Morgunblaðið - 15.11.1963, Blaðsíða 24

Neðansjávargos SV af Eyjum
6 km. strókur úr hafi - eyja að myndast
'tr f GÆRMORGUN kl. 7.15 komu skipverjar á ísleifi frá Vestmannaeyjum auga á neðansjávargos 3 sjómflur vestur frá Geirfuglaskeri. Hélzt
gosið í allan gærdag og þar til síðast fréttist. Gýs þarna á 65 faðma dýpi á Hraununum og stendur gosmökkurinn 20 þúS fet upp í loftið eða 6 km,
samkv. mælingum sem gerðar voru í gær af veðurstofunni, með radar á Keflavík og úr flugvélum. Þarna hefur myndazt allt að 800 m. löng
sprunga á hafsbotni og þeytir hún upp hrauni á tveim stöðúm, en það er svo laust í sér að það er orðið að mestu að gjalli og ösku uppi í strók-
unum, en þó nokkuð stórar bombur í því.
★ Nokkrar eldglæringar hafa sézt í gosmekkinum. Líklegt er talið að það séu eldingar sem myndast á venjulegan hátt, þegar gufan fer svona hratt
upp, en ekki hraunslettur, skv. skýringu Páls Bergþórssonar, veðurfræðings. Einnig bylur hagl með vikri í á flugvélum og bátum í kring, en
það myndast á sama hátt og venjulegt hagl í kuldanum utan um vikurinn.
★ Fyrir tveimur dögum fundu menn í Vík í Mýrdal brennisteinsfýlu. Þeir furðuðu sig á því, þar sem þeir eiga fremur von á gosfýlu af jöklum
en hafi. Sigurður Þórarinsson kvað þetta mjög merkilegt, og vel líklegt að gufur hafi verið farnar að berast af neðansjávargosstöðvunum það
löngu áður.
'íf Nýju eldstöðvarnar virðast vera á sömu sprungu og þeirri er Vestmannaeyjar hafa myndazt úr. Þær'eru líka á norðaustur — suðvesturlínunni,
sem nær öll eldgos á íslandi hafa orðið á og nú síðast hafa á skömmum tíma orðið á þrjú eldgos, í Öskju, Heklu og við Vestmannaeyjar. Þetta
sýnir vel að ísland er alveg jafn „lifandi“ og liðnar aldir, að því er Sigurður Þórarinsson tjáði Mbl. Á þessari öld erum við búin að ná meðaltali gosa,
sem er á 5 ára fresti. 12 gos hafa orðið á þessari öld: 1903 á Vatnajökli, 1913 í Mundafelli austan við Heklu, 1918 í Kötlu, 1922 í Vatnajökli, á Öskju-
svæðinu 4 gos 1922—1926, 1934 í Grímsvötnum, Hekla 1947 og Askja 1961, sem sagt ,12 gos á 60 ár um.
'A' Sigurður Þórarinsson flaug aftur yfir eldstöðvarnar síðdegis í gær. Var gosið álíka mikið, en honum sýndist sjórinn í kring benda til þess að
eyja sé að stinga upp kollinum. Engar eldglæringar sáust.
'A' í gærkvöldi fór Þorleifur Einarsson, jarðfræðingur, á varðskipinu Albert kringum gosið. Sagði hann að þá hefðu greinilega komið stöku glóandi
hraundellur upp með gjallinu, en öskudreif verið lítil.
'ie Venjulega hafa miklir jarðskjálftar fylgt eldgosum á þessum slóðum, en nú hafa engir jarðskj álftar mælzt, hvorki í Reykjavík eða Vík í Mýrdal.
Mbl. náði
vikursalla
úr gosinu
Vestmannaeyjum, 14. nóv.
FRÉTTARITARI Morgun-
blaðsins í Eyjum frétti um
eldgosið rétt fyrir kl. 8 í morg
un og var pantaður leigubíll
snarlega og ekið suður á Stór-
höfða. Þá voru teknar fyrstu
myndirnar, sem teknar hafa
verið af gosinu, en þá var
ekki orðið bjart af degi. Frá
Stórhöfða mátti sjá mikinn
gufustrók, en með stuttu
millibili, nær samfellt, komu
hiksvartir jarðbólstrar upp
úr yfirborðinu, en hvítnuðu
og urðu að gufustrókum svo
til strax.
Um morguninn sáust engir eld-
ar, en tveim tímum síðar, þ.e. um
kl. 10 árdegis, þá sáust þrír eld-
glampar efst í svörtum reykjar-
strókum með ca 10 mínútna milli-
bili. Síðar um daginn mun a.m.k.
einu sinni hafa sézt eldglampi.
Laust eftir kl. 11 árdegis fór
fréttaritari blaðsins með m.b.
Lóðsinn til eldstöðvanna. Siglt
var á annan tíma til suðurs og
fyrstu afstöðumyndir af gosinu
fengust á ratsjá Lóðsins um 6
mílur frá því. Af þessu má ráða,
að mikill jarðvegur hefur verið í
gosinu.
Svo var siglt að gosstaðnum og
var komizt nær í 300—400 metra
fjarlægð. Þá mátti glögglega sjá,
að með gosinu kom upp mikill
aur og stórgrýti þeyttust í loft
upp og skullu með miklu skvambi
á hafflötinn. I útjaðri gossins
kraumaði í sjónum, en hann var
búinn að taka á sig aurlit.
Aðalgígarnir virtust vera
tveir, en gossvæðið liggur til
suð-vesturs og norð-austurs. —
Stærri gígurinn er í norðaustur
enda svæðisins og gaus þar sam-
feildu gosi með mismunandi há-
um strókum. Hinn gígurinn var
syðst og gaus mun lægra, kraft-
minna og ekki samfellt. Frá enda
til enda var gossvæðið 800 til 1000
metra langt, en breiddin 200—
300 metrar.
Þegar við vorum fyrir miðju
gossvæðinu vorum við á um 120
metra dýpi, þ.e. á 60—65 föðm-
um. Þegar við vorum vestan við
gosið var miðið Geirfuglasker,
milli Geldungs og Súlnaskers.
Aðalgossvæðið er 3 mílur í vest-
ur frá Geirfuglaskeri.
Innan ákveðins geira dundi á
okkur kornél, sem virtust vera
venjuleg snjókorn, en er utan af
þeim bráðnaði kom í ljós vikur-
molar. Litaði þetta þilfar Lóðsins
dökkt á skömmum tíma.
Framh. á bls. 23.
Hvítir gufu-
hnyklar með
kolsvörtum
öskutrjón-
um
FRÉTTAMAÐUR MBL. fflaug !
gærmorgun yfir elds.töðvarnar
með Birni Fálssyni, en sú ferð
var gerð með eldfjallasér-
fræðinga þ. á. m. dr. Sigurð
Þórarinsson, til að skoða hvað
þarna væri um að vera. Flogið
var af stað kl. 10.45. Mistur var
í lofti, en er komið var suður
fyrir Þorláksihöfn kl. 11.05 sást
allt í einu móta fyrir dökkum
breiðum strók, sem teygði sig
u.pp í skýin uppi yfir. — Þetta
er meira en ég hélt, varð Sigurði
að orði, og fór heldur að lyftast
brúnin á mönnum.
Þegar nær kom sást hvernig
gufumökikurinn stóð nokkur þús
und metra upp í loftið, hnyklar
risu og bólgnuðu og sigldu svo-
lítið undan vindi í vestur og sáld
raðist ofurlítið dökkt regn af
ösk.u úr henni þar. Upp í gufu-
strókinn, sem við áætluðum ca.
þrisvar sinnum breidd Geirfugla
skers, gusuðust kolsvartir mekk-
ir með 20-30 sek. milliibiJi. Virt-
ust þeir við kantana 100-200 m.
háir, og þá sjálfsagt 300-400 m,
inni í mekkinum.
Sigurður skýrði þetta þannig;
að þarna væri ca. 200 m. löng
sprunga og gysi á tveimur stöð-
um úr henni hrauni. En á leið
sinni upp í gegnum sjóinn losn-
aði hraunið upp og væri mest
aska og vikurbomibur sem spýtt
ust upp í loftið. Enda sást greini
lega að molarnir voru noikkuð
stórir, þegar þeir byltust aftuip
í hafið. Við sprungurnar skaut
að sjá kolsvörtum öskutrjónum
upp í hvítan mökkinn.
Kring um gosstaðinn sást tals*
vert af dökkum vikurhlettum á
sjónum og hringalda, eins og
þegar steini er kastað í vatn,
myndaðist í kringum staðinn,
Einnig var kynlegur grænn litur
á sjónum með skörpum skilum,
Töldu sérfræðingar og kunnu.gip
þó að þarna væri aðeins um að
ræða jökulvatnið úr ánum
í landi, sem skilur sig frá langt
suður fyrir eyjar, kemur ýmást
upp eða sekkur.
Framhald á bls. 23.