið. Þau giftust árið 1903.
Stefán bar ættarnafn: Stephan-
son. Hann lézt á s.l. ári. Þau
hjónin bjuggu lengi og síðast í
White-Rock. Þeim varð ekki
barna auðið.
Ingveldur ól ríka ást i brjósti
til ættbyggðar sinnar og ættlands
og dreymdi heim alla ævi. Þó
gaf lífið í fjarlægðinni henni
mikið, sem hún mat og var þakk-
lát fyrir. Rót hennar stóð djúpt
hér heima og varð ekki slitin
og tryggð hennar og ræktarsemi
átti sér sterka vængi til flugs
heim á gamla Frón, oft og iðu-
— Gæf sjálfur...
Framhald af bls. 14.
verða ekki ræddar, hefur land-
búnaðurinn ekki getað boðið
fólkinu þau kjör, sem því veitist
í öðrum atvinnugreinum. — Af-
leiðingin hefur því eðlilega orð-
ið sú, að fólkið flykkist burtu
úr sveitunum, svo sums staðar
hefur orðið auðn af og um allar
sýslur herja örðugleikar, vegna
aukinnar fólksfæðar á landbún-
aðinn. — Ef bændastéttin vill
nú varpa fyrir borð og láta lönd
og leið hinar fornu byggðir,
sparneytni, hófsemi og ráðdeild,
en gerast áberandi hluttakandi í
hinni sóunarsj úkustu yfirborðs-
mennsku, og undanlátssemi við
munað og hégómaskap, má vera,
þó sízt væri slíks óskandi, að
áður en langt liði biði heill henn-
ar og mennina þvílíkt afhroð,
sem vegur og völd hins óhófs-
gjarna konungsefnis Gyðinga, er
eigi vildi orðum þeirrsv ráðgjafa
lega. Hún leitaði frétta að heim-
an og vildi eiga sem mest af því,
er hér gerðist í huga sínum. Hún
var ólöt við að skrifa og fékk
það líka endurgoldið með tréf-
um frá ættingjum sinum. Þó
einkum systurdóttur sinni, Jón-
ínu Sveinsdóttur, Akranesi, en
hjá henni átti Ingveldur sérstakt
athvarf með hugsanir sínar til
hins síðasta. — Með Ingveldi
er horfin safamikil grein á sterk
um stofni.
sinna hlýða, er honum kusu til
heilla að mæla. —
Musterið mikla í Jerúsalem og
aðrar skrauthallir, sem Salómon
Gyðingakonungur lét reisa, hafa
vissulega gert nafn hans rómað
í gegnum aldir,, en hinn íburða-
mikli kostnaður við þær varð
ríki hans að falli. — Glæsileg
samkvæmýs- og vínveitingahöll
getur og frægt nafn fámennrar
íslenzkrar bændastéttar, en sá
varnarmúr, sem bændur lands-
ins og þjóðinni allri ríður á, að
nú sé reistur um heill og fram-
tíð landbúnaðarins, verður aldrei
treystur af anda þess yfirlætis
og óhófsmennsku, er slíkum
framkvæmdum stjórna.
Þeir menn, sem af slíkum anda
vilja leiða málefni landbúnaðar-
ins, eru sömu gerðar og þeir ráð-
gjafar konungsefnisins ísraelska,
er því réðu þeim óhófsráðum,
sem felldu ríki þess og við slíka
leiðtoga gilda enn sömu svör og
þá: „Gæt sjálfur húss þíns,
Davíð“.
— Bezt að auglýsai Morgunblaðinu —
Afgreiðslusfúlka
óskast í snyrtivöruverzlun frá 1. október. Tilboð
sendist Mbl. fyrir 10. ágúst merkt: „Snyrtivöru-
verzlun — 5085“.
J.