Morgunblaðið - 03.03.1964, Blaðsíða 15

PríSjudagur 3. marz 1964
MOHCUNBLAÐIÐ
15
M
DAVÍÐ Stefánsson frá Fagra-
skógi horfinn af sjónarsviðinu
— ástsselasta skáld íslenzku
þjóðarinnar um því nær hálfa
öld.
Persónuleg kynni af honum
hafði ég lítil langt frameftir
aldri, átti þó stutt tal við hann
í Stokkhólmi fyrir liðugum
þrjátíu árum, sá honum ung-
um og stæltum — enda sigur-
inn þegar fenginn — bregða
fyrir á götu eða í opinni hif-
reið við hliðina á einni af ís-
lands fegurstu og elskuverð-
ustu konum á Strikinu í Kaup
mannahöfn. Síðan varla sög-
una meir fyrr en síðasta ára-
tuginn eða ríflega það, að
fundum okkar stundum bar
saman í einu af þessum ó-
kynnishófum, sem nú eru efst
á baugi, og tvívegis leit hann
sem snöggvast inn til okkar
hjónanna, hálfbeygður vegna
veðurlagsins, var aldrei fylli-
lega í eðli sínu í loftrakanum
hér syðra, naut sín ekki, að
minnsta kosti áttu hin síð-
bornu kynni okkar örðugt með
að verða afdráttarlaus.
Þá var og ofurlítill aldurs-
munur, sex ár honum í vil, en
sú örstund nægði til að við
vorum gerólíkrar kynslóðar,
ég þar á ofan tvöfaldur útlagi
um langan aldur, maður sem
einmitt hann hlaut að eiga
örðugt með að botna nokkuð í.
Þetta átti eftir að breytast.
Af stakri tilviljun, að því er
bezt verður séð, átti ég fyrir
tæpu ári síðan skyndierindi,
á engan hátt merkilegt, til
Akureyrar, flaug norður í sól-
bríma yfir hálendi hvít- og
svartgáruðu af norðanstormi
kaldrar nætur byggða í milli,
leiddi sjónum hið furðulega
fjallasvið er deilir dölum og
byggðarlögum þar nyrðra,
fáránlega smágert úr lofti séð
og þá líklega fyrir augum
Skaparans, en tignarlegt svo
Um munar þegar komið er nið
ur á jafnsléttu, þar sem
mennskir menn eiga öðru
fremur heima og una sér að
jafnaði bezt.
Þegar á vettvang kom brá
svo við að Davíð Stefánsson,
sem ég vart hafði búist við að
sjá, tók mér algerlega að
óvöru af innileik, sem ekki
verður um villst, og þetta
staka kvöld í höfuðstað Norð-
urlands átti ég — að loknu
erindi og óhjákvæmilegum
kurteisistöfum — með honum
einum. Það varð ein þeirra
stunda, sem virðast bíða
manns framundan, jafnvísar
og dauðinn, bíða manns sem
fágæt sæmd agasamra en stór-
brotinna hulduvalda: allt til-
viljunarkennt er sem fokið út
í buskann: töfrabirta óskynj-
anlegs Ijósgjafa gæðir örbrot
af eilífðinni: líðandi stund,
ægiljóma.
Þetta virtist því einkenni-
legra sem ég fyrir hálfri öld
hafði mætt álíka andans gest-
risni í næsta nágrenni, hjá
skáldjöfrinum á Sigurhæðum,
síra Matthíasi. Á milli hans og
min hafði verið staðfest nær
tífalt það aidursbil, er skildi
okkur Davíð, en kynslóðar-
mörkin ekki að sama skapi á-
þreifanleg, eða svo leizt mér
þá, enda ungur að árum og
með því marki brennaur, að
mér fannst forn og nýr skáld-
skapur sem máli skiptir sem
næst jafnaldra, og gamall
fannst mér enginn maður á
meðan hann var reifur í við-
móti og opinskár.
Þarna mun komið að kjarn-
anum: Davíð Stefánsson átti í
brjósti þann aðal íslenzkra
bænda, Kaldbaka og Tinda-
stóla, að fara ekki í felur,
að minnsta kosti var hann
einlægur og opinskár þeg-
ar honum bauð svo við
að horfa — hve þunn eða
þykk skelin má vera er og
verður matsmál. Síðan kvöld-
ið góða hef ég ekki borið
hlýrri hug til neins manns
mér óvandabundins, mér kom
hann allt í einu við miklu
meira en mig hafði grunað.
Um það kann að hafa ráðið
nokkru, að við vorum heilsu-
farslega líkt á vegi staddir, ég
bar önn fyrir líðan hans, lagði
honum þau ráð er ég kunni
bezt, en var ekki viss um full-
an skilning hans í því efni og
jafnvel möguleika, eins og
heimilisástæðum hans var
háttað. Tók ég mig því til eft-
ir heimkomuna og ítrekaði að-
varanir mínar, og varð svar-
bréf hans elskulegt því miður
það siðasta sem okkur fór á
milli, og er það mér að kenna,
en mig grunaði sízt, að hann
mundi fara á undan mér, og
var því öruggur um að nógur
væri tími til stefnu.
Að sannreyna samferðamann
að góðum dreng tel ég mikils-
verðara en flest annað, á með-
an þau undur gerast er mann-
kindin ekki með öllu komin á
vonarvöl ráðþrots og reiði-
leysis, á meðan er hægt að
draga andann í lofti, sem er
ekki með öllu banvænt, og
gefa upp andann, því miður
ekki með öllu áhyggjulaust,
vegna þeirra sem eftir lifa, en
þó áhyggjuminna en ella.
Á þá skrifblokk á náttborði
mínu, sem þessi saknaðarorð
voru hripuð á upphaflega,
stóð af óskildu tilefni og hafði
staðið nokkuð lengi einstakt
orð, sem allt í einu alsaklaust
breyttist í nornarún. Þegar til
kom strikaði ég ekki yfir það.
— Valdskák er flókið spil, svo
sem kunnáttumenn í mann-
tafli geta um borið. f þeim
leik verður ekki hjá því kom-
ist að vanda sig. Að vinna
slíkt tafl er í sjálfu sér ofur-
mannlegt, eigi það að gerast
með reisn.
Að hinn horfni vinur vor
hafi unnið skákina einu víta-
laust er ekki álitamál. Raunar
mætti segja mér, að valdskák
hefði hann teflt á fleiri borð-
um en einu. Um endanlega út-
komu mun Heilagur andi einn
til frásagnar, svo sem verða
vill. Fyrir augum okkar hinna
urðu vinningarnir álitlegir:
vel teflt í allan máta, og teflt
til sigurs. Nema hvað sláttu-
maðurinn að sjálfsögðu slær
allt hvað fyrir er, og þá er
honum þóknazt.
Að harma fráfall Davíðs
Stefánssonar er eðlilegt
skammsýnum mönnum, sem
mörgum þótti sérstaklega
vænt um hann. Það er mann-
legt að sakna þess og sýta það,
að honum varð ekki lengra
lífs auðið, og annað væri ó-
mannlegt. En hvað hefur
gerzt? Einn mætasti ástmög-
ur Fjallkonunnar um sína
daga er hniginn í skaut henn-
ar. Þarf ekki að efa, að hann
njóti þar svefnværðar á með-
an storð stendur.
Gunnar Gunnarsson.
[»
Tvö Ijöö eftir
Dönsk blöð segja frá
andláti Davíðs
Skógarhtndín
Langt inn í skóginn leitar hindin særð
og leynist þar, sem enginn hjörtur býr,
en yfir hana færist fró og værð.
Svo fjarar lífið út. .
Ó, kviku dýr,
reikið þið hægt, er rökkva tekur að
og rjúfið ekki heiiög skógarvé,
því lítil hind, sem fann sér felustað
viil fá að deyja ein á bak við tré.
Um blóð, sem fyrr var bæði ungt og heitt,
mun bleikur mosinn engum segja neitt.
En þú, sem veizt og þekkir allra mein,
og þú, sem geíur öllum lausan taum,
lát fölnað laufið falla af hverri grein
og fela þennan hvíta skógardraum.
Er fuglar hefja flug og morgunsöng
og fagna því, að ljómar dagur nýr,
þá koma öli hin ungu, þyrstu dýr
að uppsprettunnar silfurtæru lind —
öll. nema þessi eina, hvita hind.
tí döguu).
Allor vildu
meyjornor
eigu hunn
AUar vildu meyjarnar
eiga hann,
en ástina sína
hann aldrei fann.
Hann kyssti fleiri en eina,
hann kyssti fleiri en tvær;
hann kyssti þær allar,
— svo kvaddi hann þær.
Þá, sem hann gat elskað,
hann aldrei fann,
en allar vildu meyjarnar
eiga hann.
(Svartar fjaðrir).
„Poliiikerí' og „Berlingske Tidende'*
fara lofsamlegum orðum um þjóðskáldið
Einkaskeyti til Morgun-
blaðsins.
Kaupmannarhafnarblaðið „Poli
tiken“ segir frá andláti Davíðs
Stefánssonar, skálds, og rekur
nokkur æviatrið: hans. M.a. segir
blaðið: „1918 hlaut ísland sjálf-
stæði, og ári siðar leysti Davíð
íslenzka ljóðlist úr viðjum hefð-
bundinna braghátta og tjáningar
forms.
Það andaði ferskum biæ ung-
dóms, er hann orti í einfaldleik
um sígild viðfangsefni, konuna,
ástina og náUuruna. Þótt yrkis-
mátinn minnti á stöku stað á
þjóðvísur, var það nútíma Ijóð-
skáld, sem lét til sín heyra . . .
hvert ljóðasafn Davíðs hefur haft
boðskap að flytja, en grunntón-
inn er alltaf brottför og heim-
koma. Þegar hann var á ítaliu,
vildi hann halda heim, og þegar
heim kom, túlkaði hann löngun-
ina eftir ókunnum stöðum. .
„Politiken" segir, að allt of
fá ljóð Davíðs hafi verið þýdd
á dönsku.
„Berlingske Tidende" skrifar
um þjóðskáidrð, og segir m.a.:
„Bæði í Danmörku og í Noregi er
Davíð Stefánsson, þekktur fyriir
norrænan tón, bæði í ljóðum og
leikritum. Danir þekkja leikrit
hans, „Gullna hliðið“, sem sýnt
var á sviði fyrir mörgum árum,
á norrænni gestaleiksviku. Siðast
var það flutt í útvarp 1963.
Davíð kunni að sameina ljóðlist-
ina ádeilunni, á þann hátt, að
hann virtist sjálfur yngri, en
hann raunverulega var. Hann
bjó yfir nokkurs konar frum-
krafti, sem er IsiendLngum eigio
legur. . . .“
Akranesbátar
f en«u upp í 31
lest
AKRANESI, 2. marz. — Laugaf-
dagsafli 14 báta hér var alls 120
lestir. Aflahæst eins og fyrri dag
inn var Anna með 31 lest og
Höfrungur I með 18 tonn.
— Oddur.